AI đang nổi lên như những “nhà báo” năng suất nhất. Nó có khả năng viết tin, bài thu hút lượng xem cao và cũng rất ít mắc sai sót. Với năng lực của “nhà báo AI”, môi trường làm báo tương lai sẽ không còn chỗ cho những ai vẫn giữ thái độ làm báo theo kiểu cóp nhặt thông tin trên mạng, bởi “nhà báo AI” làm điều đó còn tốt hơn. Những mẩu tin đơn thuần mang tính phản ánh, lặp lại, có hàm lượng chất xám thấp sẽ không thể cạnh tranh được với những sản phẩm do robot viết báo tạo ra. Chính “nhà báo AI” sẽ đào thải những cá nhân không chịu thay đổi, không chịu “nâng tầm” bản thân.

Ngược lại, với những nhà báo có phẩm chất, năng lực thực sự, luôn sẵn sàng dấn thân đi đến tận cùng sự việc thì trí tuệ nhân tạo là công cụ vô cùng hữu ích, giúp họ khai thác mỏ dữ liệu vô tận trên môi trường mạng. Nhiều hãng thông tấn, báo chí lớn trên thế giới như AP, BBC, The New York Times... đã sử dụng công nghệ Cookies (tệp tin lưu lại thông tin bạn đọc) để nắm bắt các dữ liệu về thói quen, sở thích, mối quan tâm của bạn đọc. Thông tin được khai thác đúng đắn, phù hợp với luật pháp và quy ước đạo đức sẽ là nguồn gợi ý đề tài vô cùng phong phú cho nhà báo. “Nhà báo AI” giúp công việc của người làm báo nhanh và hiệu quả hơn. Thay vì mất hàng tháng, thậm chí hàng năm trời tìm hiểu, phân tích một dữ liệu nào đó, người làm báo chỉ cần cung cấp những dữ liệu rời rạc, sau cú kích chuột, công nghệ AI sẽ tìm kiếm và truy xuất ra hàng tỷ dữ liệu, làm thành một bản tin không thể hoàn hảo hơn trong một thời gian ngắn. Giải thưởng báo chí Pulitzer thể loại bài phân tích được trao cho nhóm nhà báo thuộc hãng tin của Mỹ là một minh chứng. Từ nguồn dữ liệu mở trên Google, họ sử dụng công nghệ để phân tích dữ liệu, kết hợp với đi sâu tìm hiểu, phỏng vấn nhân chứng để làm nên tác phẩm mà “nhà báo AI” không có khả năng tư duy. Như vậy, một tác phẩm báo chí chất lượng thời 4.0 là tác phẩm biết sử dụng công nghệ AI để phục vụ những công việc mang tính thu thập, phân tích kết hợp với lao động báo chí, thâm nhập thực tế để tìm hiểu, kiểm chứng và mở rộng vấn đề sâu hơn.

Robot làm báo, điều tưởng chừng như không thể đã thành có thể. Xu hướng này đã được nhiều tòa soạn báo lớn trên thế giới sử dụng, giúp giảm chi phí sản xuất tin tức và nâng cao hiệu quả. Hiện nhiều tờ báo ở Việt Nam cũng bắt đầu sử ứng dụng trí tuệ nhân tạo để phát triển báo nói. Trước thực tế ấy, nếu phóng viên không tự làm mới mình, việc bị thay thế là điều được dự báo trước.

Chính đạo đức của người làm báo, thái độ trân trọng sự thật, trách nhiệm với tin tức và tinh thần dấn thân là những giá trị cơ bản, xuyên suốt của nghề báo. Chỉ khi giữ được những giá trị không bao giờ mất đi ấy thì báo chí cách mạng mới có thể biến thách thức thành cơ hội để phát triển bền vững, bất kể đó là thách thức từ Cách mạng công nghiệp 4.0 hay những cuộc cách mạng kỹ thuật khác tiếp theo.

THÁI AN