LTS: Sức hút của cuốn “Nhật ký Đặng Thùy Trâm” đã và đang lan rộng ra nhiều nước trên thế giới. Nhiều nhà xuất bản nước ngoài đang xúc tiến dịch và in cuốn sách. Đáp ứng sự mong mỏi của công chúng Ru-ma-ni, Nhà xuất bản Thế Giới (Hà Nội) vừa cho ra mắt bản dịch ngôn ngữ Ru-ma-ni của dịch giả Phạm Viết Đào. Nhà văn, cựu đại sứ Ru-ma-ni-Việt Nam Công-xtan-tin Lu-pê-a-nu, người đã từng dịch Nhật ký trong tù của Chủ tịch Hồ Chí Minh và Thơ Hồ Xuân Hương sang tiếng Ru-ma-ni đã có bài viết giởi thiệu trân trọng và sâu sắc về tấm gương Đặng Thùy Trâm cùng tác động của cuốn nhật ký in trong cuốn sách với tiêu đề trên. Chúng tôi xin trích dịch giới thiệu cùng bạn đọc bài viết này:

Chúng tôi muốn khẳng định rằng: Nhật ký chiến trường của nữ bác sĩ trẻ Đặng Thùy Trâm không phải là một cuốn sách viết về chiến tranh. Chúng tôi gọi cuốn sách là một giấc mơ về tình yêu; tình yêu dành cho con người đã thể hiện từ trang đầu cho tới trang cuối cùng.

Cuốn sách là một lời thỉnh cầu hòa bình dành cho nhân loại hôm nay, sự thỉnh cầu bằng chính sự hy sinh của tác giả của nó trong bối cảnh bi thương. Cuốn sách thôi thúc người đọc vươn tới một cuộc sống trong sạch, sự hòa thuận trong hợp tác, hòa bình và tình yêu.

Khát vọng thường trực được sống trong bối cảnh hiền hòa trở nên điều kỳ ảo đối với nữ bác sĩ trẻ này. Sự hiện diện thường xuyên những điều bất trắc, sự khốc liệt của chiến tranh đã luyện cho tác giả niềm tin về một cuộc sống giản dị và trong sáng.

Về cuộc chiến tranh Việt Nam, đã được nhiều bên đề cập với những chính kiến của mình. Chúng tôi không có ý định dựng lại lịch sử cuộc chiến tranh đó. Chúng tôi nhìn nhận cuốn sách như một tác phẩm nghệ thuật, do vậy chúng ta chỉ quan tâm tới sứ mạng cũng như những thông điệp và những bài học dành cuộc sống hôm nay. Sự thành công về mặt xuất bản tất nhiên không chỉ ở Việt Nam mà tại nhiều nước đã tạo niềm tin về sự kỳ lạ của những hiện thực từng gây nhiều tranh cãi, hiện thực đó cuối cùng đã dạy cho chúng ta bài học về tình người, về những điều khủng khiếp có một không hai được cuốn Nhật ký ghi lại.

Nhiều lính Mỹ từng tham chiến tại Việt Nam đã có nhiều hành động thiết thực nhằm chuộc lại lỗi lầm của quá khứ. Trong số 2,7 triệu lính Mỹ từng có mặt tại Việt Nam có hai anh em Frederic và Robert Whitehurst. Robert và Frederic là con một viên tướng Mỹ, cả hai từng tham chiến tại Việt Nam. Chiến tranh kết thúc Robert trở về cùng với một người vợ Việt Nam, còn Frederic thì mang theo về nhiều kỷ niệm đau buồn của cuộc chiến, trong số những kỷ niệm đau buồn có cuốn Nhật ký Đặng Thùy Trâm.

Hiện nay nhiều nhà xuất bản của nhiều nước đã đề nghị bà Doãn Ngọc Trâm cho phép dịch và xuất bản Nhật ký Đặng Thùy Trâm tại các nước đó như: Hoa Kỳ, I-ta-li-a, Pháp, Hy Lạp, Thụy Điển, Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc, Thái Lan...

Bản dịch sang tiếng Ru-ma-ni do Nhà xuất bản Thế Giới ấn hành là bản dịch Nhật ký Đặng Thùy Trâm đầu tiên ra tiếng nước ngoài được xuất bản.

Công lao này trước hết thuộc về dịch giả Phạm Viết Đào, một con người cần mẫn và tâm huyết, một chuyên gia Việt Nam hàng đầu về văn hóa và văn minh Ru-ma-ni. Phạm Viết Đào thật sự có những tình cảm gắn bó với cuốn nhật ký, từ nguyên bản tiếng Việt, anh đã dịch sang tiếng Ru-ma-ni trong một thời gian ngắn kỷ lục đáng khen, anh đã chuyển hóa được phong cách trữ tình của nguyên tác. Cuốn sách do Phạm Viết Đào dịch đã được khoác một “bộ cánh” ngôn ngữ Ru-ma-ni duyên dáng như chính tâm hồn của bác sĩ Đặng Thùy Trâm. Bản dịch thật sự làm cho người đọc xúc động và tin cậy. Phạm Viết Đào rất xứng đáng nhận những lời chúc mừng từ phía chúng ta, người đọc Ru-ma-ni.

