Trong bóng đêm, hai cô gái vắt vẻo trên bờ tường chuyện trò rầm rì. Ngôi làng ven đô đã chìm trong ánh trăng sau rằm. Nhưng vẫn nhìn rõ những gì mà làng có. Những cây quất đang kỳ xanh quả, dưới ánh trăng màu xanh thẫm như muốn nhuộm cả bầu trời đêm. Xen kẽ những bóng quất lù đù là những cành đào. Chúng giơ những cánh tay gầy guộc lên màn trời đêm, vấn vít những áng mây còn sót lại sau hoàng hôn và sau cả ánh trăng muộn. Cô gái mặc bộ thể thao màu trắng pha đen có gương mặt bầu bĩnh bám chặt tay vào một cành ổi sà sát cạnh tường, rung cành như cách một làn gió đi qua, cười khúc khích với bạn:
- Tớ thà không có chồng còn hơn là yêu hắn.
Cô bạn có gương mặt trắng xanh như mới ốm dậy. Nhưng đôi môi cô mọng như cánh hoa hồng. Cô mặc chiếc áo màu hoa thiên lý, quần âu trắng. Cô ngồi thẳng, không có gì để bám hay để tựa vào. Nhìn xa, người ta ngỡ cô như một dải lụa trải trên nền trời có bóng trăng đang nhạt dần, nhường chỗ cho những ngôi sao đang hiện dần mỗi lúc một rõ. Cô không nói gì, im lặng nhìn lên nền trời đang đổi đó. Cô gái có gương mặt bầu bĩnh tên là Mai Trang kéo tay bạn:
- Xuân, cậu có đồng ý đến nhà hắn với tớ không? Không phải là nhà mà là túp lều ở giữa sông kia kìa.
Xuân như bừng tỉnh khỏi một giấc mộng nào đó trong đầu, khẽ cười:
- Đến đấy làm gì? Chẳng phải là cậu vừa nói không thèm yêu hắn hay sao?
- Dù sao tớ cũng thấy tội nghiệp cho hắn. Nếu mình yêu một người, có nghĩa là chỉ yêu những gì tốt đẹp của người ta hay yêu cả những cái không tốt đẹp của người ta?
- Chúng mình hãy cùng nghĩ xem nhé. Nào, nếu người ta tốt nhiều hơn xấu thì có thể bỏ qua những cái xấu ít, giúp họ sửa những cái xấu đó đi. Còn nếu cái xấu lấn át cái tốt, nếu... nếu anh ta là một tướng cướp thì sao nhỉ?
Mai Trang bứt một cái lá ổi thả rơi xuống đất làng. Cái lá khẽ đặt mình xuống đất, rung rinh một lúc rồi chịu yên với cái phận lá đã được hóa kiếp để chuẩn bị chuyển sang kiếp mùn. Mai Trang định bứt thêm một cái lá nữa, nhưng cánh tay cô vẫn nằm yên trên cuống lá.
- Lát nữa tớ sẽ cho cậu mượn quyển truyện tớ mới đọc. Hay lắm. Nói về người vợ của một tên tướng cướp. Ban đầu chị ấy đâu biết rằng chồng mình sẽ làm tướng cướp. Khi đã yêu nhau, thắm thiết tình vợ chồng rồi thì anh ta do hoàn cảnh xô đẩy mới trở thành tướng cướp. Chị vợ đành phải che giấu chồng trước pháp luật. Không gì có thể làm chị nghĩ xấu về chồng. Mọi thứ quyền uy đều trở nên vô nghĩa. Nên cũng không thể không thông cảm với chị khi người đọc thấy chị che giấu chồng. Nhưng có một thứ đã biến chị trở thành một kẻ bán đứng chồng (dù với chính quyền chị là người được tuyên dương). Là người ta đã dùng mẹo, dựng lên một màn kịch là anh chồng kia đã làm nhục một cô gái. Có ảnh chụp hẳn hoi. Họ đem đến cho người vợ đáng thương những tấm ảnh đó. Không còn tình yêu, chỉ còn lòng thù hận, căm hờn, đau đớn, tức tưởi. Tên tướng cướp đã bị chính người vợ mà anh ta hết mực yêu thương báo cho cảnh sát đến bắt. Tới khi người vợ ấy biết mình bị lừa thì lòng tin của chị vào cuộc sống cũng không còn chút nào nữa... Chuyện ở một nơi xa lắm.
