Cái duyên quan họ đến với Hải Xuân ngay từ những ngày còn bé, khi cô có những cơ hội được theo bà đi nghe các liền anh, liền chị của xã An Dương, huyện Tân Yên, tỉnh Bắc Giang hát trong những ngày lễ, tết. Ước mơ hát được quan họ và trở thành nghệ sĩ quan họ đến với Hải Xuân khi Trường trung cấp Văn hóa-nghệ thuật tỉnh Hà Bắc (nay là tỉnh Bắc Giang) mở khoá đào tạo diễn viên hát quan họ đầu tiên vào năm 1980. Ngoài các giờ học ở trường về dân ca quan họ và nghệ thuật biểu diễn, Hải Xuân còn về các làng quê quan họ của Bắc Giang và Bắc Ninh để học hỏi kinh nghiệm từ các nghệ nhân. Năm 1983, Hải Xuân tốt nghiệp xuất sắc và được Đoàn dân ca quan họ Bắc Ninh đón nhận. Hai năm sau đó, Hải Xuân đạt được Huy chương vàng đầu tiên khi tham gia Hội diễn chuyên nghiệp toàn quốc tại Hải Phòng với tiết mục: tốp nữ vừa đàn vừa hát: “Năm điệu, bảy lo”.

Hơn 20 năm hoạt động nghệ thuật, Hải Xuân đã đạt được rất nhiều Huy chương vàng, Huy chương bạc và bằng khen. Năm 1992 chị tham dự liên hoan hát ru các dân tộc Việt Nam lần thứ nhất tại thành phố Huế và đạt được một Huy chương vàng với tiết mục đơn ca: “Tay tiên chuốc chén rượu đào” và một Huy chương bạc với tiết mục “Hát ru quan họ”; năm 1995 Hải Xuân lại tiếp tục đạt được một Huy chương vàng và một Huy chương bạc với tiết mục hát múa “Đi cấy” và “Em là con gái Bắc Ninh”... Bên cạnh các hoạt động biểu diễn trong lĩnh vực ca hát quan họ, Hải Xuân còn tham gia hoạt động trong lĩnh vực sân khấu điện ảnh với các vai diễn chính qua hai bộ phim: “Hồn của đất” của đạo diễn Anh Tuấn và “Xuân muộn” của đạo diễn Vũ Đình Thân. Không chỉ tham gia biểu diễn phục vụ công chúng trong nước, Hải Xuân còn tham gia rất nhiều các liên hoan quốc tế như Liên hoan âm nhạc quốc tế tại Gia-các-ta (In-đô-nê-xi-a) năm 1994, Liên hoan ca nhạc quốc tế tại Nga năm 1995... Với những thành tích đã đạt được, vừa qua, Hải Xuân đã được Nhà nước phong tặng danh hiệu NSƯT.

Với tâm nguyện bảo tồn và phát huy những làn điệu dân ca quan họ cổ, nhằm góp thêm tư liệu vào hồ sơ quan họ đệ trình UNESCO công nhận là di sản văn hoá của thế giới, Hải Xuân đã cộng tác với Nhà hát Ca múa nhạc Thăng Long thu âm và sản xuất đĩa CD “Luống những bâng khuâng” giới thiệu 11 bài dân ca quan họ cổ phát hành vào dịp Xuân này.

THU HUYỀN