Theo The Diplomat, tuyên bố của Ngoại trưởng Mỹ khẳng định: “Chúng tôi muốn thể hiện rõ ràng rằng các yêu sách của Bắc Kinh đối với các nguồn tài nguyên ngoài khơi ở hầu như toàn bộ Biển Đông, cũng như hàng loạt các chiến dịch bắt nạt nhằm kiểm soát các nguồn tài nguyên này, là hoàn toàn phi pháp”. Tuyên bố của Ngoại trưởng Mỹ cũng chỉ rõ rằng, Trung Quốc không có căn cứ pháp lý để đơn phương áp đặt ý chí của mình lên khu vực và Bắc Kinh đã không đưa ra cơ sở pháp lý nhất quán nào cho “Yêu sách đường 9 đoạn ở Biển Đông” kể từ khi chính thức công bố nó vào năm 2009.
“Thế giới sẽ không cho phép Bắc Kinh coi Biển Đông là đế chế trên biển của mình. Mỹ sát cánh cùng các đồng minh và đối tác Đông Nam Á trong bảo vệ chủ quyền của họ với các tài nguyên ngoài khơi, phù hợp với quyền và nghĩa vụ theo luật quốc tế”, tuyên bố của Ngoại trưởng Mike Pompeo nêu rõ. Mỹ cũng tuyên bố cùng cộng đồng quốc tế bảo vệ tự do hàng hải và tôn trọng chủ quyền cũng như phản đối mọi nỗ lực áp đặt khái niệm “lẽ phải thuộc về kẻ mạnh” tại Biển Đông và trong toàn khu vực.
Trong tuyên bố, phía Mỹ nhấn mạnh phán quyết của Tòa Trọng tài thường trực (PCA) là quyết định cuối cùng và có tính ràng buộc pháp lý đối với các bên liên quan. Hiện Mỹ đang điều chỉnh lập trường của Washington phù hợp quyết định của PCA.
Phản ứng trước động thái của Mỹ, theo Reuters, ngày 14-7, Đại sứ quán Trung Quốc tại Mỹ đăng trên trang web thông điệp nhằm phản đối tuyên bố của Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo về "lập trường của Mỹ với các yêu sách hàng hải ở Biển Đông", cho rằng cáo buộc từ phía Washington đối với nước này là "hoàn toàn phi lý".
Trung Quốc lập luận rằng Mỹ đang "can thiệp vào vấn đề Biển Đông" dù không phải là quốc gia liên quan trực tiếp đến các tranh chấp, đồng thời chỉ trích Washington "phô trương sức mạnh, khuấy động căng thẳng và kích động đối đầu trong khu vực".
Đại sứ quán Trung Quốc cho rằng, tuyên bố của Bộ Ngoại giao Mỹ "coi thường những nỗ lực của Trung Quốc và các nước ASEAN vì hòa bình và ổn định ở Biển Đông, cố tình làm sai lệch sự thật và luật pháp quốc tế bao gồm Công ước Liên hợp quốc về Luật Biển 1982 (UNCLOS), phóng đại tình hình trong khu vực và cố gắng gieo rắc bất hòa giữa Trung Quốc và các quốc gia khác".
Tuy nhiên, tuyên bố của đại sứ quán Trung Quốc hoàn toàn không đề cập đến thực tế rằng yêu sách "Đường 9 đoạn" mà Bắc Kinh đơn phương vẽ ra trên Biển Đông không phù hợp với UNCLOS và đã bị PCA bác bỏ trong phán quyết năm 2016. Trung Quốc ngang nhiên tuyên bố sẽ không thi hành phán quyết này.
Cùng ngày 14-7, theo tờ Manila Bulletin, Bộ Quốc phòng Philippines Delfin Lorenzana tuyên bố "nhất trí cao" với Mỹ sau khi Washington ra tuyên bố bác bỏ hầu hết yêu sách của Bắc Kinh trên Biển Đông. "Chúng tôi nhất trí cao với lập trường của cộng đồng quốc tế rằng cần phải có một trật tự dựa trên luật lệ ở Biển Đông", Bộ trưởng Quốc phòng Philippines nhấn mạnh trong thông cáo của Bộ Quốc phòng nước này.
Ông Lorenzana kêu gọi chính phủ Trung Quốc tuân thủ các phán quyết của PCA năm 2016, trong đó khẳng định “Yêu sách đường 9 đoạn ở Biển Đông” mà Bắc Kinh đơn phương vẽ ra là không có cơ sở. Manila cũng kêu gọi Bắc Kinh tuân thủ UNCLOS đã tham gia ký kết. Bên cạnh đó, ông Lorenzana cũng khẳng định, Philippines sẽ tiếp tục thúc đẩy Bộ quy tắc ứng xử ở Biển Đông (COC), có tính ràng buộc về pháp lý, để giải quyết tranh chấp và ngăn leo thang căng thẳng trong khu vực.
XUÂN PHONG