Phía sau những tuyên bố hạt nhân của Nga và Mỹ

Tổng thống Nga Vladimir Putin cách đây ít ngày đã ra chỉ thị cho Hội đồng An ninh Liên bang nghiên cứu khả năng nối lại các vụ thử vũ khí hạt nhân, sau khi Tổng thống Mỹ Donald Trump phát tín hiệu tương tự về việc xem xét khởi động lại hoạt động thử hạt nhân.

Động thái “ăn miếng trả miếng” này không chỉ phản ánh căng thẳng trong quan hệ Nga-Mỹ cũng như niềm tin chiến lược giữa hai bên đang ở mức thấp nhất kể từ sau "Chiến tranh lạnh", mà còn kéo theo nguy cơ phá vỡ các cơ chế kiểm soát vũ khí chiến lược vốn được thiết lập suốt nhiều thập kỷ.

Tổng thống Vladimir Putin kiểm tra cuộc tập trận quân sự của lực lượng hạt nhân Nga thông qua liên kết video từ Moscow, ngày 22-10-2025. Ảnh: Sputnik

Hiện nay, Nga và Mỹ sở hữu hơn 90% kho vũ khí hạt nhân toàn cầu. Việc hai nước cùng tái khởi động thử nghiệm vũ khí hạt nhân sẽ đẩy thế giới vào vòng xoáy nguy hiểm, làm tê liệt các cơ chế kiểm soát vũ khí quốc tế như Hiệp ước Cấm thử hạt nhân toàn diện (CTBT) hay Hiệp ước Cắt giảm vũ khí tiến công chiến lược (New START)-vốn đã gặp nhiều khó khăn trong duy trì hiệu lực.

Theo ông Dmitry Suslov, Phó giám đốc nghiên cứu tại Hội đồng Chính sách đối ngoại và quốc phòng Nga, Mỹ đang gây áp lực lên Nga và đang phản ứng lại với việc Nga thử các hệ thống vũ khí chiến lược mới nhất, như là Burevestnik và Poseidon, bằng cách gấp gáp thử tên lửa đạn đạo liên lục địa Minuteman-III và bắn tín hiệu về kế hoạch thử vũ khí hạt nhân.

Phát biểu trong Thông điệp Liên bang năm 2023, Tổng thống Nga Vladimir Putin từng cảnh báo: “Chúng tôi chắc chắn sẽ không là nước đầu tiên nối lại các vụ thử hạt nhân. Nhưng nếu Mỹ tiến hành, chúng tôi cũng sẽ làm. Không ai nên ảo tưởng rằng có thể phá vỡ sự cân bằng chiến lược toàn cầu”. Phát biểu này không chỉ là lời cảnh báo, mà còn là tín hiệu cho thấy Nga đã chuẩn bị đầy đủ về kỹ thuật và nhân lực để sẵn sàng phản ứng.

Về phía Mỹ, việc xem xét khởi động lại hoạt động thử hạt nhân là dấu hiệu cho thấy Washington đang quyết tâm hiện đại hóa kho hạt nhân của mình. Báo cáo của Quốc hội Mỹ gần đây cho biết, Washington dự kiến chi 946 tỷ USD trong giai đoạn 2025-2034 để hiện đại hóa kho vũ khí hạt nhân, bao gồm các chương trình thay thế tên lửa đạn đạo liên lục địa Sentinel, máy bay ném bom chiến lược B-21 và tàu ngầm hạt nhân thế hệ mới.

Theo các chuyên gia, tham vọng của Mỹ không chỉ dừng ở việc duy trì ưu thế quân sự tuyệt đối mà còn hướng tới mục tiêu “răn đe kép”, vừa kiềm chế Nga tại chiến trường Ukraine, vừa tạo thế cân bằng chiến lược tại khu vực Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương. Theo Sputnik, ông Yuri Knutov-chuyên gia quân sự và sử gia về lực lượng phòng không cho rằng: “Mỹ cần thử hạt nhân để hợp lệ hóa mọi đầu đạn hạt nhân được thiết kế cho vũ khí mới. Nếu thiếu thử nghiệm, việc tạo ra đầu đạn hạt nhân mới là điều bất khả thi. Đồng thời, những hành động này cũng nằm trong nỗ lực tạo sức ép với Nga”. Mỹ đang hiện đại hóa bộ ba hạt nhân của mình, bao gồm chương trình Sentinel-hệ thống thay thế cho tên lửa Minuteman‑III và những hệ thống tên lửa khác.

Ông Dmitry Suslov cho biết, Tổng thống Vladimir Putin đang đề xuất trao cho Mỹ một lựa chọn, đó là hãy chấp nhận đề xuất của Nga mở rộng giới hạn của New START giữa hai nước, tránh những động thái leo thang mới và tái khởi động đàm phán về kiểm soát vũ khí để duy trì ổn định chiến lược, hoặc là bác bỏ đề xuất này và lựa chọn hướng đi khác...

Lời đe dọa tiến hành các vụ thử vũ khí hạt nhân của hai cường quốc Nga-Mỹ cho dù tính khả thi ở mức độ nào cũng khiến dư luận thế giới dấy lên mối lo ngại vẫn luôn âm ỉ bấy lâu về khả năng tái diễn một chu kỳ chạy đua vũ khí hạt nhân mới, nhưng lần này nguy hiểm hơn vì gắn với các công nghệ siêu vượt âm, trí tuệ nhân tạo và chiến tranh không gian mạng.

Trước những diễn biến liên quan tới các tuyên bố hạt nhân của Nga và Mỹ, Tổng thư ký NATO Mark Rutte trong trả lời phỏng vấn báo Welt am Sonntag của Đức đã nhấn mạnh rằng “xung đột hạt nhân không bao giờ có người chiến thắng và không bao giờ được phép xảy ra”.

Lời cảnh báo này cũng chính là lời nhắc nhở chung mang ý nghĩa sâu sắc trong bối cảnh thế giới đang thúc đẩy đối thoại và hợp tác trước những diễn biến căng thẳng leo thang trong quan hệ quốc tế, nhất là trước mối đe dọa hạt nhân tiềm ẩn, điều mà không một quốc gia nào đủ sức kiểm soát một khi trở thành hiện thực.

* Mời bạn đọc vào chuyên mục Quốc tế xem các tin, bài liên quan.