Trong bối cảnh đất nước đang trong những ngày tháng khó khăn nhất, việc tiến hành cuộc duyệt binh trên Quảng trường Đỏ năm 1941 có ý nghĩa chính trị-quân sự to lớn, có tác động mạnh mẽ về tinh thần đối với ý chí chiến đấu của binh lính, thúc đẩy sự trỗi dậy trong tâm thức và củng cố niềm tin vào chiến thắng cuối cùng của các dân tộc Liên Xô.

Trong giai đoạn đầu của chiến tranh, cuộc duyệt binh đã cho toàn thể thế giới thấy được tinh thần không thể khuất phục và ý chí chiến thắng của nhân dân Liên Xô.

Các chiến sĩ Hồng quân duyệt binh qua Quảng trường Đỏ, ngày 7-11-1941. Ảnh tư liệu 

Cuộc duyệt binh ngày 7-11-1941 đã nhận được sự đồng tình xã hội to lớn, cho dù ngày hôm đó thời tiết xấu và Quảng trường Đỏ nằm trong khu vực bị bắn phá. Cũng từ Quảng trường Đỏ, nhiều người đã tiến thẳng ra mặt trận. Ai nấy đều tin tưởng sẽ giành thắng lợi trong cuộc chiến tranh khốc liệt này.

Nếu xét về sức mạnh tác động đến tiến trình của cuộc chiến, cuộc duyệt binh ngày 7-11-1941 có thể được so sánh với một chiến dịch quân sự quan trọng bậc nhất trong Chiến tranh vệ quốc vĩ đại 1941-1945. Chính vào ngày này, Hitler đã trù định tổ chức cuộc diễu hành quân sự trọng thể của các đạo quân Đức trên Quảng trường Đỏ nếu chúng chiếm đóng được Moscow.

Từ ngày 5-11-1941, các lực lượng quân đội-không quân Liên Xô đã thực hiện những cuộc công kích nhằm vào sân bay địch. Không một quả bom nào bị ném xuống Moscow vào dịp lễ này.

Ngày 6-11-1941, ngay sau phiên họp diễn ra tại ga tàu điện ngầm Mayakovskaya, Joseph Stalin đã thông báo tới các ủy viên Bộ Chính trị Ban Chấp hành Trung ương về thời gian tiến hành cuộc duyệt binh của các đơn vị quân đội trên Quảng trường Đỏ. Vào thời điểm cuối cùng, cuộc duyệt binh đã thay đổi thời gian, diễn ra sớm hơn hai giờ so với kế hoạch ban đầu. Chỉ huy các đơn vị tham gia duyệt binh chỉ được biết sự thay đổi này lúc 23 giờ ngày 6-11, còn đại diện nhân dân lao động tham gia duyệt binh biết thông tin này lúc 5 giờ sáng 7-11.

Đêm mồng 6, rạng sáng 7-11-1941, theo chỉ thị của Stalin, các ngôi sao trên điện Kremlin đã được tháo bọc và bật sáng, Lăng Lênin được tháo dỡ vỏ ngụy trang.

 Xe tăng Liên Xô tham gia duyệt binh ngày 7-11-1941. Ảnh tư liệu

Đúng 8 giờ sáng 7-11-1941, từ các loa phát thanh vang lên giọng đọc trang trọng của phát thanh viên: “Toàn bộ các đài phát thanh của Liên Xô đang truyền tin. Đài Phát thanh Trung ương Moscow bắt đầu đưa tin từ Quảng trường Đỏ về cuộc duyệt binh của các đơn vị Hồng quân chào mừng kỷ niệm 24 năm Cách mạng Tháng Mười vĩ đại”.

Cuộc duyệt binh bắt đầu bằng màn trình diễn của các học viên Trường Pháo binh. Các chiến sĩ pháo binh và bộ binh, các chiến sĩ cao xạ và thủy thủ mang theo những lá cờ lớn đi dọc quảng trường. Tiếp đến là đội kỵ mã, đội xe ngựa lắp súng máy, xe tăng T-34 và KV. Cuộc duyệt binh kéo dài một giờ với sự tham gia của 28.467 người, trong đó có 69 tiểu đoàn, 6 đại đội kỵ binh được trang bị kiếm, 1 đại đội kỵ mã súng máy, 5 tiểu đoàn bộ binh cơ giới súng máy, 20 tiểu đoàn pháo binh, xe tăng, dân quân. Cuộc duyệt binh đã sử dụng 16 xe ngựa, 296 súng máy, 18 súng phóng lựu, 12 súng máy cao xạ, 140 pháo và 160 xe tăng. Sau cuộc duyệt binh, nhiều đơn vị xe tăng, xe cơ giới đã được chuyển ngay ra mặt trận phía tây của Moscow và được biên chế vào các sư đoàn.

Ngày 7-11-1941, lần đầu tiên Stalin có bài phát biểu tại cuộc duyệt binh. Tổng Tư lệnh tối cao của lực lượng vũ trang Xô viết dặn dò và cảm ơn các chiến sĩ-người bảo vệ. Ông đã so sánh năm 1941 với những năm khó khăn của cuộc nội chiến và nói một cách chắc chắn về chiến thắng sớm trước kẻ xâm lược.

Cuộc duyệt binh huyền thoại của các đơn vị quân đội Hồng quân trên Quảng trường Đỏ mãi mãi đi vào sử thi của lòng dũng cảm và chủ nghĩa anh hùng của nước Nga, của tinh thần anh dũng không thể khuất phục và sự bất khả chiến bại của các chiến sĩ dân quân tự vệ.

Nện bước trong buổi sáng tháng 11 đầy băng giá, các chiến sĩ Hồng quân đã tuyên bố cho toàn thể loài người và nước Đức phát xít rằng: Tinh thần chiến đấu của họ là không gì lay chuyển nổi và kẻ thù sẽ nhận được sự đáp trả mạnh mẽ-Moscow không đầu hàng.

Từ năm 2003, cuộc duyệt binh được tiến hành vào ngày 7-11 hằng năm với sự tham dự của các học viên quân sự, những người yêu nước và các đoàn nghệ thuật. Kết thúc ngày kỷ niệm trọng đại này là đại nhạc hội và bắn pháo hoa.

Đại tá hải quân ROMAN BOITSOV, Tùy viên Quốc phòng Nga tại Việt Nam