Bước ngoặt thể chế quan trọng để Việt Nam tham gia sâu rộng hoạt động gìn giữ hòa bình Liên hợp quốc

Kể từ khi tham gia hoạt động gìn giữ hòa bình Liên hợp quốc (GGHB LHQ), Việt Nam không ngừng hoàn thiện khuôn khổ pháp lý để tham gia ngày càng hiệu quả, sâu rộng, góp phần thực hiện cam kết quốc tế về GGHB LHQ.

Trong đó, Nghị quyết số 130/2020/QH14 của Quốc hội ra đời đã đáp ứng được những đòi hỏi của việc tham gia hoạt động GGHB LHQ và là cơ sở để Bộ Quốc phòng và Bộ Công an triển khai lực lượng tham gia hoạt động này. 

Thượng tướng Hoàng Xuân Chiến, Ủy viên Trung ương Đảng, Ủy viên Thường vụ Quân ủy Trung ương, Thứ trưởng Bộ Quốc phòng trao Quyết định của Chủ tịch nước cho sĩ quan Quân đội tham gia hoạt động gìn giữ hòa bình Liên hợp quốc (ngày 2-1-2025). Ảnh: MAI NGUYÊN

Tuy nhiên, trong quá trình tham gia hoạt động GGHB LHQ, bên cạnh những kết quả đạt được, quá trình triển khai thực hiện nhiệm vụ tham gia lực lượng GGHB LHQ thời gian qua đã phát sinh những hạn chế, bất cập trong công tác tổ chức xây dựng lực lượng; cơ chế, quy trình triển khai lực lượng tham gia chưa đầy đủ, chặt chẽ; công tác bảo đảm nguồn lực, tài chính, chế độ, chính sách chưa đáp ứng được tình hình thực tiễn; công tác bồi thường thiệt hại chưa có cơ chế xử lý... Những hạn chế, bất cập này một phần xuất phát từ việc thiếu cơ chế, chính sách, hành lang pháp lý chưa đủ mạnh, chưa đáp ứng được tình hình thực tế của công tác tham gia lực lượng GGHB LHQ. 

Việc xây dựng, ban hành Luật Tham gia lực lượng GGHB LHQ là cần thiết, tạo hành lang pháp lý đầy đủ, vững chắc, lâu dài, ổn định cho việc triển khai lực lượng tham gia; đồng thời củng cố sự đồng thuận chính trị và sự ủng hộ của xã hội đối với chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước, đóng góp vào sứ mệnh cao cả GGHB LHQ. 

 Thúc đẩy hợp tác quốc tế, nâng cao năng lực cho lực lượng Việt Nam

Trong bối cảnh Việt Nam đang đẩy mạnh hội nhập và hợp tác quốc tế trên cả bình diện song phương và đa phương, nhất là với LHQ, Nghị quyết số 130/2020/QH14 của Quốc hội cũng chưa có quy định về hợp tác quốc tế trong lĩnh vực này. Thực tế, thời gian qua, khi chưa được quy định tại Luật, Bộ Quốc phòng, Bộ Công an cũng đã thực hiện một số hoạt động hợp tác quốc tế trong lĩnh vực GGHB LHQ trên cơ sở các quy định pháp luật có liên quan. Cụ thể là thực hiện ký kết bản ghi nhớ hợp tác về GGHB LHQ; hỗ trợ của các đối tác quốc tế về cơ sở hạ tầng, trang bị và phương tiện huấn luyện, đào tạo ngoại ngữ, tài trợ các khóa huấn luyện chuyên môn về GGHB... góp phần nâng cao năng lực cho lực lượng GGHB LHQ của Việt Nam. 