Cô gái tên Xuân nhận xét câu chuyện bằng một câu:
- Quyền uy!
Mai Trang nghiêng người nhìn bạn rồi hóa kiếp thêm một cái lá nữa. Nhưng lần này chiếc lá đáng thương không được nằm trên đất khô mà rơi ngay vào cái rãnh dưới chân tường. Từ dưới đó bốc lên mùi phân lợn, mùi chuồng bò và thân cây mùi bị đun trong nồi nước tắm rồi bị xối xuống rãnh.
- Cái gì là quyền uy? Chính quyền, hay tình yêu, hay lòng ghen tuông, thù hận?
Xuân bỗng nhảy xuống đất, đồng ý với bạn:
- Tớ thấy nên đến thăm anh ta thì hơn.
Lúc đó có tiếng đàn bầu cất lên ở giữa sông, nơi có thảm cỏ trồi lên giữa dòng. Con sông Hồng chảy đến đoạn này thì sững lại, ngơ ngác. Đành để lại cả dòng phù sa đỏ, rồi cỏ đua nhau vươn lên tìm nắng. Bỏ mặc phù sa, bỏ mặc cỏ, dòng sông mải miết chảy trôi xuôi, không biết chính nó đã làm nên biết bao thương nhớ cho những kiếp người nhỏ nhoi có mặt ở hai bên bờ. Người làng đi thuyền sang mảnh đất trồi lên giữa sông đó để trồng ngô, khoai, rau thơm.
Gió thổi. Gió đẩy sát tấm lưng hai cô gái. Hai tấm thân nhỏ nhoi bị ép bởi gió và không khí ẩm ướt, bởi hương quất non và nụ đào đang lấm tấm, bởi thời đại và tuổi trẻ, bởi tình yêu và sự đe dọa trên toàn cầu về một nạn dịch...
Mai Trang nắm tay bạn đứng trước một vườn quất đang độ thanh xuân, khẽ thở dài:
- Vườn quất của nhà anh ấy đấy. Thật đẹp quá.
Xuân trầm trồ:
- Có lẽ khá nhất làng ta vụ năm nay nhỉ.
- Nhưng có còn là của nhà anh ấy nữa đâu.
- Bán non à?
- Ừ, để trừ nợ. Anh ta đã làm cho cả nhà rơi vào cảnh bần hàn. Nếu đồng ý lấy anh ta tức là tớ đã tự ký vào bản án tử hình cho mình.
Tiếng gió cọ vào cành lá không át nổi tiếng thở dài từ trong sâu thẳm hai lồng ngực còn non trẻ. Mùa xuân đã sắp về trên mảnh đất này. Người làng đón xuân bằng cách chặt sạch những vườn cây mà họ chăm chút cả năm. Bởi thứ cây mà họ trồng là loài cây cho hoa xuân. Năm tháng đời người chồng chất bởi những mùa hoa xuân. Đắng cay nghèo khó cũng bởi hoa xuân. Nay hai cô gái đứng trước vườn hoa mà lòng méo mó. Thứ quyền uy mà họ vừa nói tới, những nụ xanh đã quyến rũ và xóa sạch không thương tiếc. Lời họ nói đến một người. Còn lòng họ lại nghĩ đến những điều ngổn ngang.
Mai Trang thầm thì:
- Anh ta thường xuyên bị trói. Sợi dây xích to bằng này này.
