Chị Vân vốn là một giáo viên mầm non, để tìm ra bí quyết làm thành công một bức tranh gạo, nhất là với một người tay ngang như chị quả không đơn giản. Nói “không” với các loại thuốc nhuộm màu, chị sử dụng phương pháp rang gạo. Trước đó, gạo phải được tuyển chọn kỹ, đánh bóng để loại bỏ cám, hạt nhỏ, bảo đảm gạo phải thon đều như nhau. Tùy vào việc người nghệ nhân muốn gạo cho màu thế nào mà thời gian rang gạo cũng nhiều, ít khác nhau. Để có màu ngả vàng, gạo cần rang trong vòng 30 phút. Muốn tạo màu nâu đen, gạo lại phải rang trên lửa trong 6 tiếng. Lâu hơn nữa, tới 7-8 tiếng gạo sẽ cho màu đen sậm. Ngoài thời gian, người thợ còn phải biết cách điều chỉnh độ to, nhỏ của ngọn lửa một cách hợp lý. Nếu lửa nhỏ quá, gạo sẽ bị xỉn màu và ngược lại, gạo sẽ bị cháy, nổ. So với rang máy theo kiểu công nghiệp, chị Vân vẫn chuộng và thường chọn cách rang thủ công bằng tay vì cách này sẽ giúp hạt gạo đều màu, bóng, óng ả hơn. Công đoạn rang gạo vẫn khiến người thợ mất nhiều sức và phải rất tỉ mỉ, kiên trì. Đơn giản như chỉ cần chút vội vã, nóng ruột vào phút cuối cũng có thể làm hỏng cả mẻ gạo dù trước đó đã bỏ ra nhiều tiếng đồng hồ rang gạo.

leftcenterrightdel
 Chị Nguyễn Thị Vân luôn tâm huyết với công việc làm tranh gạo Việt.

Gạo sau khi rang được để riêng theo từng màu đợi tới lúc đưa lên tranh. Sau khi phác họa, chị Vân bắt đầu nhặt từng hạt gạo nhỏ xíu xếp theo đường viền của hình muốn vẽ. Tùy vào chủ thể, bố cục mà chị Vân chọn tông màu khác nhau, góc này màu tối, chị nhặt gạo đã rang trên lửa qua 7 tiếng. Góc kia màu sáng, chị lại nhặt hạt gạo có màu ngà ngà hay nâu nhạt. Cứ như vậy, người thợ phải kiên trì, xếp từng gạo cho tới khi đầy bức tranh. Sau đó, chị đặt lên tranh gạo một tấm kính to, gõ nhẹ để gạo dàn đều nhau, láng mịn rồi phủ một loại keo đặc biệt không màu, không mùi, đặc biệt không gây hại cho sức khỏe để cố định các gạo. Cuối cùng, tranh được phơi nắng khoảng một tuần để tăng độ sáng bóng, sau đó sơn bóng, phủ thuốc chống mối mọt để tăng tuổi thọ cho tranh, phơi tiếp 3 ngày rồi đưa vào đóng khung.

Tùy từng kích thước của tranh, nhưng thường chị Vân mất một ngày để xếp khoảng hơn một lạng gạo. Có những bức khổ lớn, nhiều chi tiết, đường nét chị mất tới hơn một tháng để xếp 3kg gạo. Quá trình “vẽ” đều thực hiện bằng tay, theo ý đồ, cảm xúc của người thợ, nên các bức tranh có ưu điểm là độc bản, luôn có nét đẹp riêng. Giá mỗi bức tranh cũng đa dạng, từ vài trăm nghìn đến vài chục triệu đồng.

Làm tranh gạo, bên cạnh việc thỏa mãn đam mê, chị Vân còn muốn quảng bá văn hoá Việt Nam tới thế giới. Vì thế, chủ đề trong các bức tranh gạo của chị thường liên quan đến văn hóa, đất nước, con người Việt Nam. Đó có thể là hình đất nước Việt Nam duyên dáng hình chữ S, là cánh đồng lúa, cây đa, giếng nước, những di tích, danh lam thắng cảnh nổi tiếng như: Hồ Gươm, Văn Miếu-Quốc Tử Giám, Chùa Một Cột...

Ngày càng có nhiều khách quốc tế mua tranh của chị để kỷ niệm dấu ấn về Việt Nam. Nhiều khách hàng trong nước đặt chị “vẽ” tranh gạo chân dung người thân yêu của mình để tặng cho nhau trong những dịp quan trọng như sinh nhật, kỷ niệm ngày cưới... Chị Vân còn vinh dự được làm tranh gạo tặng nhiều chính khách nổi tiếng ở trong và ngoài nước. Nhiều hội nghị quốc tế lớn cũng mời chị tới giới thiệu, trưng bày tranh được làm từ 100% gạo Việt.

Bài và ảnh: HOÀNG LAN