Với cách tính định mức dầu cho xe buýt của Tổng Công ty vận tải Hà Nôi, mỗi ngày khoảng 18.000 lít dầu, tương đương 168 triệu đồng của Nhà nước đã bị Lãnh đạo Công ty cắt xén, bỏ vào túi riêng.

Thời gian gần đây, hàng trăm lái xe, nhân viên bán vé, kế toán... của Tổng Công ty Vận tải Hà Nội (Transerco) đã lần lượt đến Văn phòng Ban Chỉ đạo trung ương về chống tham nhũng (số 1A Hoàng Văn Thụ) để tố cáo về hàng loạt sai phạm của lãnh đạo Tổng Công ty.

"Đàn bò béo"

Chiều ngày 31/1/2007, tài xế Đỗ Hải Bằng - lái xe buýt đăng ký 29Y- 2218 thuộc Công ty Cổ phần Xe khách Hà Nội cùng một số anh em lái xe thuộc Tổng Công ty Vận tải Hà Nội đến Văn phòng Ban Chỉ đạo trung ương về chống tham nhũng để viết đơn tố cáo những sai phạm của một số cán bộ Tổng Công ty với các cơ quan chức năng.

"Bò sữa" của Tổng Công ty vận tải Hà Nội

Anh khẳng định, vài trăm chiếc xe buýt đang hàng ngày chạy trên các con đường của thủ đô chính là "đàn bò béo" cho một số quan chức của Tổng Công ty ngày ngày "vắt sữa" bỏ vào túi riêng của mình.

Quyết định 76/2003/QĐ-UB ngày 30/6/2003 của UBND TP Hà Nội ban hành quy định tạm thời áp dụng các định mức kinh tế kỹ thuật vận tải hành khách công cộng bằng xe buýt đối với Công ty Vận tải và Dịch vụ công cộng Hà Nội (hiện nay là Tổng Công ty Vận tải Hà Nội) quy định định mức tiêu hao nhiên liệu của xe nói chung, xe Daewoo BS 105, 80 chỗ ngồi chạy không bật điều hòa là 32 lít/100km và 40 lít/100km nếu có bật điều hòa; xe Deawoo BS 090 là 28 lít và 43 lít.

Nhưng theo anh em lái xe, định mức này đã bị Transerco cắt đi rất nhiều. Một lái xe tuyến 39 cho biết, từ ngày 1/3/2006 Transerco cắt giảm định mức cơ bản thành định mức nội bộ. Cụ thể, xe Deawoo BS 105 từ 40 lít/100 km xuống còn 32 lít/100 km, BS 090 từ 34 lít/100km xuống còn 27 lít/100km (có điều hòa). Nếu lái xe chạy quá định mức nội bộ thì phải bồi thường số dầu vượt định mức.

Với việc áp dụng định mức nội bộ như vậy, nghiễm nhiên cứ 100km, lãnh đạo công ty “ăn” được trung bình 20-30% trong tổng số 40 lít dầu. Với những xe mới thì món dầu thừa này còn lớn hơn. Tài xế Phan Tiến Dũng chạy tuyến Yên Phụ - Hà Đông, cho biết, năm 2002 khi nhận xe sử dụng, theo định mức nhiên liệu mà anh được giao thì mỗi ngày anh thừa đến 50% lượng dầu được cấp.

Theo thống kê của chúng tôi, từ năm 2002 đến 2003, Tổng Công ty có 600 xe. Như vậy, mỗi ngày Nhà nước thất thoát khoảng 18.000 lít dầu. Từ năm 2003 đến 2005, số lượng xe tăng lên hơn 800 chiếc, bình quân mỗi ngày thất thoát 24.000 lít. Với giá dầu thời điểm đó là khoảng 8.600đ/lít, số tiền thất thoát là 168 triệu đồng mỗi ngày. Và theo thông tin mà các tài xế cung cấp, chúng tôi tính được trong vòng bốn năm qua, đã có 190 tỉ đồng của Nhà nước “bốc hơi” từ nguồn dầu diesel chênh lệch!

Đã nhiều năm nay, không ít lái xe đã phải làm việc nhiều hơn quy định (từ 1-2 giờ mỗi ngày) mà không hề được hưởng lương ngoài giờ.

