Nói đến tranh đề tài Bác Hồ và Tây Nguyên, ai cũng nghĩ ngay đến họa sĩ Xu Man, người con yêu quí của đại ngàn Tây Nguyên hùng vĩ. Xu Man sinh năm 1925 trong một gia đình nông dân nghèo ở làng Đê Kral xã Bắc, thị xã An Khê (Gia Lai). Từ năm lên 6 tuổi, Xu Man đã say sưa vẽ, vẽ mọi lúc, mọi nơi và bằng các loại bút thậm chí có cả đá màu và những mẩu gạch vỡ. Lên 7 tuổi Xu Man biết vẽ và vẽ đẹp cảnh núi rừng muông thú mà mình yêu thích.
Được giác ngộ cách mạng, tham gia du kích xã và sau đó Xu Man đưa ra miền Bắc học tập. Những con chữ, con số lúc đầu với ông thật là khó khăn, mà nói như ông còn khó hơn cả cầm cung, cầm súng đi đánh Mỹ ngụy. Nhưng lòng đam mê nghệ thuật đã giúp ông vượt lên tất cả, học xong cấp 3, ông vào học trung cấp, rồi lên hệ Cao đẳng Trường Mỹ thuật Hà Nội. Ông kể với chúng tôi: “Lúc còn học sinh, cứ rảnh là vẽ tranh, vẽ nhiều lắm, có cái ưng bụng mình dán lên vách tường nhà để ngắm, bạn bè khen, lãnh đạo thấy có năng khiếu đã cho đi học Trường Mỹ thuật…”.
Trong gian nhà sàn chật hẹp ở xã Ayun, huyện Mang Yang (Gia Lai), họa sĩ Xu Man có vẻ yếu lắm rồi, nhưng đầu ông thì rất minh mẫn và đôi mắt thì vẫn còn sáng lắm. Gặp chúng tôi ông rất vui, uống chén “nước giọt” mang đậm “sắc quê” Xu Man cho biết: “Mắt ông giờ đây mờ không thấy rõ con chữ, từ năm 2000 đến nay tay yếu không thể cầm cọ vẽ thêm được bức tranh nào nữa, nhưng bụng thì muốn lắm! Rồi ông kể lại chuyện một lần được gặp Bác Hồ ở Trung tâm triển lãm Hà Nội, ông sung sướng đến bật khóc và ôm chặt lấy Bác như sợ bị mất. Hôm ấy Bác đến thăm mà không báo trước. Được tin, tất cả học sinh miền Nam ùa chạy ra như đàn chim non đón và vây quanh Bác, đứa nào cũng được Bác xoa đầu và khen ngoan. Riêng Xu Man thì Bác hỏi “Cháu ở tỉnh nào?”, mình xúc động trả lời: “Thưa bác cháu ở Tây Nguyên ạ”. Bác lại hỏi: Ở Tây Nguyên có biết Bác Hồ không? Xu Man trả lời Bác là biết và rất nhớ Bác, mong Bác vào thăm… Bác ân cần động viên Xu Man và các bạn học sinh miền Nam phải cố gắng học tập thật tốt để sau này trở về phục vụ cách mạng, đến ngày thống nhất đất nước Bác sẽ vào thăm. Khắc ghi lời Bác dạy, ông đã cố gắng học tập và trở thành một họa sĩ tài danh của núi rừng Tây Nguyên.
Xu Man kể thêm: “Từ ngày gặp Bác, lúc nào trong đầu ông hình ảnh Bác Hồ cũng khắc đậm nét. Bức tranh đầu tiên ông vẽ thành danh là đề tài “Bác Hồ với Tây Nguyên”. Hình ảnh Bác Hồ và Tây Nguyên được thể hiện xuyên suốt trong các tác phẩm nghệ thuật của ông. Hàng trăm tác phẩm nổi tiếng như: “Bác Hồ với học sinh Tây Nguyên”, “Bác Hồ với nhân dân Tây Nguyên”, “ Mừng chiến thắng”… Ngoài hình ảnh Bác Hồ được họa sĩ Xu Man ngày đêm trau chuốt “thổi hồn”, tranh Xu Man còn mang đậm “chất Tây Nguyên” với những truyền thống văn hóa phong phú, đặc sắc, khắc sâu những phong tục, hội hè và cuộc sống sinh hoạt cộng đồng cùng thiên nhiên hoang dã độc đáo…
Năm 2000 Sở Văn hóa – Thông tin tỉnh Gia Lai đã tổ chức triển lãm tranh của họa sĩ Xu Man về đề tài Bác Hồ với Tây Nguyên. Triển lãm đã phục vụ hơn 2.320 lượt cán bộ, chiến sĩ và đồng bào các tộc tây Nguyên đến xem và cảm nhận tài năng sáng tạo của người họa sĩ Tây Nguyên. Năm 2002 theo yêu cầu của đồng bào miền Nam, tranh của họa sĩ Xu Man đã tham gia triển lãm tại thành phố Hồ Chí Minh.
Với Xu Man, ước mơ lớn nhất trong đời vẫn là làm sao để được vẽ nhiều tranh về Bác Hồ và Tây Nguyên để phục vụ cách mạng và công chúng…”.
Bài và ảnh: LÊ QUANG HỒI