Áo tứ thân xuất hiện vào những năm 1920-1930 thế kỷ 20. Áo dài từ cổ buông xuống dưới đầu gối chừng 20cm. Áo có hai vạt trước và sau. Vạt trước có hai tà tách riêng nhau theo chiều dài. Vạt phía sau cũng chia làm hai nhưng khâu vào với nhau hình thành một đường dài gọi là sống áo. Vì ở thời này, khổ vải chỉ có chừng 35-40 phân nên phải can hai tà lại với nhau để thành một vạt áo.

Áo tứ thân (ảnh internet)

Áo tứ thân gồm hai vạt, bốn ta. Áo tứ thân không có khuy, dài và có hai tay áo để xỏ vào khi mặc. Bên trong, người con gái mặc chiếc yếm. Có thể là yếm có màu nâu dành cho các bà đứng tuổi hoặc màu đào, màu thắm đỏ dành cho các cô gái trẻ. Màu yếm này làm cho yếm có tên là yếm "bỏ bùa cho sư". Ngoài yếm là chiếc áo cánh mỏng màu trắng tinh. Cô gái lại tết ra ngoài chiếc dây lưng xanh giữ nhẹ sự kết hợp giữa áo cánh ngắn với cạp váy hoặc quần đen. Chiếc dây lưng xanh này còn có một giá trị trang trí về màu sắc. Ngoài cùng là chiếc áo tứ thân buông xuống tha thướt làm cho thân hình cô gái được gọn gàng, thon thả. Áo tứ thân không có khuy. Khi mặc, xỏ tay vào hai tay áo. Thế là đủ bộ để có thể vừa làm việc, vừa tung tẩy, đi đây đi đó.

Vào khoảng năm 1935, làng thợ may Trạch Xá-Vân Đình (Hà Tây) có cải tiến cái áo tứ thân một chút. Đó là đơm vài chiếc khuy nhỏ vào phía nách và đính khuy bấm vào tay áo làm cho nhà thơ Nguyễn Bính kêu toáng lên: "Áo cài khuy bấm, em làm khổ tôi".

Ông giãi bày:

Áo cài khuy bấm, em làm khổ tôi

Còn đâu cái yếm lụa sồi

Cái dây lưng đũi nhuộm hồi sang xuân

Nào đâu, cái áo tứ thân!...

Cũng phải nói thêm về làng thợ may Trạch Xá-Vân Đình. Nơi đây, hầu như cả làng đều làm nghề thợ may. Nghề này là nghề cổ truyền đã mấy trăm năm nay của họ. Nhiều gia đình đã rủ nhau ra Hà Nội sinh sống và mở cửa hàng may. Chính những người thợ may làng Trạch Xá đã góp công và sáng kiến trong việc cải tiến các loại trang phục cổ cho người dân Hà Nội và các nơi khác. Trong đó có việc cải tiến chiếc áo dài Việt Nam.

Lúc này, người ta cho thêm một cái tà vào bên trong tà áo phía trước gọi là tà kép rồi thắt chiếc bao xanh ra hẳn bên ngoài cùng. Và sau đó, cái tà được thêm vào lại bị cắt bỏ đi quá nửa. Mặc kiểu này, có người vẫn gọi là mặc áo tứ thân. Nhưng cũng có người gọi là áo năm thân. Người quan họ mặc cái kiểu áo tứ thân này. Khi đi trảy hội Lim, cô gái quan họ mặc ở ngoài cũng là chiếc áo tứ thân rồi bên trong mặc thêm hai cái áo tứ thân mỏng và khác màu nhau nữa để hợp thành cặp áo mớ ba mớ bảy nổi tiếng. Khi liền anh liền chị phải chia tay nhau kẻ Bắc người Nam, hát câu "Con nhện giăng mùng", liền chị quan họ nâng tà áo tứ thân lên, người ta thấy "hai bên tà áo ướt đầm như mưa". Lúc này, liền chị mặc cái áo tứ thân đã được cải tiến chút ít. Nhưng người ta không chịu gọi nó là chiếc áo năm thân mà cứ gọi nó là áo tứ thân. Vì áo tứ thân vận vào cụm từ: "Tứ thân phụ mẫu" là cha mẹ đẻ và cha mẹ chồng của cô gái, là những người được cô gái luôn luôn phải ghi lòng tạc dạ. Đó là ý kiến của mấy cụ già theo Nho học xưa giải thích.

Các liền chị quan họ luôn mặc áo tứ thân khi biểu diễn (ảnh internet)

Tượng đài thời trang của cô gái Việt Nam mặc áo tứ thân thật ưa nhìn. Cô gái có nụ cười hoa nở, xênh xang trong bộ trang phục với bên ngoài là chiếc áo tứ thân phất phơ, phóng khoáng. Nửa tà phải phía trên có màu nâu thẫm, phía dưới là màu nâu nhạt. Mặt phía sau cũng có hai mảng nhạt và đậm kề nhau, đuổi theo nhau một cách ngẫu hứng. Đó là cung bậc khác nhau của hai màu nâu đồng ruộng thôn xóm chênh lệch mà hòa hợp với nhau. Chiếc áo tứ thân trở thành một bức vẽ ấn tượng rất tự nhiên.

Trên thân cô gái lại bừng lên cái màu xanh êm dịu, màu xanh lúa, làm mát mắt qua cái thắt lưng bao xanh vắt vẻo để tôn vinh cái màu đỏ đầy sức sống trên chiếc yếm che bộ ngực nở nang. Cô đặt chân vào đôi guốc mộc để chuẩn bị gieo lên tiếng nhạc mỗi khi cô bước đi. Tay cô cầm chiếc nón quai thao (ba tầm) hờ hững che một chút khuôn mặt trái xoan đoan trang mà thánh thiện…

Áo tứ thân có trước cái "áo cài khuy bấm". Con, cháu, hậu duệ của áo tứ thân hiện nay được hoan nghênh trên khắp thế giới. Chúng luôn được cải tiến, bổ sung để càng ngày càng hấp dẫn, kiêu sa, sang trọng, tâm linh.

Chúng ta tự hào về chiếc áo dài Việt Nam ngày nay. Chúng ta cũng tự hào về chiếc áo tứ thân.