Không có quốc gia nào là ngoại lệ khi thời tiết trở nên cực đoan. Báo cáo của Cơ quan Quan sát hạn hán châu Âu (EDO) cho thấy, “lục địa già” đang trải qua mùa hè khắc nghiệt nhất trong vòng 500 năm. Các sông băng tan chảy nhanh chóng ở Pakistan gây áp lực lên các tuyến đường thủy của nước này, trong khi bão, lũ liên tục đổ bộ vào Mỹ hay Philippines.

Đặc biệt, nhiều quốc gia châu Phi phải hứng chịu những hậu quả tồi tệ của biến đổi khí hậu (BĐKH), có thể kể đến thảm họa lũ lụt tại Nigeria, đợt hạn hán tồi tệ tại vùng Sừng châu Phi, hàng loạt trận lốc xoáy và mưa xối xả tại Madagascar, Mozambique hay Nam Phi.

leftcenterrightdel
 Biến đổi khí hậu là tác nhân gây ra nhiều hình thái thời tiết cực đoan. Ảnh: ASCE

Reuters dẫn dữ liệu của Trung tâm Nghiên cứu thảm họa (CRED) có trụ sở tại Brussels, Bỉ thống kê các trận hạn hán, lũ lụt và mưa bão trong năm ngoái đã gây thiệt hại hơn 224 tỷ USD trên toàn cầu.

Mặt khác, BĐKH còn làm trầm trọng thêm tình trạng bất bình đẳng giữa các quốc gia. Trong một bài viết mới đây trên trang mạng của Viện Nghiên cứu các Vấn đề quốc tế của Australia (AIIA), TS Saskia van Wees đánh giá, các nước thu nhập cao tích lũy sự giàu có thông qua công nghiệp hóa nhờ sử dụng nhiên liệu hóa thạch giá rẻ, dẫn đến lượng khí thải lớn, gây ra cuộc khủng hoảng khí hậu hiện nay.

Trong khi các nước giàu có thể đủ khả năng đầu tư tốt hơn vào giảm thiểu và thích ứng với BĐKH, những quốc gia thu nhập thấp gây tác động ít đến tình trạng này lại đang phải chịu gánh nặng nhiều hơn. Đơn cử, Báo cáo “Tình trạng khí hậu ở châu Phi năm 2021” của Tổ chức Khí tượng thế giới (WMO) cho thấy, tình trạng căng thẳng về nguồn nước sẽ ảnh hưởng đến 250 triệu người ở châu Phi và khiến 700 triệu người phải di cư vào năm 2030, trong khi châu lục này chỉ chiếm 2-3% lượng khí thải gây hiệu ứng nhà kính toàn cầu.

Liên hợp quốc (LHQ) đã thúc đẩy sự công bằng tài chính hơn trong giải quyết vấn đề BĐKH với nguyên tắc “Các trách nhiệm chung nhưng có phân biệt” (CBDR) được thành lập thông qua Tuyên bố Rio năm 1992. CBDR khẳng định, trong khi tất cả các quốc gia đều chia sẻ trách nhiệm chung trong bảo đảm môi trường toàn cầu, những nước phát triển cần chịu trách nhiệm về phần lớn lượng khí thải nhà kính.

Do đó, họ phải có trách nhiệm lớn hơn không chỉ trong việc giảm phát thải mà còn giúp những quốc gia thu nhập thấp hơn thích ứng với BĐKH, hay còn được coi là vấn đề công bằng tài chính khí hậu. LHQ cũng từng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tăng cường hỗ trợ tài chính trong cuộc chiến chống BĐKH, khi hiện 80% nguồn tài chính vẫn xuất phát từ ngân sách quốc gia-một vấn đề rất khó khăn với các nước đang phát triển.

Từ năm 2009, các nước giàu cam kết huy động 100 tỷ USD mỗi năm tới năm 2020 cho những quốc gia đang phát triển để ứng phó tác động của BĐKH. Tại Hội nghị lần thứ 26 các bên tham gia Công ước khung của LHQ về BĐKH (COP26) ở Anh vào năm ngoái, các nước phát triển một lần nữa đưa ra tuyên bố tương tự.

Tuy nhiên, Bloomberg nêu rõ, mục tiêu đó đã bị bỏ lỡ bởi Chủ tịch Hội nghị COP26 Alok Sharma thừa nhận, điều này khó có thể thực hiện trước năm 2023. Việc những cam kết tài chính trước đây không được hoàn thành sẽ khiến mục tiêu đàm phán tăng cường viện trợ khí hậu thêm khó khăn.

Dự báo tình trạng BĐKH ngày càng cực đoan hơn. Nhu cầu đầu tư nhiều hơn, nhất là đối với các quốc gia đang phát triển và các nước nghèo để thích ứng BĐKH và cân bằng giữa bảo vệ môi trường với phát triển kinh tế đóng vai trò rất quan trọng.

Trong khi đó, Hội nghị COP27 sắp tới tại Ai Cập còn diễn ra giữa lúc thế giới đang đối mặt với hàng loạt thách thức, trong đó tình hình đại dịch Covid-19 vẫn phức tạp, tỷ lệ lạm phát gia tăng hay căng thẳng ở Ukraine kéo theo khủng hoảng lương thực và năng lượng toàn cầu. Việc Chính phủ các nước trên thế giới tập trung vực dậy nền kinh tế có thể lại càng ảnh hưởng tới các khoản đóng góp tài trợ khí hậu.

“Hội nghị COP27 cần đạt được tiến bộ có ý nghĩa liên quan đến công bằng tài chính khí hậu”, TS Saskia van Wees khuyến nghị.

VĂN HIẾU