Những lo ngại của Tổng thư ký Antonio Guterres là hoàn toàn có cơ sở bởi thực tế cho thấy, ngày càng có nhiều quốc gia coi vũ khí hạt nhân như một phần của chiến lược chiến tranh, chứ không chỉ đơn thuần là biện pháp tự vệ hay răn đe. Theo báo cáo của Viện Nghiên cứu hòa bình quốc tế Stockholm (SIPRI), kho dự trữ vũ khí hạt nhân toàn cầu vẫn đứng ở mức 13.400 đầu đạn ngay cả khi "Chiến tranh lạnh" đã lùi xa 3 thập niên. Hai cường quốc hạt nhân Mỹ và Nga vẫn tiếp tục nâng cấp và làm mới kho vũ khí của mình, dẫn tới số lượng đầu đạn hạt nhân của hai nước này tuy giảm song lại có mức độ nguy hiểm hơn nhiều. Các quốc gia khác cũng không kém cạnh với những chương trình hiện đại hóa kho vũ khí tốn kém hàng tỷ USD. Chính việc các quốc gia đang ngày càng có xu hướng coi vũ khí hạt nhân là con bài bảo đảm an ninh khiến thế giới tiếp tục phải sống nơm nớp trong nỗi lo thảm họa hạt nhân có thể xảy ra. Đồng thời, điều này cũng dẫn các quốc gia vào vòng xoáy của một cuộc chạy đua vũ trang hạt nhân nhằm sở hữu những vũ khí nhanh hơn, tàng hình hơn và chính xác hơn.

Mỹ phóng thử tên lửa hành trình tầm trung sau khi rút khỏi INF. Ảnh: BBC

Tổng thư ký Antonio Guterres cho rằng, chi phí cơ hội khi chi những khoản tài chính khổng lồ cho việc hiện đại hóa vũ khí hạt nhân thực sự rất lớn và vô nghĩa. Ông cũng khẳng định việc xóa bỏ vũ khí hạt nhân có tầm quan trọng sống còn không chỉ đối với một quốc gia đơn lẻ mà đó là vì sự sống của cả loài người.

Tuy nhiên, những căng thẳng và sự mất lòng tin ngày càng gia tăng giữa các quốc gia sở hữu vũ khí hạt nhân khiến thế giới đang phải đối mặt với hiểm họa hạt nhân ngày càng lớn. Chẳng ai có thể chắc chắn về hòa bình khi mà chỉ mới đây, các quốc gia hạt nhân như Ấn Độ và Pakistan vẫn còn xảy ra những vụ đụng độ. Cũng chẳng ai có thể bảo đảm thế giới không bước vào một kỷ nguyên hạt nhân mới khi Mỹ sẵn sàng xé bỏ Hiệp ước các lực lượng hạt nhân tầm trung (INF) đã ký với Nga từ nhiều năm trước và đơn phương rút khỏi thỏa thuận hạt nhân lịch sử mang tên Kế hoạch hành động chung toàn diện (JCPOA) vốn có ý nghĩa quan trọng trong việc ngăn chặn Iran sở hữu bom hạt nhân.

Trong bối cảnh như vậy, hiệp ước cắt giảm vũ khí duy nhất có thể kiểm soát được quy mô các kho vũ khí hạt nhân của thế giới, gọi tắt là Hiệp ước START mới hay START-3, lại đang đứng trước nguy cơ bị “khai tử” khi Nga và Mỹ, hai cường quốc đứng đầu về vũ khí hạt nhân vẫn chưa nhất trí về việc gia hạn hiệp ước này. Chỉ còn khoảng 4 tháng nữa là START-3 sẽ hết hiệu lực. Nếu hiệp ước này bị “khai tử”, đây sẽ là lần đầu tiên trong 50 năm qua không có một hiệp ước nào giới hạn vũ khí hạt nhân của Mỹ và Nga. Thế giới sẽ đứng trước nguy cơ quay trở lại cuộc chạy đua chiến lược không có kiểm soát nếu không có các bước đi phù hợp. Đây cũng là lý do vì sao LHQ hối thúc các cường quốc hạt nhân như Nga và Mỹ cần gia hạn hiệp ước START mới ngay lập tức vì hòa bình và an ninh quốc tế.

Tuy nhiên, trong bối cảnh cuộc bầu cử Tổng thống Mỹ đang tới gần, các chuyên gia nhận định chính quyền Washington nhiều khả năng sẽ tiếp tục gây sức ép để chiếm thế thượng phong trên bàn thương lượng về kiểm soát vũ khí và ổn định chiến lược. Do vậy, không thể loại trừ khả năng START mới cũng rơi vào kết cục giống như INF và thế giới sẽ vẫn tiếp tục đau đáu với nguyện ước về một thế giới không còn vũ khí hạt nhân.

HÙNG HÀ