Việc bổ sung nội dung hợp tác quốc tế vào dự thảo luật sẽ góp phần tăng cường trách nhiệm quản lý nhà nước, đồng thời tạo cơ chế, chính sách cụ thể trong quá trình thực hiện; nâng cao hiệu quả của công tác ký kết và thực hiện thỏa thuận quốc tế, đáp ứng yêu cầu triển khai hội nhập, hợp tác quốc tế trong lĩnh vực quốc phòng, an ninh; tạo căn cứ pháp lý rõ ràng hơn, xác định rõ tầm quan trọng của hợp tác quốc tế trong lĩnh vực GGHB LHQ, qua đó mở ra các kênh hợp tác đối ngoại đa phương, song phương; tranh thủ các nguồn tài trợ, hỗ trợ từ các nước đối tác, các tổ chức quốc tế, LHQ, giúp tiết kiệm nguồn ngân sách cho việc tham gia hoạt động GGHB LHQ; tạo ra sự tin tưởng về hợp tác lâu dài và bền vững của các đối tác quốc tế cũng như điều kiện thuận lợi cho việc tiếp nhận viện trợ, hỗ trợ kỹ thuật...

Hoạt động của Đội Công binh số 3 Việt Nam tại địa bàn phái bộ ở khu vực Abyei. Ảnh: Đội Công binh số 3

Dự thảo luật tạo hành lang pháp lý cho việc mở rộng hợp tác đào tạo về GGHB LHQ với các quốc gia có lực lượng GGHB LHQ mạnh và nhiều kinh nghiệm như Hoa Kỳ, Australia, Trung Quốc, Ấn Độ... Đồng thời, Việt Nam cử cán bộ đi đào tạo, tập huấn tại nước ngoài, hoặc mời chuyên gia LHQ đến huấn luyện trong nước, góp phần nâng cao chất lượng chuẩn đầu ra cho lực lượng GGHB LHQ của Việt Nam.

 Bổ sung lực lượng dân sự, nâng cao chất lượng, hiệu quả tham gia hoạt động GGHB LHQ

Về phạm vi, đối tượng tham gia lực lượng GGHB LHQ cũng cần có quy định bổ sung đối tượng dân sự tham gia để bảo đảm tính toàn diện và khẳng định hơn nữa vị trí, vai trò của Việt Nam trên trường quốc tế. Việc bổ sung đối tượng dân sự tham gia lực lượng GGHB LHQ vào Luật là có cơ sở thực tiễn, có căn cứ chính trị, pháp lý rõ ràng và đặc biệt phù hợp với xu hướng chung của LHQ.

Thực tế, hoạt động GGHB LHQ không chỉ cần lực lượng quân sự, mà còn cần chuyên gia dân sự về y tế, pháp lý, giáo dục, hậu cần... Việc huy động lực lượng dân sự có chuyên môn sẽ giúp nâng cao hiệu quả nhiệm vụ và mở rộng phạm vi đóng góp của Việt Nam.

Hiện nay, có nhiều quốc gia đã và đang cử các viên chức chính phủ tham gia hoạt động GGHB LHQ tại các phái bộ thực địa và tại các cơ quan hoạch định chính sách, trụ sở LHQ. Trung Quốc, Hoa Kỳ, Canada, Nhật Bản, Anh, Đức, Bangladesh, Philippines... đã cử các nhân viên chính phủ tham gia các vị trí chuyên gia trong lĩnh vực y tế, pháp lý, tài chính, văn phòng...

Các nữ quân nhân Bệnh viện dã chiến cấp 2 số 6 chụp ảnh với bà Sireh Jabang, quyền Chỉ huy trưởng Phân khu Unity, Phái bộ Nam Sudan. Ảnh: SỸ CÔNG

Lãnh đạo LHQ cũng đã nhiều lần đề nghị Việt Nam cân nhắc mở rộng lực lượng, phạm vi, địa bàn, đối tượng tham gia hoạt động GGHB LHQ, bao gồm cả các vị trí lãnh đạo dân sự, chuyên gia dân sự tại các phái bộ thực địa và các vị trí dân sự tại Ban Thư ký LHQ.

Việc Việt Nam cử cán bộ, công chức, viên chức nhà nước tham gia cho thấy cam kết chính trị mạnh mẽ trong việc đóng góp vào nhiều lĩnh vực trong hoạt động GGHB LHQ, không giới hạn ở quân sự hay an ninh. Điều này phù hợp với xu hướng phát triển của hoạt động GGHB LHQ hiện nay, trong đó lực lượng dân sự đóng vai trò ngày càng lớn trong các lĩnh vực của hoạt động GGHB LHQ như y tế, giáo dục và phát triển cộng đồng.