Đơn cử tuyến xe số 03 (áp dụng từ ngày thứ hai đến thứ bảy hàng tuần, thực hiện từ ngày 1/10/2006 của Hanoibus), mỗi ngày các lái xe phải thực hiện 194 lượt xe (chủng loại Daewoo BS 105, 80 chỗ) nhân với trung bình 55 phút bằng 10.670 phút. Có tất cả 11/14 xe hoạt động trên tuyến này tương đương 22 lái xe.

Như vậy, khoảng thời gian mỗi lái xe phải làm việc trong mỗi ngày trung bình là 485 phút. Cộng thêm khoảng 30 phút lái xe phải đến sớm để kiểm tra xe và đưa xe ra bến. Tổng cộng mỗi người phải làm 515 phút/ngày. So với quy định của thành phố thì vượt gần 100 phút. 1 tháng, mỗi lái xe phải làm 26 công thì thời gian vượt đã là 2.600 phút và một năm là 31.200 phút! Vậy mà lái xe không hề được hưởng một xu nào trong khoảng thời gian họ làm ngoài giờ.

Trong khi đó, chỉ riêng dịch vụ vận tải hành khách của Tổng Công ty Vận tải Hà Nội được Nhà nước hỗ trợ từ 170 đến 200 tỉ đồng mỗi năm. Đó còn chưa kể số tiền trả lương và các chế độ của cán bộ, công nhân viên.

Trước đây, có người đã cho rằng, Tổng Công ty chẳng bao giờ lỗ, bởi đã được "bầu sữa mẹ" do Nhà nước nuôi. Bây giờ, người ta mới biết thêm một số lãnh đạo Tổng Công ty còn tiếp tục vắt nốt những dòng sữa từ "đàn bò béo” vẫn hằng ngày chạy trên đường phố.

"Hung thần đường phố" là do quy định?

Sau nhiều ngày tiếp xúc với những người lái xe buýt, chúng tôi đã hiểu được phần nào vì sao lại có những những hung thần chạy ẩu, chạy “cướp đường” trong khi làm việc. Theo anh Dũng, lái xe tuyến 01 - giờ nghỉ giải lao của tài xế sau mỗi tuyến là quá ít (trung bình mỗi lượt tài xế được nghỉ 5 phút). Vì vậy, trong giờ làm việc các lái xe khó mà tỉnh táo để cầm lái được.

Vẫn theo Quyết định 76/2003 của UBND TP Hà Nội định mức kinh tế kỹ thuật cho hoạt động vận tải hành khách công cộng bằng xe buýt áp dụng từ ngày 30/6/2003 (đến nay vẫn chưa thay đổi), thời gian làm việc của một lái xe là 420 phút/ngày. Số ngày làm việc một tháng là 24 ngày, một năm là 288 ngày.

Quy định là vậy, nhưng với lý do lái xe buýt là một nghề đặc thù nên Tổng Công ty Vận tải Hà Nội lại ra quy định: Để nhận được đủ lương cơ bản thì mỗi lái xe phải chạy 24 công vận chuyển và kèm theo đó là 2 công trực, thậm chí nhiều tài xế phải chạy tới 29, 30 ngày/tháng.

Với quy định này, chỉ bằng một phép tính đơn giản có thể nhận thấy ngay thời gian làm việc của lái xe buýt thuộc Công ty Xe buýt Hà Nội là quá sức. Đơn cử lộ trình tuyến buýt 01 (tuyến Yên Phụ - Hà Đông), áp dụng từ thứ hai đến thứ bảy hằng tuần và thực hiện từ ngày 1/10/2006, mỗi ngày phải thực hiện 194 lượt xe với 22 lái xe/ngày và 9 lượt/ca/1 lái xe.

Lái xe Cao Bá Chinh (tuyến 01) cho biết: “Với thời gian chạy mỗi lượt là 55 phút thì tổng thời gian một lái xe phải làm việc theo các lộ trình là 485 phút/ngày. Nếu cộng với thời gian để chuẩn bị xe và đưa xe đến một trong hai đầu bến lấy khách, một ngày của lái xe tuyến 01 chúng tôi là 535 phút. Như vậy, so với thời gian quy định của thành phố thì mỗi lái xe phải làm việc vượt là 1 giờ 55 phút/ngày và 46 giờ/tháng”.

