Khi thủ trưởng hát

Cán bộ, chiến sĩ, công nhân viên Cục Chính trị (Tổng cục Hậu cần) ôn luyện trước giờ khai mạc thi hát về Quân đội nhân dân Việt Nam.

Mới về nhận công tác, tân thủ trưởng của đoàn H. bộ đội Hậu cần còn đang nắm tình hình đơn vị. Trợ lý văn hóa - văn nghệ Trần Thắng ngóng chờ thủ trưởng cho ý kiến về ngành mình. Anh mon men: “Thưa thủ trưởng! Thủ trưởng bận nhiều việc. Thủ trưởng đừng quên ngành chúng tôi” thì liền được nghe một câu vẻn vẹn có 16 chữ: “Này, Nhà văn hóa! Làm thế nào để cho bọn mình lên sân khấu với nhé!”. Ồ! Tưởng gì, chứ để các đồng chí chỉ huy lên sân khấu thì đơn giản!...

Đầu quý 4, thủ trưởng gọi Trần Thắng: “Sắp tới, kỷ niệm ngày thành lập quân đội, ta có nên tổ chức thi hát bài hát truyền thống?”. Lại đơn giản! Hát bài hát truyền thống, có cả chỉ huy cùng hát thì không còn gì đơn giản hơn. Hát hay mới lo, chứ “to - đều - khỏe” thì khó gì!

Hôm thông qua danh sách diễn viên, thủ trưởng bảo không phân biệt tuổi tác, cương vị, chỉ trừ những đồng chí bận làm nhiệm vụ trực. Quen như những lần trước, Trần Thắng nói: “Báo cáo thủ trưởng, Thầy già - con hát trẻ! Các thủ trưởng lên sân khấu e có cứng quá. Hay là ta mượn hai cô ở đoàn ca múa của tỉnh vào làm “đinh” và tăng độ mềm mát…”. Thủ trưởng nhìn Trần Thắng, dịu dàng: “Cậu hiểu chưa đúng. Nói con hát là nói người chuyên làm nghề đàn hát, như cô đầu (ả đào) thời trước. Còn văn nghệ quần chúng trong quân đội cách mạng thì càng có nhiều người, thuộc nhiều thành phần càng tốt. Việc mời người ngoài vào biểu diễn chỉ thực hiện trong giao lưu quân-dân. Tuyệt đối tránh với hội thi. Hội thi là đỉnh cao của phong trào. Ta phải xây dựng phong trào thực chất, của ta và cho ta”. Trần Thắng bối rối: “Em sợ có người xấu hổ, không lên hát. Lại cây nhà - lá vườn thì ít người xem!”. Thủ trưởng lại nói: “Ấy, đừng lo. Bẩm sinh mỗi con người đã có chất nghệ sĩ. Nhiệm vụ của chúng ta là phải làm cho chất nghệ sĩ ấy hiện ra thông qua hành vi sáng tạo và thưởng thức trong một phong trào văn nghệ quần chúng rộng khắp. Rồi chúng mình sẽ thấy…”. Đến phần nội dung chương trình, Trần Thắng đọc vanh vách từng tiết mục. Thủ trưởng nói ngay: “Hát truyền thống thì nên có các tiết mục tiêu biểu cho từng thời kỳ phát triển của quân đội ta. Sắp xếp sao cho khi xem xong toàn bộ chương trình, khán giả thấy mình thêm yêu và sắt son niềm tin về một quân đội anh hùng”. Trần Thắng chỉ còn biết tiếp thu triệt để ý kiến của thủ trưởng.

Vào tập luyện, thủ trưởng luôn có mặt đúng giờ, làm cho cánh hạt nhân văn nghệ vốn hay dềnh dàng, có bữa toát mồ hôi... Bộ đội ra sức hát thật to, thật đều, thật khỏe. Thủ trưởng vẫy Trần Thắng lại: “Còn hạn chế về thể hiện. Món này phải có người hướng dẫn! Cậu đề xuất đi”. “Dạ! Theo như thủ trưởng nói hôm trước, em sợ đưa người ngoài vào lại ảnh hưởng đến phong trào của ta!”. Thủ trưởng tươi cười: “Ấy, đừng lẫn lộn chứ! Mình bảo cậu nhờ thầy chứ có phải là nhờ người hát đâu. Học thì phải có thầy. Nhưng thi thì phải là mình thi. Thi hộ là phạm luật”. Trần Thắng kể tên hai vị rất nổi tiếng trong làng đạo diễn sân khấu ca nhạc chuyên nghiệp Việt Nam. Thủ trưởng trầm ngâm: “Đừng! Đừng đưa các anh ấy vào tình huống khó xử”. “Vậy xin thủ trưởng chỉ đạo ạ!”. “Không được có ý định chuyên nghiệp hóa chương trình của ta. Phải để nó thực sự là văn nghệ quần chúng chiến sĩ. Nếu bắt anh em mình làm theo lối chuyên nghiệp là phản khoa học, là đưa phong trào vào ngõ cụt. Cậu tìm một người chuyên làm văn nghệ quần chúng, giỏi nghề và yêu người. Kỷ luật tốt”. Trần Thắng giật mình, nghĩ trong bụng: “Chịu bác rồi!”.

Tập tiết mục “Tiến bước dưới quân kỳ” (của tác giả Doãn Nho). Mọi người mặc lễ phục. Huân chương lấp lánh. Nhờ đạo diễn hướng dẫn, các “tuyến diễn” đâu ra đấy mà vẫn “rất quần chúng, rất khí thế”. Bộ đội say sưa hát, càng đều, càng khỏe. Tưởng là xong. Ai dè thủ trưởng lại có ý kiến: “Chưa thấy có xúc cảm”. Ông phân tích những đoạn hồi ức, những chỗ cần thể hiện tâm trạng lạc quan, ý chí tiến lên… trong nội dung bài hát để mọi người thấu hiểu và bày tỏ sắc thái. Đạo diễn nghe thế, gật gù tâm đắc. Anh em diễn viên thì tròn mắt nghe ông nói. Một vài người chủ động hát thử… Lại một lần nữa, Trần Thắng giật mình: “Chịu bác!”.

Vào biểu diễn chính thức, chương trình của trung đoàn mang lại hiệu quả cao. Đặc biệt nhất là sự hân hoan trên từng nét mặt. Người diễn lạc quan, tự tin vì là “Diễn viên nguyên chất của trung đoàn. Chẳng có gì phải e ngượng. Diễn hết mình”. Khán giả chật hội trường, đứng cả ở hành lang. Nhiều gia đình cả vợ chồng, con cái cùng có mặt. Mình xem người nhà mình diễn nó vẫn khác. Đời lính nay đây mai đó, không xem nhau diễn, năm sau chắc gì còn được xem. Đâu phải như dân chuyên nghiệp, muốn nhìn họ, muốn nghe họ hát thì cứ lên “mạng”, chạy “đĩa” là thấy ngay…

Chương trình liên hoan còn đang tiến đến cao trào. Nhìn thủ trưởng trong đội hình hợp ca say sưa biểu diễn, Trần Thắng bồi hồi khó tả. Nét mặt anh tỏ rõ sự vui mừng giữa đêm hội. Bất giác anh thốt lên: “Rồi sẽ còn cải cách nữa!...” .