SWIFT là gì và tác hại của việc Nga bị loại khỏi SWIFT?

Mỹ,  Ủy ban châu Âu, Pháp, Đức, Italy, Anh và Canada đã ủng hộ  việc trục xuất một số ngân hàng Nga khỏi hệ thống tài chính bảo mật cao SWIFT trong một nỗ lực khiến “cuộc chiến ở Ukraine là một thất bại chiến lược đối với Putin”.

Trong hàng loạt các biện pháp trừng phạt chưa từng có mà phương Tây nhằm vào Nga khi thực hiện chiến dịch quân sự đặc biệt ở Ukraine thì việc loại bỏ các ngân hàng Nga khỏi hệ thống thanh toán quốc tế bảo mật cao SWIFT dường như đem lại hậu quả lớn hơn cả cho không chỉ nền kinh tế Nga.

Hình ảnh được cho là xe quân sự Nga tiến vào Ukraine. Ảnh vệ tinh của Maxar Technologies.

Hậu quả của việc bị ngắt kết nối với SWIFT là lớn, nhưng không chỉ Nga phải hứng chịu. Theo hãng truyền thông nhà nước TASS đưa tin ngày 22-2 vừa qua, Nikolai Zhuravlev Phó Chủ tịch Thượng viện Nga tuyên bố: “Nếu Nga bị ngắt kết nối với SWIFT, thì chúng tôi sẽ không nhận được ngoại tệ, nhưng trước tiên thì các nhà nhập khẩu châu Âu sẽ không nhận được các loại hàng hóa từ chúng tôi như dầu, khí đốt, kim loại và các hàng hóa quan trọng khác”. Thêm vào đó, Nga cũng có những biện pháp đối phó của riêng mình.

SWIFT là gì?

SWIFT là viết tắt của Society for Worldwide Interbank Financial Telecommunication (Hiệp hội Viễn thông tài chính liên ngân hàng toàn cầu), được thành lập năm 1973 thay thế telex và hiện được hơn 11.000 tổ chức tài chính sử dụng để gửi tin nhắn và thực hiện các giao dịch thanh toán an toàn. Chỉ riêng trong năm 2020, đã có khoảng 38 triệu giao dịch được thực hiện mỗi ngày thông qua nền tảng SWIFT, trị giá lên hàng nghìn tỷ USD.

SWIFT có trụ sở tại Bỉ và được điều hành bởi một hội đồng bao gồm 25 người, trong đó có Eddie Astanin, Chủ tịch hội đồng quản trị Trung tâm lưu ký thanh toán quốc gia Nga. SWIFT tự coi mình là một “cơ quan trung lập”, được thành lập theo luật pháp Bỉ và phải tuân thủ các quy định của Liên minh châu Âu.

SWIFT được thành lập năm 1973 và hiện được sử dụng bởi hơn 11.000 tổ chức tài chính. Ảnh: The Guardian.

Trong tuyên bố hôm thứ Tư (23-2) vừa qua, SWFIT nêu rõ: “SWIFT là một hệ thống hợp tác toàn cầu trung lập được thành lập và hoạt động vì lợi ích chung của cộng đồng. Mọi quyết định áp đặt các biện pháp trừng phạt đối với các quốc gia hoặc các tổ chức cá nhân hoàn toàn thuộc về các cơ quan chính phủ và các nhà lập pháp có thẩm quyền”.

Hậu quả của việc Nga bị loại khỏi SWIFT

Việc loại một quốc gia khỏi hệ thống SWIFT đã từng xảy ra trước đây. Năm 2012, SWIFT đã loại các ngân hàng Iran ra khỏi hệ thống sau khi bị Liên minh châu Âu trừng phạt vì chương trình hạt nhân của nước này. Theo học giả Maria Shagina từ Viện Các vấn đề quốc tế Phần Lan, Iran đã mất gần một nửa doanh thu xuất khẩu dầu và 30% giá trị thương mại quốc tế sau động thái này.

Việc loại bỏ Nga khỏi SWIFT sẽ khiến các tổ chức tài chính gần như không thể gửi tiền vào hoặc ra khỏi nước này, gây ra cú sốc cho các công ty Nga và khách hàng nước ngoài của các công ty này - đặc biệt là những nhà nhập khẩu dầu mỏ và khí đốt bằng đồng USD.

Theo học giả Shagina, việc bị loại bỏ khỏi SWIFT sẽ chấm dứt tất cả các giao dịch quốc tế của Nga, gây ra những biến động tiền tệ và khiến dòng vốn đổ ra ngoài cực lớn. Từ năm 2014, cựu Bộ trưởng Tài chính Nga Alexei Kudrin đã đưa ra con số ước tính rằng khi Nga bị loại khỏi SWIFT, quy mô nền kinh tế nước này sẽ sụt giảm 5%.

Quy mô nền kinh tế Nga sẽ sụt giảm 5% khi bị loại khỏi hệ thống SWIFT. Ảnh: The New York Times.

Cũng theo học giả Shagina, khi Nga bị rút khỏi SWIFT, Mỹ và Đức là nước thiệt hại nhiều nhất do các ngân hàng của 2 nước này sử dụng nền tảng SWIFT thường xuyên nhất để giao dịch với các ngân hàng của Nga.

Theo Financial Times, Ngân hàng trung ương châu Âu đã cảnh báo các định chế cho vay tài chính có quan hệ với Nga phải chuẩn bị đối phó với các biện pháp trừng phạt nhằm vào Nga. Ngân hàng trung ương châu Âu cũng đã tham vấn các ngân hàng về các biện pháp phản ứng của mình trong tình huống rút hệ thống ngân hàng của Nga khỏi SWIFT.

Các biện pháp đối phó của Nga

Từ năm 2014, sau cuộc khủng hoảng Crimea, Nga đã từng bước thực hiện các biện pháp có khả năng làm giảm tác động của việc bị loại khỏi hệ thống SWIFT.

Theo đó, Nga đã thiết lập hệ thống thanh toán riêng của mình có tên là SPFS. Theo ngân hàng trung ương Nga, SPFS hiện có khoảng 400 thành viên. 20% giao dịch chuyển tiền trong nước hiện được thực hiện thông qua SPFS. Tuy nhiên, dung lượng cho nội dung tin nhắn chuyển tiền bị hạn chế và giao dịch qua SPFS chỉ được thực hiện trong ngày làm việc trong tuần.

Hệ thống thanh toán liên ngân hàng xuyên biên giới mới ra đời của Trung Quốc có tên là CIPS cũng có thể là một giải pháp thay thế khi Nga bị loại khỏi SWIFT. Ngoài ra, Nga cũng có thể phải sử dụng đến tiền ảo. Tuy nhiên, những lựa chọn nói trên không phải là một sự thay thế hoàn hảo cho SWIFT và không chỉ hệ thống ngân hàng và các công ty của Nga sẽ phải hứng chịu hậu quả từ việc Nga bị rút khỏi SWIFT.