Sĩ quan Việt Nam tham gia hoạt động gìn giữ hòa bình Liên hợp quốc tại Nam Sudan dạy học cho các em nhỏ.

Cán bộ, công chức, viên chức nhà nước Việt Nam, đặc biệt là những người có chuyên môn về luật pháp, y tế, giáo dục, quản lý hành chính và phát triển xã hội, là nguồn lực có giá trị để phục vụ tại các phái bộ GGHB LHQ. Việc tham gia này không chỉ góp phần giải quyết các vấn đề hậu xung đột ở nước sở tại, mà còn tạo điều kiện để đội ngũ cán bộ nâng cao trình độ, tiếp cận môi trường làm việc quốc tế và tích lũy kinh nghiệm thực tiễn.

Cùng với lực lượng vũ trang, việc có lực lượng dân sự xuất hiện tại các phái bộ sẽ nâng cao hơn nữa vị thế của Việt Nam, cho thấy một quốc gia có trách nhiệm, có năng lực và sẵn sàng chia sẻ gánh vác với cộng đồng quốc tế. Đồng thời, đây cũng là cơ hội để quảng bá giá trị văn hóa, tinh thần hợp tác cũng như nâng cao kỹ năng ngoại giao và tiếp cận toàn cầu của đội ngũ công chức Việt Nam. Với việc luật hóa nội dung này, Nhà nước sẽ hoàn thiện cơ chế tuyển chọn, đào tạo, đánh giá và đãi ngộ nhân lực theo chuẩn mực quốc tế. 

 Đãi ngộ, khen thưởng xứng đáng, thu hút nhân tài tham gia

Đáng chú ý, dự thảo luật, với các quy định bổ sung phù hợp với thực tiễn tham gia hoạt động và yêu cầu nhiệm vụ GGHB LHQ, được trông đợi sẽ góp phần thúc đẩy mục tiêu xây dựng đội ngũ cán bộ, nhân viên có đủ phẩm chất, năng lực, trình độ đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ hoạt động GGHB LHQ trong môi trường quốc tế.

Thượng tướng Hoàng Xuân Chiến, Ủy viên Trung ương Đảng, Ủy viên Thường vụ Quân ủy Trung ương, Thứ trưởng Bộ Quốc phòng từng nhiều lần nhấn mạnh yêu cầu lực lượng Việt Nam phải nâng cao năng lực để đảm nhận vị trí chỉ huy, cán bộ cấp chiến lược tại trụ sở LHQ. Đây là một trong những quan điểm, chính sách lớn của Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng. Dự thảo luật hướng đến quy định rõ về việc tuyển chọn kỹ càng, công khai, minh bạch, dựa trên năng lực và tiêu chuẩn của LHQ, nhất là những tiêu chí về ngoại ngữ, chuyên môn nghiệp vụ, kỹ năng làm việc trong môi trường đa quốc gia, trình độ giao tiếp, đối ngoại và hiểu biết luật pháp quốc tế.

Song song với việc đào tạo, tuyển chọn là việc thu hút, đãi ngộ, khen thưởng xứng đáng. Cơ quan soạn thảo dự thảo luật đề xuất một số chính sách đãi ngộ vượt trội, bao gồm lương, phụ cấp, khen thưởng, bảo hiểm và các chế độ hậu phương khác cho người tham gia hoạt động GGHB LHQ, nhằm thu hút nhân tài và giữ chân cán bộ giỏi, đồng thời tạo động lực cống hiến lâu dài cho Quân đội và trong lĩnh vực GGHB LHQ. 

Hiện nay, nhiều quốc gia đã có luật chuyên ngành về hoạt động GGHB LHQ. Việc Việt Nam ban hành một luật riêng về lĩnh vực GGHB LHQ sẽ khẳng định với thế giới về cam kết mạnh mẽ của Việt Nam trong việc đóng góp vào sứ mệnh chung, qua đó góp phần tạo uy tín và tin cậy cao của cộng đồng quốc tế đối với Việt Nam.

MỸ HẠNH 

* Mời bạn đọc vào chuyên mục Đối ngoại quốc phòng xem các tin, bài liên quan.