Cuộc đua “nóng” ở Bắc cực

Bắc cực, nơi đang diễn ra cuộc đua giành chủ quyền

Kho tài nguyên khổng lồ

Băng tan ở Bắc cực cũng đồng nghĩa với việc đi lại và thăm dò, khai thác tài nguyên thiên nhiên tại khu vực này trở nên thuận lợi hơn. Theo các nhà khoa học, Bắc cực chứa một lượng tài nguyên dồi dào chưa từng thấy. Cơ quan thăm dò địa chất Mỹ (USGS) từng đưa ra báo cáo cho biết, khoảng 25% trữ lượng dầu chưa được phát hiện của thế giới hiện nằm trong lòng Bắc cực. Viện Hải dương học Nga cũng cho biết khu vực hình yên ngựa trong lòng Bắc cực này chứa đến 10 tỉ tấn dầu, chưa kể nhiều loại khoáng sản quý khác như ni-ken và kim cương.

Các nhà khoa học cũng tin rằng, đến trước năm 2050, hiện tượng băng tan cũng sẽ mở ra tuyến hàng hải Tây Bắc, rất thuận lợi cho vận chuyển hàng hóa. Tuyến hàng hải Tây Bắc giúp giảm hải trình từ Luân Đôn sang Tô-ki-ô xuống còn 16.000 km so với 21.000 km đi ngang kênh đào Xuy-ê hoặc 23.000 km đi qua kênh đào Pa-na-ma. Trong tương lai, các tàu buôn sẽ sử dụng con đường này nhằm tiết kiệm thời gian và chi phí. Nếu nước nào kiểm soát được vùng biển này sẽ có ưu thế rất lớn trong phát triển kinh tế cũng như quốc phòng.

Nga cắm cờ, Ca-na-đa xây căn cứ

Ngày 10-8, phát biểu tại vịnh Rê-xô-lút, Nu-na-vút, cách cực Bắc khoảng 370 km về phía Nam, Thủ tướng Ca-na-đa S.Háp-pơ tuyên bố nước này sẽ xây dựng hai cơ sở quân sự mới ở Bắc cực. Thủ tướng Háp-pơ nói: “Các căn cứ này sẽ cho phép Ca-na-đa bảo vệ chủ quyền của mình tại Bắc cực. Chính phủ Ca-na-đa hiểu rằng mình sẽ mất vùng đất này nếu không khai thác nó. Ca-na-đa sẽ có sự hiện diện lâu dài và lớn mạnh tại vùng đất này”. Theo ông Háp-pơ, Ca-na-đa sẽ xây dựng một căn cứ huấn luyện cho binh lính chiến đấu trong thời tiết lạnh giá tại vịnh Rê-xô-lút và một cảng nước sâu tại Na-ni-xi-víc để cung cấp nhu yếu phẩm cho các tàu tuần tra Bắc cực. Ca-na-đa cũng đang khẩn trương xúc tiến đóng nhiều tàu tuần tra để đưa ra Bắc cực

Trước đó, Nga cũng đưa tàu lặn cắm quốc kỳ bằng ti-ta-ni-um ở độ sâu 4.261m trong lòng Bắc cực nhằm tuyên bố chủ quyền đối với vùng này. Ngày 8-8, Nga lại tiếp tục có một động thái mạnh mẽ nhằm khẳng định quyền sở hữu Bắc cực. Lực lượng không quân chiến lược Nga đã tiến hành tập trận tại vùng này. Cuộc tập trận này rất rầm rộ với sự tham gia của các máy bay ném bom chiến lược của Nga như Tu-160 Blackjack, Tu-95 Bear-H và Tu-22 Backfire-C.

Tuy không “nhanh chân” xuất phát sớm được như Nga và Ca-na-đa trên đường đua giành chủ quyền Bắc cực, song các nước khác cũng đã bắt đầu các bước đi của mình. Oa-sinh-tơn đã cử một tàu phá băng tới Bắc cực. Quốc hội Mỹ cũng đang xem xét một khoản ngân sách trị giá 8,7 tỷ USD nhằm nâng cấp và mở rộng hạm đội tàu phá băng của nước mình. Trong vài ngày tới, Na Uy, Đan Mạch cũng sẽ cử các nhà khoa học tới vùng cực Bắc này nhằm khảo sát, đo đạc và vẽ sơ đồ đáy biển.

Không ai chịu đuối lý

Từ lâu, Nga đã khẳng định một khu vực hình tam giác của Bắc Băng Dương (gồm từ bờ bán đảo Cô-la ở phía tây đến đỉnh của bán đảo Chu-cốt-ca ở phía đông, với đỉnh tam giác là Bắc cực) là thuộc Nga. Tam giác này có diện tích khoảng 1,2 triệu km2. Từ những năm 1920, vùng này đã được đánh dấu là hải phận của Liên Xô và về sau này là của Nga trên các bản đồ Nga. Tuy nhiên, Công ước Liên hợp quốc (LHQ) về luật biển đã quy định năm nước có lãnh thổ nằm trong vành đai Bắc cực gồm Nga, Mỹ, Ca-na-đa, Na Uy và Đan Mạch, được phép tuyên bố chủ quyền đối với vùng biển 320 km kể từ bờ biển của mình. Đặc biệt, các nước có thể đòi hỏi thêm nếu chứng minh thềm lục địa của họ rộng hơn.

Ngày 20-12-2001, Nga đã trình bày trước LHQ những dữ liệu địa chất ủng hộ lập luận của mình rằng vùng đáy Bắc cực và Xi-bê-ri được liên kết bằng một thềm lục địa duy nhất. Nói cách khác, rặng Lô-mô-nô-xốp trong lòng Bắc cực là phần mở rộng thềm lục địa của Nga, tính từ Xi-bê-ri. Tuy nhiên, LHQ không thừa nhận, cho rằng Nga thiếu bằng chứng thuyết phục. Do đó, khoảng 100 nhà khoa học Nga lại lên tàu đi tìm bằng chứng khẳng định, dãy núi dài 2.000 km dưới lòng biển chạy ngang Bắc cực là phần lãnh thổ mở rộng của Nga. Việc cắm cờ của Nga vừa qua là sự kiện đầu tiên mà giới khoa học tiếp cận được đáy Bắc cực.

Về phía Mỹ, Oa-sinh-tơn tuyên bố rằng vùng đáy Bắc cực kết nối với thềm lục địa tại A-la-xca. Do vậy, nó thuộc chủ quyền của Mỹ. Trong khi đó, Đan Mạch cho rằng, rặng Lô-mô-nô-xốp thật sự là phần mở rộng từ vùng Grin-len của mình.

ĐẶNG NGUYỄN