Việc lái xe phải chạy vượt số kilômét quy định/ca/ngày là hết sức phổ biến tại nhiều tuyến mà điển hình là tuyến 17 (Long Biên - Nội Bài) và tuyến 15 (Long Biên - Phố Nỉ). Nhiều lái xe tuyến 01 và 03 thừa nhận với vận tốc xe chạy bình quân như quy định là 20 km/giờ với xe buýt lớn; 22 km/giờ với xe trung bình và 25 km/giờ với xe buýt nhỏ thì việc chạy hết tuyến đường dài hơn 13 km là hoàn toàn không khả thi. “Nếu chạy đúng như quy định thì để đảm bảo lộ trình, các lái xe chỉ còn cách đóng chặt cửa và chạy một mạch không dừng đỗ” - một lái xe ngán ngẩm nói.

Chính áp lực về lịch trình chạy xe, về thời gian là nguyên nhân dẫn đến việc các lái xe phải chạy ẩu, quá tốc độ quy định.

“Chuyến đầu tiên trong ngày, tôi xuất phát lúc 5 giờ 46 phút và phải về bến lúc 6 giờ 23 phút. Với vỏn vẹn 37 phút để di chuyển hết chặng đường dài 13 km từ Yên Phụ đến Hà Đông với 19 đèn xanh, đèn đỏ và 29 điểm dừng đỗ bắt, trả khách, đấy là chưa kể đến đường đông, tắc đường... Nếu chạy với tốc độ 20 km/giờ thì đảm bảo 100% lái xe đều về bến chậm. Dù biết là vi phạm quy định nhưng chúng tôi vẫn phải làm. Thà chạy nhanh để về bến đúng giờ còn hơn là bị phạt hoặc phải chạy đuổi lịch xuất bến” - Anh Phạm Tiến Dũng tài xế tuyến 01 cho biết.

Bên cạnh chuyện thúc ép về giờ giấc, nguyên nhân của một số lái xe phóng nhanh, vượt ẩu... còn là vì để tiết kiệm được dầu. Sau khi hết ca, nếu còn thừa chút nào, lái xe có thể bán đi kiếm chút đỉnh. Nhưng số này cũng thường bị bắt chẹt bán với giá rẻ.

Lãnh đạo Transerco nói gì?

Trước hàng loạt sai phạm kể trên, PV ANTG đã liên lạc với Lãnh đạo Transerco để đề nghị được trao đổi. Ông Nguyễn Xuân Dũng, Chủ tịch HĐQT Tổng Công ty đã cho PV ANTG số điện thoại của cô Hương - Trưởng phòng Đối ngoại để sắp xếp lịch. Cô Hương đề nghị được xem đơn kiến nghị của công nhân để “chuẩn bị trước”.

Ngày 1/2/2007, PV ANTG đã fax một trong số những đơn kiến nghị của anh em công nhân gửi đến báo, đề nghị Transerco trả lời. Chiều ngày 2/2/2007, PV ANTG có mặt tại Transerco và được trả lời như sau:

Ngày 30/6/2003, UBND TP Hà Nội có Quyết định số 73/2003/QĐ-UB V/v Ban hành quy định tạm thời áp dụng các định mức kinh tế kỹ thuật vận tải hành khách công cộng bằng xe buýt do Viện Chiến lược và phát triển GTVT xây dựng. Bộ GTVT và các ban, ngành của TP thẩm định. (Theo nhiều anh em công nhân thì phải mãi đến cuối năm 2006, thậm chí đến khi được anh em động viên “đi kiện” thì nhiều người mới biết tới quyết định này). Họ chỉ biết một quyết định duy nhất là quyết định ngày 1/3/2006 của Transerco thí điểm định mức nhiên liệu nội bộ cho xe buýt.

