Trăn trở hai chữ “công bằng”

QĐND - Suốt chiều 12-9, Ủy ban Thường vụ Quốc hội (UBTVQH) đã  thảo luận sôi nổi, đóng góp nhiều ý kiến nhằm  hoàn thiện hơn nữa dự thảo một trong những đạo luật quan trọng nhất với người dân là Luật Đất đai…

Chỉ sợ “không công bằng”

 “Chưa có luật nào quan trọng như luật này, chưa có đạo luật nào liên quan thiết thân đến người dân như đạo luật này. Chưa có đạo luật nào được làm thận trọng tới mức 3 kỳ họp Quốc hội vẫn chưa thông qua…”. Đó là ý kiến của Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Sinh Hùng khi nói về lần thứ 3, UBTVQH cho ý kiến về dự thảo Luật Đất đai. Theo Chủ tịch Quốc hội, đất đai là tư liệu sản xuất đặc biệt, không sinh ra, phát triển thêm mà từ thế hệ này đến thế hệ khác truyền nối nhau. Cho nên, ảnh hưởng của Luật Đất đai là điều chỉnh các mối quan hệ kinh tế và cả các mối quan hệ mang tính chất chính trị. Cách mạng cũng bắt đầu từ ruộng đất. Những tiêu cực, khiếu nại, tố cáo, tham nhũng gây hậu quả xã hội nặng nề vừa qua phần lớn liên quan tới đất đai. Vì vậy, hoàn thiện dự thảo Luật Đất đai sửa đổi vừa góp phần thúc đẩy sự phát triển kinh tế-xã hội vừa góp phần vào sự ổn định chính trị-xã hội của đất nước.

Bản báo cáo tiếp thu giải trình những ý kiến góp ý cho Luật Đất đai mà UBTVQH trình bày chiều qua gồm 41 trang, luật dài 213 trang, kèm theo 4 nghị định cụ thể hóa một số điều cho thấy đạo luật này đã và đang được chuẩn bị công phu, chu đáo, hy vọng tạo ra chuyển biến mới, khai thông nhiều vướng mắc, nhiều điểm nghẽn cản trở sự phát triển kinh tế-xã hội.

Nhắc lại nhiều lần bàn thảo trước về Dự thảo Luật Đất đai, Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội Phan Xuân Dũng đặt câu hỏi: “Có hay không mâu thuẫn giữa lý luận và thực tiễn?”. Ông Dũng kể, mình đã dự nhiều hội thảo khoa học bàn về vấn đề này với các chuyên gia nước ngoài, họ đều cho rằng, mô hình sở hữu của Việt Nam là “rất thuận cho quản lý”. “Họ nói Việt Nam có sở hữu toàn dân, Nhà nước là đại diện chủ sở hữu, người dân chỉ là người sử dụng thì việc thu hồi dễ nhất, đền bù giá cũng rẻ nhất. Vậy mà trên thực tế việc thu hồi rất khó khăn, còn giá đền bù thì đắt nhất thế giới. Phải làm gì khắc phục nghịch lý này”, ông Dũng nhấn mạnh và cho rằng, người dân  không “bất bình gì nhiều lắm về sở hữu” mà mấu chốt ở chỗ như Bác Hồ nói: “Không sợ thiếu mà chỉ sợ không công bằng. Muốn công bằng thì phải phân định rõ người dân đang ở mảnh đất nào, khi thu hồi được hưởng những quyền lợi gì".

Vùng “đất vàng” Mỹ Đình (Hà Nội) đã được quy hoạch và triển khai nhiều dự án bất động sản lớn tạo đổi thay bộ mặt đô thị.

Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính và Ngân sách của Quốc hội Phùng Quốc Hiển kể: “Hôm qua, xem ti vi, tôi rất sốc khi thấy hình ảnh người dân được bồi thường ở Quảng Ngãi vừa nhận tiền thì có ngay một nhóm người hung hãn đến cướp giật tiền của họ ngay trước mặt… công an. Có người nhận được tới 153 triệu đồng mà bị thu trắng, thất thểu ra về không còn một xu nào”. Nguyên do vì nhóm người này đã mua đất của người dân trước đó, khi nhận được bồi thường thì họ áp tải và “tịch thu luôn”. Vậy là ở đây đã có chuyện lợi dụng, biết được quy hoạch nên đầu cơ đất. Đây là một hình thức chiếm đoạt theo kiểu “lợi ích nhóm” khá phổ biến cần phải được chế tài bằng pháp luật hiện nay

Tháo gỡ điểm nút “thu hồi đất”

Những ý kiến còn khác nhau cần làm rõ, xét cho cùng chỉ xoay quanh vấn đề “thu hồi đất”. Trong buổi họp chiều qua, câu chuyện trường hợp nào được thu hồi, một lần nữa được UBTVQH làm rõ và gần như sắp được “chốt hạ”.

