Mới sáng sớm, khi trời còn chưa tỏ mặt người, tôi đã nghe thấy những tiếng lục đục dưới nhà. Tôi thức dậy và xin mẹ đi theo. Không đành lòng trước sự nài nỉ của con, cuối cùng tôi cũng nhận được sự đồng ý từ mẹ. Trong màn đêm yên tĩnh, mọi vật vẫn còn đang mơ màng, tôi và mẹ cùng nhau bước trên con đường cát lún dẫn đến khu chợ cá. Tôi cầm trên tay chiếc đèn dầu soi sáng con đường đi. Hiện trước mắt tôi lúc ấy là bóng mẹ mỏng manh đổ xuống nền cát trắng xóa, cùng đôi vai gầy nhỏ nhắn gánh đôi gióng mây cũ. Mẹ bước đi vội vã cho kịp giờ mua cá ở chợ. Mới đi được một đoạn mà đôi chân tôi đã mỏi rã rời, mồ hôi lấm tấm rơi. Vậy mà đôi chân của mẹ hằng ngày vẫn bước đi mặc cho mưa giông, lạnh giá, mặc cho trời đổ nắng như thiêu đốt vạn vật. Tôi thấm thía làm sao nỗi khổ cực trong cuộc mưu sinh đời mẹ.
Bình minh vừa ló rạng thì hai mẹ con cũng kịp đến nơi. Ban đầu tôi bị choáng ngợp bởi vẻ đẹp từ biển khơi, cùng sự náo nhiệt của khu chợ cá. Thuyền cập bến cũng là lúc những con cá ngừ, cá nục, cá cơm,... có dịp phơi mình trong nắng, thu hút ánh nhìn của mọi người. Tôi ngạc nhiên, thích thú với những rổ cá tươi. Ban đầu còn chưa quen với mùi tanh nồng, lúc sau, tôi hòa vào không khí tất bật, tiếng ngã giá nhộn nhịp, lao xao ở chợ. Mẹ tôi chọn mua những con cá tươi nguyên nhất với giá cả phù hợp. Cá mua được mẹ đem rửa sạch với nước biển nhằm giữ được độ tươi ngon. Xong xuôi mẹ gánh hai chiếc thau đựng cá, một bên cá nục, bên kia cá cơm. Nhìn đôi vai gầy gồng gánh hai thau cá nặng trĩu, mẹ bước từng bước đi liêu xiêu trong gió mà lòng tôi quặn thắt.
Con đường cát trắng tưởng chừng như dài vô tận cuối cùng hai mẹ con cũng đi qua. Vừa mới đến đầu xóm nhỏ, không chần chừ, mẹ vội vã cất tiếng rao trầm ấm: “Ai mua cá không…”. Như mọi lần, chỉ cần nghe tiếng rao của mẹ, từ trong nhà, mọi người tụ lại hỏi mua. Ngày ấy, cá nào lớn mẹ bán theo con, cá nhỏ không đếm được mẹ bán theo mớ. Cá mẹ bán vừa tươi ngon vừa rẻ, không ướp hóa chất nên được lòng tin tưởng của mọi người. Khách hàng của mẹ là những người dân quanh năm chân lấm tay bùn nhưng đều tốt bụng. Đôi khi trên đường bán cá mẹ gặp trời mưa to, mọi người bảo nhau mua hết gánh cá để mẹ kịp về nhà. Có hôm trời nắng như đổ lửa, cô khách quen tốt bụng biếu mẹ ly nước mát. Vất vả là thế nhưng mẹ vẫn nhẫn nại với gánh cá trên vai. Thỉnh thoảng, mẹ còn đem mớ cá tươi biếu cho các cụ ông, cụ bà neo đơn trong xóm.
Thời gian trôi qua, mẹ hằng ngày vẫn tiếp tục mưu sinh bằng gánh cá biển. Hết đợt nghỉ hè, tôi trở lại mái trường, nhìn vào những trang sách mới, quần áo mới tôi như ngửi thấy những giọt mồ hôi tần tảo thấm ướt lưng áo mẹ. Nhìn vào những tờ tiền mẹ trao cho tôi, tôi như thấy cả những con cá soi mình lấp lánh ngoài biển khơi, dệt vào lòng tôi bao ước mơ được mẹ chắp cánh bay xa, xa mãi.
Nhờ gánh hàng cá ngày qua ngày của mẹ mà chúng tôi dần được khôn lớn thành người. Tôi biết ơn mẹ, biết ơn sự tảo tần, chịu thương, chịu khó của mẹ, và tôi cũng thầm cảm ơn lòng bao dung của biển cả cùng tấm chân tình, hào sảng của người dân xóm nhỏ. Năm tháng dần trôi, đời sống nhiều thay đổi, mẹ tôi đã không còn bán cá như xưa, nhưng những ký ức vẫn luôn vẹn nguyên trong tâm trí tôi. Để mỗi khi bất chợt gặp tiếng rao cá của ai đó vang lên da diết, tôi lại nhớ đến mẹ bằng tất cả niềm rưng rưng, nghẹn ngào.
Tản văn của TRẦN THỊ THẮM