- Xứ mình sông nước, chợ thì xa, mà ghe hàng thì sáng chiều mấy lượt, nhìn nhỏ xíu vậy chứ con muốn mua gì cũng có.
Thằng Hải nhìn tôi rồi nhìn theo chiếc ghe hàng đang cộc cạch rời bến sông trước nhà tôi len theo dòng sông đi vào trong những xóm cùng xa xôi heo hút. Chị tôi dưới mé sông đon đả đi lên hỏi hai cậu cháu nhìn gì mà mút mắt vậy. Tôi cười. Chiếc ghe hàng đi xa để lại sau lưng những vệt khói trắng và nước động mặt sông vỗ vào bờ rào rạt. Thằng Hải có vẻ chăm chú lắm, nhìn nó mà tôi muốn nói rằng chiếc ghe hàng là cả một miền ký ức tuổi thơ của cậu đấy con yêu.
Ngày xưa của tôi là những lần thức dậy thật sớm ngồi bến sông đón ghe hàng từ vàm sông chạy vào. Má dặn tôi đón ghe hàng mua mắm muối, ông cũng bỏ mấy ngàn đồng mua phông thuốc gò để hút cho thơm miệng. Sợ ghe hàng đi mất, tôi ngồi dưới bến sông hái lá thả thuyền hay lấy que trêu đàn cá bạc đầu. Xóm tôi được bao bọc xung quanh bởi vườn tược, cánh đồng, chợ thì ở xa, năm hôm mười bữa mới có dịp đi chợ một lần cùng má. Bởi vậy mà chiếc ghe hàng trở thành cái tiệm tạp hóa di động, nhỏ thế thôi nhưng bán đủ mọi mặt hàng. Ghe hàng chưa đến mà tiếng còi đã vang động. Ở xóm tôi mỗi ngày ba lượt ghe hàng chạy qua, tôi còn nhớ rất rõ chiếc ghe hàng màu xanh nước biển của chú Ba Tăng, chiếc ghe hàng màu nâu của chị Đúng và chiếc ghe màu xanh lá mạ về xóm mỗi khi hoàng hôn chập choạng buông của dì Phăng-người phụ nữ thân hình gọn ghẽ, dáng đon đả, cái miệng lúc nào cũng “tía lia” làm vui lòng khách quê. Bọn trẻ chúng tôi thích nhất là khoảnh khắc cầm trên tay mấy tờ tiền má đưa đứng vẫy ghe hàng ghé lại rồi mua hàng. Khi mắm muối, khi hộp nhang muỗi, khi gói thuốc, rau củ chanh ớt ghe hàng cũng có bán, thuốc ho thuốc cảm đủ cả… người lấy thuốc không được học bài bản như kê toa có vẻ rất “mát tay”. Hồi bà tôi cảm, bà chống gậy xuống ghe hành kêu dì Phăng bán hai lần thuốc uống, vậy mà uống xong hai lần thì bà tôi khỏi hẳn. Bà nói: “Tao uống thuốc dưới ghe hàng vẫn mạnh phà phà, có cần đi bệnh viện, đi trạm xá gì đâu?”. Còn tôi, khoái chí nhất vẫn là lúc mua đồ dư mấy ngàn đồng. Mớ kẹo bòn bon xanh đỏ, gói bim bim, chai nước ngọt đủ màu… không nằm ngoài tầm ngắm của tôi.
Tôi nhớ có lần mải mê mua đồ ăn vặt mà hụt tiền của má, sợ má la nên tôi chẳng dám về nhà, một mình mon men ra bờ sông ngồi ước gì nhặt được mấy ngàn đồng bù vào chỗ tiền đã hụt để má khỏi la. Tôi ngồi ngoài bờ sông ngủ quên lúc nào không hay để rồi chiều buông, không thấy tôi về nhà, má đội nón lá chạy còng còng ngoài ruộng tìm tôi, mắt đỏ hoe. Lần đó má không mắng tôi, má nói: “Con nít mà, ai không ăn hàng vặt, má tưởng ai bắt cóc mày rồi, má sợ quá trời”. Câu nói của má khiến lòng tôi day dứt mãi.
Ghe hàng miệt sông là cả khoảng trời ký ức tuổi thơ của những người con được sinh ra và lớn lên giữa vùng sông nước cỏ cây, đồng xanh mây gió. Ghe hàng còn là một dấu ấn riêng biệt, mộc mạc của vùng sông nước miền Tây. Những chiếc ghe hàng đời trước truyền đời sau nối, cứ thế mà tiếng còi văng vẳng sáng, trưa, chiều miệt sông nước thơ ngộ, sơ khai này. Tiếng còi ấy đi vào tâm hồn biết bao người, trở nên quen thương đến lạ trong tim tôi. Để rồi ngày tôi xa xứ, tôi nhớ đau đáu chiếc ghe hàng cọc cạch ngang qua bến sông, nhớ mùi khói cay nồng con mắt, nhớ nụ cười cô bán hàng tươi rói và những cử chỉ thân thương. Tôi nhớ lúc má biểu tôi xuống bến đón ghe hàng mua cho má gói bột ngọt, khi hành, khi ớt… tiền dư thì má cho mua kẹo ăn đỡ buồn. Xa rồi ghe hàng, ở cái thành phố chộn rộn này biết tìm đâu ra chiếc ghe hàng xưa cũ?
Tôi nói với thằng Hải: "Cậu với má của con có những kỷ niệm ấu thơ thật đẹp gắn liền với chiếc ghe hàng đó, con ạ!". Tôi muốn nhắn nhủ với đứa cháu yêu thương của tôi rằng: Dẫu không được sinh ra ở mảnh đất quê hương thanh tịnh này thì lòng con vẫn phải hướng về quê hương, đó là cội nguồn, là mạch nguồn yêu thương không bao giờ vơi cạn…
Tản văn của HOÀNG KHÁNH DUY