Cô vươn cánh tay xinh xắn ra. Làm sao mà sợi dây xích thô bạo kia lại có thể ví với cánh tay duyên dáng và đầy sức sống như vậy? Nhưng khắp nơi trên mảnh đất quê hương của cô đã không còn xa lạ với cảnh những sợi dây xích thản nhiên xích chặt cuộc đời những chàng trai đương độ thanh xuân vào những giấc mơ của quỷ dữ.
Gương mặt Xuân đã xanh lại xanh hơn khi trăng không còn tỏa sáng trên bầu trời đêm. Cô khẽ khàng như sợ đánh thức những nụ hoa chưa hé:
- Thế anh ấy ăn uống thế nào?
- Người nhà mang đến thì cởi xích ra. Lúc nóng họ chỉ mặc quần đùi cho anh ấy.
- Sao lại như vậy?
- Quần dài hay quần soóc đều có túi... Cậu biết không, họ thường giấu thuốc vào cạp quần hoặc gấu quần dài đấy.
- Sao không quyết tâm cai nhỉ?
- Không quyết tâm được. Chỉ cần ngửi thấy hơi thuốc là lại thèm ngay. Mà đám bạn xấu thì thường không chịu buông tha. Anh ấy phải ở một mình bên ấy. Cuộc sống thật tồi tệ quá.
Mai Trang không biết cô đã thường xuyên dùng những cụm từ không được vui vẻ đối với cuộc đời một con người.
- Vậy mà anh ấy vẫn tin là tớ sẽ đồng ý.
- Cậu có tin là anh ấy có thể thuyết phục được cậu?
- Tớ không biết. Tớ quen một chị. Một nhà trí thức hẳn hoi nhé.
Chị ấy nói với tớ, giá như chị ấy có được một người yêu thương mình thì dù người đó có phải vào tù thì chị ấy vẫn còn được đi thăm nuôi.
- Bi đát quá!
- Chị ấy không thua bất cứ một cô gái nào trên đời. Xinh đẹp thì hẳn rồi. Lại rất thông minh và đức hạnh. Nhưng tớ đã phát hiện ở chị ấy một điểm khiến chị ấy không sao có được tình yêu dù là với một tên tù tội. Đó là niềm kiêu hãnh. Người đời dường như quá thấp với tư tưởng của chị ấy.
- Có phải vì thế mà cậu dạo này đâm ra nói năng như triết gia?
- Tớ lây cậu thì đúng hơn đấy.
Hai cô gái cười khúc khích. Vì họ còn trẻ và còn nhiều quyền uy với cây cỏ và sinh mệnh của chính mình. Mai Trang lại nói về những điều gì đó vương vấn trong cô.
- Những cái xấu xa phải bị loại bỏ. Nếu không thế giới sẽ phải chia làm hai phe. Một phe chuyên đi lừa hoặc cho phép mình hưởng thụ những thứ không phải của mình và một phe cứ chủ trương tha thứ. Kẻ được tha thứ thì sống thản nhiên trên nỗi đau khổ của kẻ đã tha thứ. Quyền uy sẽ thuộc về những kẻ chỉ muốn hưởng thụ. Họ không biết hy sinh, nên cũng không biết thế nào là tình yêu. Này, nếu thế thì thế giới sẽ ra sao nhỉ?
Họ đứng lại, ngước nhìn lên những vì sao đang đổi ngôi. Làng của họ đang chìm dần vào bóng đêm. Không còn cả ánh sao vì mây đen đang kéo đến. Những chú chó nhỏ nhớ mẹ đang rên rỉ trong bếp, bên cạnh đống tro tàn. Đây đó có tiếng tưới cây. Mầm cây đang bật lách lên giữa những nách lá. Tiếng chị phát thanh viên trên chương trình truyền hình phấn khởi thông báo mấy ngày nay hoa Hà Nội đang lên giá vì xuất được sang Trung Quốc khá nhiều. Người làng hoa sẽ khá lên trước độ xuân về.
