Biến đổi khí hậu không phải chỉ là vấn đề của tương lai

Cho dù đã nhiều ngày trôi qua kể từ khi siêu bão Idai quét qua các tỉnh miền Trung của Mozambique, “đảo lộn hoàn toàn” vẫn là cụm từ duy nhất mà ngư dân Manush Albert Alben dùng để mô tả về cuộc sống nơi đây. “Không tiền, không thức ăn, nước uống. Chúng tôi đang cố gắng gượng”, Manush Albert Alben chia sẻ với CNN.

Theo CNN, Beira được biết đến là một thành phố cảng tấp nập nhìn ra Ấn Độ Dương. Được thành lập từ thế kỷ thứ 19, Beira từng là thành phố lớn thứ 4 của Mozambique. CNN dẫn lời cựu chính khách 73 tuổi Graça Machel cho rằng giờ đây Beira sẽ đi vào lịch sử khi bị “xóa sổ tới 90%” bởi sự ấm lên toàn cầu. “Đây là một trong những nơi nghèo nhất thế giới.  Chúng tôi đang phải trả giá vì BĐKH mà chủ yếu là do các nước phát triển gây ra”, ông Graça Machel khẳng định.

Cảnh hoang tàn sau khi siêu bão Idai càn quét Mozambique. Ảnh: CNN.

Siêu bão Idai bộ vào các nước Mozambique, Zimbabwe và Malawi gây thiệt hại vật chất ước tính lên tới 1 tỷ USD, ảnh hưởng tới đời sống của hơn nửa triệu người dân và buộc hàng chục nghìn người phải tá túc trong lán trại của các tổ chức cứu trợ nhân đạo. Hồi năm 2016, thời tiết khô hạn kéo dài tại nhiều nơi ở Zimbabwe, Malawi, Zambia, Nam Phi, Mozambique, Botswana, Lesotho, Swaziland và Madagascar đã đẩy khoảng 32 triệu người lâm vào cảnh thiếu lương thực. Năm 2018, hạn hán, bùng nổ dân số và BĐKH đã khiến thủ đô Cape Town của Nam Phi trở thành thành phố đầu tiên trên thế giới thiếu nước sạch. “Siêu bão Idai phơi bày về thảm kịch có thể xảy ra tại nhiều thành phố và thị trấn khác có vị trí tọa lạc tương tự như Beira ở những quốc gia có thu nhập trung bình và thấp. Đây là những quốc gia dễ bị tổn thương”, Denis McClean, phát ngôn viên của Cơ quan giảm thiểu rủi ro thiên tai của Liên hợp quốc nhận xét với CNN.

Theo CNN, BĐKH thường được mô tả là một vấn đề có ảnh hưởng tới các thế hệ tương lai. Thế nhưng hiện nay, những quốc gia dễ bị tổn thương nhất thế giới đã đang phải đối mặt với các tác động khủng khiếp của BĐKH. Liên hợp quốc ước tính trong vòng hai thập niên qua, thiên tai đã ảnh hưởng tới 4,2 tỷ người, trong đó chịu nhiều tổn thất nhất là các nước có thu nhập thấp.

CNN cho biết nhiều người nghèo nhất thế giới đang sống ở những vùng xích đạo, nơi hiện có nhiệt độ trung bình cao. Điều này đồng nghĩa bất cứ sự gia tăng nhỏ nào về nhiệt độ cũng có thể được cảm nhận rõ rệt tại đây và sẽ gây ra những tác động ghê gớm hơn. Trong khi đó, hầu hết những nước giàu nhất thế giới lại là “thủ phạm” phát thải nhiều khí nhà kính nhất gây BĐKH. Nếu nhiệt độ trung bình của bề mặt Trái Đất tăng 1,5 hoặc 2 độ C, các nước như Indonesia hay CHDC Congo sẽ cảm nhận được những thay đổi do sự ấm lên toàn cầu gây ra một cách rõ rệt hơn những quốc gia ở vĩ độ cao hơn, ví dụ như nước Anh. “Những kết quả này là một ví dụ tiêu biểu về những bất bình đẳng liên quan tới sự ấm lên toàn cầu”, Andrew King, nhà nghiên cứu về khí hậu của Đại học Melbourne (Australia) nhấn mạnh.

Tuy nhiên, CNN cho rằng nói như vậy không có nghĩa là các nước phát triển “miễn nhiễm” với những tác động của BĐKH. Hồi năm 2017, siêu bão Harvey đổ bộ vào khu vực Đông Nam nước Mỹ khiến khoảng 80 người thiệt mạng và hơn 120.000 người phải đi sơ tán. Một nghiên cứu của Đại học Oxford (Anh) cũng chỉ ra rằng mùa hè “đổ lửa” bất thường trong năm ngoái ở châu Âu “nhiều khả năng có liên quan tới BĐKH”. “Các nước giàu như Mỹ có khả năng chuẩn bị và ứng phó với BĐKH tốt hơn các nước nghèo. Thế nhưng cũng có những nước nghèo thực sự còn làm tốt hơn Mỹ”, Giáo sư Michael Oppenheimer tại Đại học Princeton chia sẻ với CNN.

Các quốc gia như Mozambique và Bangladesh-nơi có nhiều thị trấn, thành phố duyên hải đông dân cư và nằm ở vùng thấp, hiện đang loay hoay tìm cách ứng phó trước những tác động của BĐKH. Năm 2017, mưa lũ tại Bangladesh khiến ít nhất 1.200 người thiệt mạng và ảnh hưởng tới hơn 41 triệu người. Giới chức Bangladesh đã cho xây dựng những nơi tránh trú bão, kè chống sạt lở bờ biển và đầu tư phát triển các hệ thống dự báo, cảnh báo bão lụt. Tuy nhiên, các nỗ lực này hiện đang gặp khó khăn về tài chính. “Tỷ lệ đói nghèo cao, thiếu cơ sở hạ tầng kiên cố, các khu ổ chuột tại những quốc gia có thu nhập trung bình và thấp chính là những rủi ro. Các thành phố, thị trấn, làng mạc không có khả năng chống chịu với các hiện tượng thời tiết cực đoan vốn có cường độ và quy mô ít nhiều đã tăng gấp đôi trong vòng 40 năm qua”, ông Denis McClean nhận xét.

Khi đổ bộ vào Philippines năm 2013, siêu bão Hải Yến trở thành một trong những cơn bão nhiệt đới có sức gió mạnh nhất trong lịch sử thế giới. Ông Denis McClean chia sẻ với CNN rằng những người dân Philippines tại thành phố duyên hải Tacloban thậm chí không biết phải mô tả thế nào về những đợt sóng dâng cao tới 7m do siêu bão Hải Yến gây ra bởi trước đó họ chưa bao giờ tận mắt chứng kiến. “Những hiện tượng thời tiết tại Mozambique, Bangladesh và Philippines đã cho thấy BĐKH là một vấn đề của hiện tại chứ không phải chỉ của tương lai”, CNN kết luận.

HOÀNG VŨ