Hãng thông tấn chính thức của Iran (IRNA) dẫn lời người phát ngôn Bộ Ngoại giao Iran Saeed Khatibzadeh ngày 20-11 cho biết, Pháp, Đức và Anh (còn gọi là E3)-những nước châu Âu trong thỏa thuận hạt nhân năm 2015, được biết đến với tên chính thức là Kế hoạch hành động chung toàn diện (JCPOA)-cần thực hiện cam kết của họ liên quan đến thỏa thuận đa phương này một cách đầy đủ.

Theo ông Saeed Khatibzadeh, các hoạt động hạt nhân vì mục đích hòa bình của Iran hoàn toàn tuân thủ luật pháp quốc tế, hợp pháp và chính đáng. Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Iran khẳng định, sau khi Mỹ rút khỏi JCPOA năm 2018, nước này đã buộc phải cắt giảm một số cam kết trong JCPOA, đồng thời cho rằng châu Âu đã “thất bại” vì không thực hiện các nghĩa vụ để bảo vệ quyền lợi của Tehran. Mặc dù vậy, Tehran vẫn sẵn sàng thực thi lại các cam kết của mình nếu các bên khác tuân thủ nghĩa vụ của riêng họ, ông Saeed Khatibzadeh nhấn mạnh.

leftcenterrightdel
Bên trong một cơ sở làm giàu uranium ở thành phố Isfahan của Iran. Ảnh: Reuters

Lập trường của Nhà nước Cộng hòa Hồi giáo được đưa ra sau một tuyên bố gần đây của các nước E3, trong đó kêu gọi Iran tuân thủ các nghĩa vụ trong JCPOA cũng như Hiệp ước Không phổ biến vũ khí hạt nhân (NPT). Dù vậy, điều đó khó có thể xảy ra trong một sớm một chiều bởi thực tế cả Iran và các nước E3 đều muốn có thêm cam kết từ nhau. Không chỉ đối với các nước E3 nói riêng mà với Liên minh châu Âu (EU) nói chung, thỏa thuận hạt nhân năm 2015 được coi là một trong những thành quả nổi bật của chính sách đối ngoại của khối này, là một nỗ lực chung và bền bỉ của Brussels trong hàng thập kỷ nhằm thuyết phục Mỹ thay đổi lập trường cứng rắn cố hữu với Iran sang chiều hướng ôn hòa.

Tại phiên họp thường kỳ của Đại hội đồng Cơ quan Năng lượng nguyên tử quốc tế (IAEA) diễn ra trong tuần trước tại thành phố Vienna, Áo, các nước thành viên cũng hối thúc Iran kiềm chế các hoạt động phát triển hạt nhân, đồng thời yêu cầu chính quyền Tehran tuân thủ các cam kết trong thỏa thuận hạt nhân năm 2015. Theo báo cáo của IAEA, ước tính kho dự trữ uranium làm giàu ở mức thấp của Iran hiện cao gấp hơn 12 lần so với giới hạn đặt ra theo JCPOA. Ngoài ra, IAEA cũng cho biết Iran đã di dời các máy ly tâm làm giàu uranium tiên tiến đến căn cứ bí mật ở thành phố Natanz thuộc tỉnh Isfahan của nước này và kích hoạt chúng.

Trước đó, Reuters đưa tin, trong cuộc phỏng vấn được đăng trên website của nhật báo nhà nước Iran ngày 17-11, ngoại trưởng nước này Mohammad Javad Zarif đã “ra điều kiện” với Mỹ. Theo đó, Iran sẽ thực hiện đầy đủ thỏa thuận hạt nhân năm 2015 nếu Washington dỡ bỏ các lệnh trừng phạt đơn phương đã áp đặt đối với Tehran trong suốt hai năm qua-điều mà Ngoại trưởng Iran nói có thể được thực hiện nhanh chóng thông qua “ba sắc lệnh hành pháp”. Ông Mohammad Javad Zarif cũng tin tưởng rằng mối quan hệ giữa hai nước có thể sẽ được cải thiện trong vài tháng tới và cho biết Iran sẵn sàng thảo luận về cách thức Mỹ có thể tái gia nhập JCPOA.

Lâu nay, cộng đồng quốc tế luôn lo ngại về số phận của JCPOA, nhất là khi Tehran cảnh báo sẽ tiếp tục từ bỏ thêm nhiều cam kết khác, trừ phi các bên còn lại trong thỏa thuận, nhất là các nước châu Âu, có biện pháp hỗ trợ Iran chống chọi sức ép từ Mỹ. Sự sụp đổ của thỏa thuận này đồng nghĩa với viễn cảnh châu Âu, Trung Đông và thế giới có thể lại rơi vào vòng xoáy nguy hiểm mới khi một nước có tiềm lực vũ khí hạt nhân bị “dồn vào chân tường”. Việc tuân thủ và thực hiện đầy đủ JCPOA sẽ là cách tốt nhất giải quyết các khác biệt giữa các bên về vấn đề hạt nhân Iran và bảo đảm sự ổn định cho khu vực.  

VĂN HIẾU