Giải thích về điều này, lãnh đạo Transerco cho rằng, định mức kinh tế - kỹ thuật nói chung và định mức nhiên liệu nói riêng là định mức trung bình tiên tiến tính bình quân cho cả đời xe (trung bình 10 năm) và các chủng loại xe. Transerco phải xây dựng định mức nội bộ theo từng loại xe và từng tuyến cho phù hợp với thực tế và tiết kiệm được chi phí.

Nhưng theo các lái xe thì việc định mức lại số dầu tối đa từ 40 lít/100 km còn 27 lít/km đương nhiên lãnh đạo Transerco đã được “ăn không” 30-40% tiền dầu thừa. Trong khi đó, với định mức trên, nếu công nhân chạy tiết kiệm được lít dầu nào thì lại phải chia 3 phần, còn nếu thiếu thì công nhân phải bù.

Về giờ giấc làm việc, lãnh đạo Transerco cho biết từ ngày 1/9/2006, Tổng Công ty đã ban hành quy chế tiền lương và thu nhập mới cho lái xe, bán vé. Quy chế mới quy định ngày làm việc bình quân trong tháng của lái xe, bán vé là 26 ngày/tháng (trừ trường hợp đặc biệt nếu Tổng Công ty có nhu cầu làm thêm trên cơ sở thỏa thuận với người lao động). Thời gian làm thêm giờ không quá 200 giờ/năm.

Tuy nhiên, giở bảng lương tháng 10/2006 của lái xe gara 1 - Xí nghiệp Xe buýt Hà Nội, chúng tôi nhận thấy có hàng chục trường hợp số ngày công lao động đã vượt 26 ngày/ tháng mà công nhân không hề được hưởng lương làm thêm giờ. Hơn nữa, các lái xe cho biết cũng chẳng hề có thỏa thuận nào giữa Transerco với người lao động khi họ phải làm thêm giờ.

Trước hàng loạt những sai phạm của lãnh đạo Transerco, nhiều công nhân đã dũng cảm gõ cửa các cơ quan chức năng suốt 2-3 năm qua. Tuy nhiên, họ chỉ nhận được sự tiếp đón của một số nơi. Cực chẳng đã, họ đã phải nhờ Đại biểu Quốc hội Nguyễn Lân Dũng chuyển đơn tố cáo đến Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng. Thừa lệnh Thủ tướng, Văn phòng Chính phủ đã có văn bản yêu cầu Chủ tịch UBND TP Hà Nội chỉ đạo kiểm tra làm rõ nội dung tố cáo và có biện pháp xử lý nghiêm minh theo quy định của pháp luật, trình lên Thủ tướng Chính phủ.

Trả lời báo chí, Trung tướng Nguyễn Việt Thành, Phó Văn phòng Ban Chỉ đạo trung ương về chống tham nhũng cho biết, ông đã tiếp xúc với một số “công nhân tố cáo” hành vi tham nhũng của lãnh đạo Transerco và thấy rằng, khá nhiều tố giác của anh em là có cơ sở.

Ông cũng nhấn mạnh, chủ trương phát triển vận tải hành khách công cộng là chủ trương đúng đắn, không chỉ ở Việt Nam mà còn ở nhiều nước trên thế giới. Nhưng ở đây chủ trương hợp lòng dân này đã bị một số người lợi dụng. Đặc biệt việc đó xảy ra trong một thời gian dài, có tổ chức, nhiều người biết nhưng lại không được các cơ quan chức năng phát hiện và làm rõ xử lý.

Hiện nay, Chánh Văn phòng Ban Chỉ đạo trung ương về chống tham nhũng đã có văn bản chuyển vụ việc này sang Cơ quan điều tra Bộ Công an. Thiếu tướng Phạm Quý Ngọ, Thủ trưởng Cơ quan Cảnh sát điều tra, Bộ Công an cho biết, Cơ quan điều tra đã nhận bàn giao hồ sơ vụ tiêu cực ở Transerco.

Qua nghiên cứu sơ bộ, Cơ quan điều tra đã nhận thấy lãnh đạo Tổng Công ty Vận tải Hà Nội có dấu hiện sai phạm, cố ý làm trái gây thiệt hại tài sản của Nhà nước. Cơ quan điều tra đang khẩn trương xác minh làm rõ để khởi tố vụ án trong thời gian tới.

Theo CAND