Chiến tranh xưa nay vốn là công việc của đàn ông, Nhật ký Đặng Thùy Trâm đã cho thấy hình ảnh một thiếu nữ Hà Nội, một trí thức trẻ tràn đầy nhựa sống, một con người nhạy cảm và có văn hóa đang phải hàng ngày hàng giờ quật cường đối mặt với sự bạo tàn và khốc liệt của chiến tranh. Hàng ngày hàng giờ nữ bác sĩ này phải sống trong cảnh bom đạn hủy diệt của kẻ thù, trong hoàn cảnh khó khăn và thiếu thốn cả về vật chất lẫn tinh thần. Chị đã viết một cách hồn nhiên về những gì đang diễn ra xung quanh mình; điều bất hạnh cho chị, hiện thực mà chị đang sống là một hiện thực không thể tưởng tượng nổi về những sự hiểm nguy, đẫm máu.

Đặng Thùy Trâm không phải là một nhà văn. Những điều chị viết ra trong cuốn nhật ký không phải là sự sáng tạo theo trí tưởng tượng của một người làm văn nghệ mà là cảm nhận chân thành của một trái tim thiếu nữ. Chúng ta hãy xem những dòng sau đây Đặng Thùy Trâm viết vào ngày 20-10-1969: “Quyển nhật ký này đâu phải chỉ là cuộc sống của riêng mình mà nó phải là những trang ghi lại những mảnh đời rực lửa chiến đấu và chồng chất đau thương của những con người gang thép trên mảnh đất miền nam này”.

Hiện thực trong cuốn nhật ký được đề cập là một hiện thực điển hình nhưng không cá biệt; hàng triệu người Việt Nam đã từng sống và chịu đựng những hoàn cảnh khốc liệt như thế hoặc hơn thế. Cuốn nhật ký của nữ bác sĩ trẻ này đã thật sự thu hút người đọc bởi chiến tranh đã được trình bày qua cảm nhận và suy tư của một con người bình thường, một người đang đảm nhận những công việc dân sự. Nữ bác sĩ này luôn bị dày vò bởi khát vọng làm gì để vợi bớt những nỗi đau cho đồng đội của mình. Để bảo vệ Tổ quốc, Đặng Thùy Trâm một thiếu nữ đang ở tuổi hoa của đời mình tình nguyện lao vào chiến trường máu lửa và chấp nhận mọi sự hy sinh.

Bác sĩ Đặng Thùy Trâm (Ảnh chụp tại chiến trường, ảnh theo Thanhnien Online)
Thỉnh thoảng trong cuốn nhật ký xuất hiện những biểu hiện mềm yếu trong cõi lòng của một thiếu nữ. Tác giả đã bộc lộ những nét đẹp điển hình của phụ nữ Việt Nam: Đẹp về tâm hồn lẫn thể chất, nhạy cảm, trung hậu, đảm đang, sẵn sàng hy sinh chính bản thân mình. Chị đã bộc lộ rõ những phẩm chất của một người yêu nước thiết tha, một chiến binh quả cảm khi lâm trận, không bao giờ chịu lùi bước hay quỳ gối trước sức mạnh của bạo tàn.

Người Việt Nam có câu phương ngôn: Giặc đến nhà đàn bà phải đánh!

Trong một bức thư của Fred gửi cho bà Doãn Ngọc Trâm có đoạn viết: “Con gái bà đã một mình chiến đấu với 120 lính Mỹ để bảo vệ bạn mình. Ở bất kỳ nước nào trên thế giới điều đó đều được gọi là anh hùng dù bất kể người đó là đàn ông hay đàn bà...”.

Sức mạnh của cuốn nhật ký và công trạng của bác sĩ Đặng Thùy Trâm là đã liên kết được số phận và trái tim của nhiều con người bình thường của nhiều thế hệ cùng nhau hồi ức về một kỷ niệm đau buồn: cuộc chiến tranh Việt Nam. Và vượt lên tất cả, cuốn nhật ký đã thức tỉnh mọi người hãy tìm cách chống lại những hành động bạo tàn.

Rob đã viết trong một bức thư gửi bà Doãn Ngọc Trâm: “Tôi biết Thùy Trâm không hề có ý định viết cho cả thế giới này đọc, nhưng có lẽ chính vì thế mà niềm tin sâu thẳm nơi chị được viết ra một cách chân phương, mộc mạc... Những lời bày tỏ về tình yêu của chị cũng như những lời gọi thiết tha về gia đình khiến bất cứ ai từng được đọc qua cũng phải xúc động... Lời Thùy là một cây cầu bắc qua dòng sông chất chứa bao sự vô tình, bao cay đắng, bao nỗi buồn, bao niềm tin lầm lạc đã chia cắt hai dân tộc chúng ta quá lâu...”.

Còn nhà báo Mỹ David Perlmut đã viết trên tờ Charlotte Observer: “Tôi muốn nói tất cả chúng ta đều là cư dân của hành tinh này và mọi người nên đọc cuốn nhật ký này để hiểu, để đánh giá đúng được hoàn cảnh mà cuốn nhật ký đã ra đời. Cho đến khi điều này được thấu hiểu, nhân loại mới có cơ hội chấm dứt tất cả cuộc chiến tranh trên địa cầu này...”.

Nhật ký Đặng Thùy Trâm đã trở thành chuyện cổ tích của thời hiện đại khi cái thiện vẫn còn tồn tại song hành với cái ác. Nhiều thiếu nữ như Đặng Thùy Trâm với những khát vọng sống cao thượng tiếp tục bị đe dọa bởi chiến tranh, chết chóc. Những lời giản dị được thốt lên từ trái tim trong sáng của Đặng Thùy Trâm giống như một lời nguyện cầu cho tình yêu, cho sự hiểu biết lẫn nhau giữa các dân tộc và sự hợp tác trong hòa bình...

Côn-xtan-tin Lu-pê-a-nu (Đại sứ đặc mệnh toàn quyền Ru-ma-ni tại Việt Nam (2000-2004)