Ông Phan Trung Lý, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật của Quốc hội cho biết: “Việc thu hồi đất được thể hiện tại các điều 61, 62, 63 của Dự thảo. Điều 61 quy định trường hợp thu hồi vì mục đích quốc phòng an ninh, điều 62 quy định mục đích lợi ích quốc gia, công cộng. Điều 63 quy định mục đích phát triển kinh tế-xã hội. Ba cái này có sự trùng lặp lợi ích công cộng và lợi ích quốc gia chưa tách biệt rõ ràng. “Hiện nay có 3 tổ chức, văn phòng đăng ký quyền sử dụng đất, quỹ phát triển đất, tổ chức phát triển đất song chức năng nhiệm vụ còn trùng lặp, chồng chéo nhau. Quản lý đất mà lại có đến 3 tổ chức là phải xem xét lại”, ông Phan Trung Lý nhấn mạnh.

Tương tự, ông Phùng Quốc Hiển, nêu lên nghịch lý, trước đây, quy định thu hồi đất rừng rất chặt chẽ, chỉ có 3-5ha và phải do Thủ  tướng quy định, nhưng đất lúa có dự án thu hồi đến hàng nghìn héc-ta. Từ thực tế đó, mặc dù đồng tình phải thu hồi đất phục vụ phát triển kinh tế-xã hội, nhưng để tránh thu hồi tràn lan, ông Hiển kiến nghị phải quy định hạn mức thu hồi cụ thể, Quốc hội được thu hồi đến mức nào, Chính phủ thu hồi đến mức nào và giao quyền cho Hội đồng nhân dân đến mức nào. Phó chủ tịch Quốc hội Huỳnh Ngọc Sơn cho rằng, nên thu hẹp bớt lại thẩm quyền của HĐND trong thu hồi đất và có thể cân nhắc thêm thẩm quyền của UBTVQH được không?

Trở lại với nhiều câu chuyện buồn về những phản ứng của người dân khi bị thu hồi đất, bà Trương Thị Mai, Chủ nhiệm Ủy ban Các vấn đề xã hội của Quốc hội nêu quan điểm, cần phải có chế tài quy định rõ trách nhiệm của cơ quan thu hồi đất. Nhiều vấn đề liên quan như học hành, việc làm, cuộc sống của người dân sau thu hồi đất không được quan tâm, cũng không ai chịu trách nhiệm dù trước khi các khu công nghiệp ra đời, người ta hứa hẹn với dân rất nhiều điều. Bà Mai cũng kiến nghị phải có quy định hòa giải trong tranh chấp đất đai, quy định rõ UBND xã phải chủ trì hòa giải đất đai. Hòa giải tốt sẽ giải quyết được cả vấn đề khiếu nại, tố cáo liên quan đến đất đai vẫn gia tăng.

Phó chủ tịch Quốc hội Uông Chu Lưu cho rằng, việc thu hồi đất là vấn đề “cử tri cực kỳ quan tâm”. Khi trình dự án luật lần thứ nhất không có phần thu hồi đất phục vụ các dự án kinh tế-xã hội. Khi lấy ý kiến nhân dân đa số nhân dân và chuyên gia đều nói không đề cập dự án kinh tế-xã hội. Lợi ích quốc gia, lợi ích công cộng đã bao hàm cả các công trình, dự án lớn. Còn thu hồi theo dự án của các doanh nghiệp, các nhà đầu tư thì phải theo thỏa thuận thì mới tránh được sự lạm dụng. Bây giờ có Nghị quyết Trung ương về đất đai. Trong nghị quyết có nói thu hồi đất phục vụ các dự án kinh tế-xã hội. “Không thể để lẫn lộn, thu hồi đất tràn lan. Nên gộp lợi ích quốc gia, công cộng, dự án kinh tế-xã hội vào một điều luật nhưng quy định rõ các loại dự án, liệt kê cụ thể phạm vi và thẩm quyền thu hồi. Về giá để bồi thường: Từ mục đích của loại đất đang sử dụng để xác định giá. Có thể thu hồi đất để làm nhiều mục đích, nhưng bồi thường cho dân chỉ một giá. Cần phân biệt trung tâm dịch vụ công với cơ quan quản lý Nhà nước cho rạch ròi”, Phó chủ tịch Quốc hội nói.

Mặc dù tiếp tục được bàn thảo kỹ lưỡng nhưng theo kết luận của Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Sinh Hùng, UBTVQH sẽ tiếp tục tổ chức một hội nghị chuyên trách họp vào cuối tháng này để làm rõ các vấn đề còn ý kiến khác nhau liên quan tới Dự thảo Hiến pháp và Luật Đất đai để trước khi trình Quốc hội, tạo sự thống nhất cao.

 Bài và ảnh: NGUYÊN MINH