Nhưng cả hai cô gái không biết rằng đất làng họ cũng đang lên giá. Đất trồng hoa sẽ bị co lại. Những chủ đất mới đang kéo về. Họ sẽ xây những biệt thự có mái chóp màu đỏ hoặc xanh tím. Mới đây có một ông chủ đất mua cả nghìn mét vuông đất, rồi chia ô xây 10 biệt thự. Mỗi biệt thự ông ta bán lời gấp đôi. Chủ những lô biệt thự đó có cả ta lẫn tây. Mọi sinh hoạt của họ khép kín. Thỉnh thoảng thấy thấp thoáng bóng người công an phụ trách hộ khẩu đứng nép bên bờ cổng bấm chuông. Rồi tiếng chó sủa rộ lên một lúc. Sau đó mọi sự lại trở nên yên ắng. Ngày càng nhiều người ở đâu kéo về định cư trên đất làng, cả đất phần trăm của xã. Quất đào lui dần vào ngõ ngách. Không còn nhiều không khí và ánh nắng để hít thở nên vẻ đẹp của cây quả sa sút, quả chín không vàng ươm và đầy sức sống như trước. Chỉ cần nuôi trong nhà độ một tuần là quả rụng xuống hàng loạt. Cũng như số phận của những chàng trai trong làng. Một cuộc chiến tranh tàn khốc cũng không thể vùi dập cuộc đời của họ nhanh như những tàn thuốc trắng. Những tàn thuốc đó từ đâu tới? Họ không biết rõ, nhưng ban đầu chúng làm cho họ quên đi những nhọc nhằn thực tại. Cũng có người theo bạn theo bè rủ rê, có người ham chơi và cả chơi ngông. Mới bán được tí đất, họ ngỡ mình là tay triệu phú, bắt đầu học cách chơi sang.
Phía dưới sông có ai đó đang so dây đàn. Sông mùa này đang cạn. Người làng thường hay lội sông qua bên cồn để hái rau hay tỉa ngô. Nước sông cạn, nhưng những hạt nước chảy nhẹ nhàng dưới sông thì lấp lánh như những hạt châu. Dù gì thì mùa xuân cũng sắp về. Mùa xuân sẽ đánh thức tất cả những thứ cây cỏ và sinh linh muốn chết. Xuân nắm chặt tay bạn:
- Cửa nhà anh ấy vẫn mở.
Phía trước mặt họ, trên thảm cỏ giữa sông là một căn nhà nhỏ mờ ảo ánh đèn. Mai Trang cảm thấy lạnh trước gió. Cô ngỡ như mình đang sắp bước vào chốn mù sương. Nơi ấy cô sẽ phải dùng hơi ấm của mình để đẩy lui sự lạnh lẽo.
- Có nên đồng ý đến với anh ấy không? Tớ cũng không biết nữa. Tớ không phải là một thiên thần. Tớ chỉ là một người bình thường.
Xuân nói những câu thật mơ hồ:
- Những cây quất nhà tớ năm nay cũng đẹp lắm. May mà vườn nhà tớ đón được rất nhiều nắng. Gần Tết, có khách mua, tớ sẽ đặt cho cậu một cái dây chuyền làm kỷ niệm, tiễn cậu đi.
Khi nói câu ấy, gương mặt Xuân không còn nhợt nhạt mà bỗng sáng rực như một luồng sáng ấm áp tiếp thêm sinh khí cho Mai Trang.
Gió vẫn rì rào thổi giữa hai người. Luồn lách giữa những ống chân và những sợi tóc. Dòng sông thì thào phía dưới thảm phù sa. Tiếng đàn bầu lại tung lên giữa thinh không một điệu hát buồn:
“Con sáo sang sông bạt gió. Con xít thương ai lội sông lội sông... tìm ai...”.
Hai cô gái lặng phắt. Tai lắng nghe điệu nhạc mà dường như người gảy đang vừa đàn vừa lội sông. Mà dường như người gảy lại đang bị xích bởi một thứ xích kỳ lạ lắm. Tiếng đàn ướt át và bập bềnh…
Thành Công, đêm 5-1-2002
Truyện ngắn Võ Thị Xuân Hà