Theo AFP, các ứng cử viên cho vị trí Tổng giám đốc WTO sẽ có một tháng kể từ ngày 8-6 để đệ trình hồ sơ. Tiếp đó, sau ngày 8-7, các ứng cử viên sẽ được mời gặp gỡ các thành viên WTO. Đây là thông báo mới được WTO đưa ra sau khi 164 quốc gia thành viên bàn bạc kỹ lưỡng và đi đến thống nhất. Quyết định rời “ghế nóng” tại WTO sớm hơn một năm trước khi nhiệm kỳ kết thúc được ông Roberto Azevedo đưa ra trong bối cảnh WTO đang nỗ lực kiềm chế căng thẳng thương mại trên thế giới và kêu gọi đoàn kết để phục hồi đà tăng trưởng kinh tế toàn cầu hậu Covid-19.

leftcenterrightdel
Trụ sở của WTO tại Geneva (Thụy Sĩ). Ảnh: Getty Images.

Ông Roberto Azevedo, 62 tuổi, vốn là một nhà ngoại giao Brazil, trở thành Tổng giám đốc WTO vào tháng 9-2013. Nhiệm kỳ thứ hai của ông bắt đầu từ năm 2017 và sẽ kết thúc vào tháng 9-2021. Với cương vị Tổng giám đốc WTO, ông Roberto Azevedo giữ vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy quan hệ hợp tác kinh tế giữa các quốc gia. Bởi vậy, việc ông đột ngột từ chức khiến nhiều người bất ngờ vì WTO sẽ mất đi một người ủng hộ thương mại tự do và hợp tác quốc tế. Giới quan sát nhận định, trong thời gian ngồi trên “ghế nóng” tại WTO, cựu quan chức ngoại giao người Brazil đã phải đối mặt với không ít khó khăn do sự thay đổi chính sách đối với cơ quan này của chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump. Ông Roberto Azevedo được cho là có quan điểm trái ngược với nhà lãnh đạo Mỹ Donald Trump, người theo đuổi chính sách “Nước Mỹ trước tiên”. Tuy nhiên, ông Roberto Azevedo bác bỏ mọi lời đồn đoán rằng việc ông rút khỏi vị trí Tổng giám đốc WTO có liên quan đến căng thẳng với chính quyền Mỹ. Ông nhấn mạnh rằng đó là quyết định cá nhân sau khi trao đổi với gia đình và không liên quan đến lý do sức khỏe. Trong thông báo WTO gửi đến 164 nước thành viên, ông Roberto Azevedo cho rằng quyết định này mang lại lợi ích tốt nhất cho WTO. Ông khẳng định, các nước thành viên WTO sẽ có thêm thời gian để chọn người kế nhiệm phù hợp bởi đây là một quá trình khó khăn. Theo thông lệ, thủ tục chọn người đứng đầu của WTO bắt đầu từ 6 đến 9 tháng trước khi tổng giám đốc hiện tại hết nhiệm kỳ.

Kể từ khi được thành lập ngày 1-1-1995, WTO đã đóng vai trò quan trọng trong việc tạo nên một sân chơi thương mại công bằng cho các nước thành viên. Tuy nhiên, trong bối cảnh chủ nghĩa bảo hộ gia tăng, cạnh tranh thương mại gay gắt hơn, WTO đứng trước yêu cầu phải cải tổ mạnh mẽ để phù hợp với tình hình mới. Ủy viên thương mại của Liên minh châu Âu (EU) Phil Hogan nhận định, cần phải tìm gương mặt mới giữ vai trò Tổng giám đốc WTO ngay trong năm nay vì cơ quan này đang gặp nhiều thách thức lớn.

Reuters dẫn lời phát ngôn viên WTO Keith Rockwell cho biết, vai trò Tổng giám đốc WTO là một trong những công việc khó khăn và thách thức nhất. “Nhà lãnh đạo WTO phải đương đầu với hàng loạt vấn đề thương mại nan giải. Tôi chắc chắn WTO sẽ có được một số ứng viên tiềm năng", phát ngôn viên Keith Rockwell cho biết. Về phần mình, ông Simon Evenett, Giáo sư về phát triển kinh tế và thương mại quốc tế tại Đại học St.Gallen (Thụy Sĩ) cho rằng tân tổng giám đốc của WTO phải là người có khả năng đoàn kết tất cả quốc gia thành viên.

Các tổng giám đốc trước đây của WTO xuất thân từ châu Âu, Thái Lan, Brazil và New Zealand. Vì vậy, các nhà phân tích cho rằng cơ quan này đang phải đối mặt với phương án chọn nhà lãnh đạo mới từ châu Phi. Ông Bill Reinsch, cựu quan chức Bộ Thương mại Mỹ và hiện đang làm việc tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS) cho biết, hiện có 4 ứng cử viên tiềm năng đến từ châu Phi. Gương mặt đầu tiên là ông Hamid Mamdouh, luật sư người Ai Cập tại Công ty luật King & Spalding LLP và cũng là cựu quan chức của WTO. 3 nhân vật đến từ châu Phi còn lại là ông Yonov Frederick Agah, Phó tổng giám đốc người Nigeria của WTO; ông Eloi Laourou, Đại sứ của Benin tại Liên hợp quốc và bà Amina Mohamed, cựu Đại sứ Kenya tại WTO và hiện là Bộ trưởng Thể thao của nước này. Nếu các thành viên WTO không thể chọn ra được tổng giám đốc mới trước ngày 1-9 năm nay thì một trong 4 phó tổng giám đốc của cơ quan này có thể giữ vai trò điều hành tạm thời cho đến khi chủ nhân “ghế nóng” xuất hiện.

Giới chuyên gia nhận định, việc ông Roberto Azevedo từ chức sớm sẽ để lại một khoảng trống lớn ở vị trí lãnh đạo WTO trong bối cảnh nền kinh tế toàn cầu đang chịu ảnh hưởng nghiêm trọng bởi đại dịch Covid-19. Do đó, WTO cần phải nhanh chóng tìm ra người kế nhiệm ông Roberto Azevedo để chèo lái WTO vượt qua mọi thử thách.

LÂM ANH