“Trái đắng” của chủ nghĩa đơn phương

Cảnh trụ sở Liên Hợp Quốc bị đánh bom năm 2003 (BBC)

“Mỹ muốn Liên hợp quốc (LHQ) thể hiện vai trò quan trọng hơn nữa nhằm giúp I-rắc vượt qua những thách thức nội bộ”. Khó ai có thể nghĩ rằng đó lại là lời kêu gọi của ông D. Kha-li-dát, Đại sứ Mỹ tại LHQ.

Người ta bất ngờ bởi cách đây 4 năm, Mỹ đã phớt lờ vai trò của LHQ, đơn phương mở cuộc tấn công vào I-rắc. Sau Áp-ga-ni-xtan, đất nước vùng Vịnh đã trở thành nơi thử nghiệm tiếp theo của chủ nghĩa đơn phương và học thuyết “đánh đòn phủ đầu” mà Mỹ theo đuổi kể từ sau sự kiện 11-9-2001. Ấy thế mà giờ đây, chính Mỹ chứ không phải ai khác lại đang thúc giục tổ chức quốc tế lớn nhất này thể hiện vai trò lớn hơn tại I-rắc. Quả là gió đã đổi chiều !

Thực tế thì Mỹ khó có cách nào khác. “Bảng thành tích” của “người bảo trợ” thời hậu chiến ở I-rắc đang làm Nhà Trắng lo ngại. Đất nước I-rắc gần như nát vụn vì bạo lực và mâu thuẫn sắc tộc, tôn giáo, nền kinh tế kiệt quệ còn tương lai chính trị thì bế tắc. Hệ quả là người I-rắc đã “đền đáp người bảo trợ” của mình bằng các vụ đánh bom khủng bố liều chết đẫm máu nhằm vào lực lượng liên quân do Mỹ đứng đầu. Số lính Mỹ bỏ mạng tại I-rắc đã lên tới 3.680 và còn chưa dừng lại ở con số này. Trong khi đó, bạo lực sắc tộc gia tăng đã giội gáo nước lạnh lên mọi nỗ lực của Mỹ nhằm khôi phục tiến trình hòa giải dân tộc và an ninh của đất nước này. Lời hứa đem lại hòa bình, dân chủ và thống nhất cho người dân I-rắc của Oa-sinh-tơn ngày càng trở nên xa vời.

Có thể nói, những thất bại thời kỳ hậu chiến ở I-rắc đã giáng đòn nặng vào chủ nghĩa đơn phương mà Mỹ đem ra thử nghiệm ở I-rắc. Dù không công khai tuyên bố nhưng ngay các quan chức cao cấp Mỹ cũng phải thừa nhận giải pháp quân sự ở I-rắc đã hoàn toàn thất bại. Một thực tế nghiệt ngã đã hiện rõ: I-rắc không phải là khúc ca khải hoàn mà là cơn ác mộng cho chủ nghĩa đơn phương. Liên minh lỏng lẻo gồm các nước mà Mỹ lôi kéo được bằng cả sức ép ngoại giao và kinh tế để cùng san sẻ gánh nặng I-rắc gần như tan rã hoàn toàn. Mỹ gần như rơi vào thế đơn độc chèo chống ở đất nước được coi là nguy hiểm nhất thế giới hiện nay.

I-rắc chỉ có thể thoát khỏi bế tắc bằng giải pháp chính trị. Nhưng những mâu thuẫn sắc tộc, tôn giáo đã làm tê liệt mọi nỗ lực hòa giải dân tộc do người I-rắc tự đứng ra đảm nhiệm. Việc cộng đồng người Xăn-ni lớn thứ hai ở I-rắc rút các bộ trưởng của mình khỏi nội các của Thủ tướng Ma-li-ki có thể coi là hồi chuông cảnh báo về sự tan rã của chính phủ đoàn kết dân tộc đầu tiên hình thành sau khi I-rắc có Hiến pháp mới. Trong khi đó, với cái danh “kẻ chiếm đóng”, làm sao Mỹ có thể đứng ra giải được thế bí trên “bàn cờ” chính trị I-rắc. LHQ tự nhiên nổi lên như là sự lựa chọn bắt buộc mà dù không muốn Mỹ cũng phải chấp nhận.

Mở rộng vai trò của LHQ ở I-rắc, đề nghị tổ chức này mở rộng vai trò trong hầu hết các lĩnh vực mà Mỹ đã thất bại như trợ giúp chính phủ I-rắc về chính trị, kinh tế, bầu cử, pháp luật, hiến pháp, các vấn đề người tị nạn và nhân quyền…trước hết giúp xóa mờ bớt đi tai tiếng “kẻ chiếm đóng” mà Mỹ hiện đang phải gánh chịu. Cũng không loại trừ khả năng đây có thể là một động thái nhằm dọn đường cho sự rút lui trong danh dự của Mỹ khỏi quốc gia này bởi mở rộng vai trò của LHQ ở I-rắc có nghĩa là vai trò của Mỹ sẽ phải hạn chế đi. Nhưng đây là điều người dân I-rắc mong muốn vì họ sẽ cảm thấy nhẹ bớt đi tâm lý là người dân của quốc gia bị chiếm đóng với một chính phủ bị người ngoài điều khiển.

Tất nhiên đối với Mỹ, động thái này đã khiến Mỹ phải bộc lộ rõ sự bất lực của mình, không còn khả năng đảm đương sứ mệnh ở I-rắc. Mới rồi, Hạ viện Mỹ đã phê chuẩn thêm khoản ngân sách cho Lầu Năm góc, song ngân sách này không bao gồm khoản chi bổ sung 147 tỷ USD cho cuộc chiến ở I-rắc và Áp-ga-ni-xtan theo đề nghị của Nhà Trắng. Khả năng tài chính hạn chế khó có thể giúp Mỹ đảm nhiệm tốt vai trò bảo trợ cho I-rắc nên việc tìm kiếm thêm sự trợ giúp của quốc tế là điều mà Nhà Trắng phải tính đến. Sức ép từ đảng Dân chủ và của đa số người dân Mỹ yêu cầu chính quyền của Tổng thống Bu-sơ phải đưa ra kế hoạch rút quân về nước cũng buộc Oa-sinh-tơn phải tìm sự thỏa hiệp khi chia sẻ vai trò tái thiết với LHQ.

Ngày 10-8, Hội đồng Bảo an LHQ đã nhất trí thông qua nghị quyết mở rộng vai trò và kéo dài sứ mệnh của LHQ ở I-rắc với mục tiêu làm trung gian hòa giải các phe phái tại đất nước vùng Vịnh này. Tuy nhiên, đây sẽ chẳng phải là một nhiệm vụ đơn giản bởi LHQ cũng khó có thể làm gì nếu như chính người dân I-rắc không tìm được sự thống nhất và hòa giải. Người dân đất nước vùng Vịnh này chỉ còn biết hy vọng.

4 năm của cuộc chiến I-rắc đã trở thành “trái đắng” cho chủ nghĩa đơn phương của Mỹ./.

MỸ HẠNH