Quân đoàn 1 ra đời là một sự kiện quan trọng đánh dấu bước phát triển, nhằm nâng cao khả năng chiến đấu của LLVT nhân dân ta, đáp ứng với yêu cầu tác chiến mới. Đồng thời, chuẩn bị lực lượng cho kế hoạch tác chiến, chiến lược cơ bản trong giai đoạn phát triển cao của cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước.

Đội hình chiến đấu của quân đoàn được hợp thành bởi những đơn vị chủ lực đầu tiên của Quân đội ta có bề dày lịch sử, truyền thống: Sư đoàn 308 (Đại đoàn Quân Tiên Phong), Sư đoàn 312 (Đại đoàn Chiến Thắng), Sư đoàn 320b (tiền thân là Đại đoàn Đồng Bằng-nay là Sư đoàn 390). Trong đội hình chiến đấu của quân đoàn những ngày đầu còn có: Sư đoàn Phòng Không 367, Lữ đoàn Pháo binh Tất Thắng, Lữ đoàn Xe tăng 202, Lữ đoàn Công binh 299 và Trung đoàn Thông tin 140.

leftcenterrightdel
Phút giải lao trên thao trường của chiến sĩ Trung đoàn 165, Sư đoàn 312, Quân đoàn 1. Ảnh: XUÂN MINH

Sau hơn một năm huấn luyện và xây dựng, quân đoàn vừa thực hiện thắng lợi nhiệm vụ SSCĐ bảo vệ miền Bắc, vừa tổ chức cuộc hành quân “thần tốc” vào miền Nam chiến đấu. Trong 12 ngày đêm, quân đoàn đã vượt qua chặng đường hơn 1.700km, có mặt ở vị trí tập kết đúng quy định, bảo đảm thời gian, bí mật, an toàn. Quán triệt sâu sắc tư tưởng chỉ đạo “Thần tốc, táo bạo, bất ngờ, chắc thắng, giành thắng lợi hoàn toàn”, quân đoàn đã chủ động tiến công đánh chiếm những mục tiêu quan trọng của địch trên hướng bắc Sài Gòn; tiêu diệt và bức hàng hoàn toàn Sư đoàn 5 ngụy, giải phóng tỉnh Bình Dương; táo bạo thọc sâu đánh chiếm bộ tổng tham mưu ngụy... Đúng 10 giờ 30 phút ngày 30-4-1975, lá cờ Quyết thắng đã được cán bộ, chiến sĩ quân đoàn cắm trên nóc nhà bộ tổng tham mưu ngụy, hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ được giao, góp phần quan trọng giải phóng hoàn toàn miền Nam, thống nhất đất nước, xây đắp nên truyền thống “Thần tốc-Quyết thắng” của Binh đoàn Quyết thắng anh hùng.

Trong những năm cuối của thế kỷ 20, quân đoàn vừa củng cố thế đứng chân ở miền Bắc, thường xuyên huấn luyện, SSCĐ cao, vừa triển khai trận tuyến mới-mặt trận khôi phục kinh tế sau chiến tranh. Trong chiến tranh biên giới, quân đoàn hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ huấn luyện quân tăng cường cho các đơn vị chiến đấu ở tuyến trước. Trong giai đoạn cách mạng mới, quân đoàn tập trung nâng cao chất lượng huấn luyện, sẵn sàng chiến đấu, xây dựng chính quy, rèn luyện kỷ luật và thường xuyên được Bộ Quốc phòng chọn làm điểm, làm mẫu thực hiện nhiều mô hình trong công tác quân sự, quốc phòng.

Những năm gần đây, trước yêu cầu, nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới, Đảng ủy, chỉ huy quân đoàn đã quán triệt sâu sắc nghị quyết, chỉ thị của Đảng, Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng, tập trung lãnh đạo, chỉ đạo xây dựng quân đoàn vững mạnh về chính trị, tư tưởng và tổ chức. Quân đoàn thực hiện nghiêm túc Nghị quyết Trung ương 4 (khóa XI, khóa XII) về xây dựng Đảng, gắn với thực hiện Chỉ thị 05 của Bộ Chính trị, Chỉ thị 87 của Thường vụ Quân ủy Trung ương về tiếp tục đẩy mạnh việc học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh và Cuộc vận động "Phát huy truyền thống, cống hiến tài năng, xứng danh Bộ đội Cụ Hồ". Tổ chức thực hiện có hiệu quả Phong trào Thi đua Quyết thắng, gắn với các đợt thi đua đột kích trong thực hiện nhiệm vụ chính trị. Qua đó, cán bộ, chiến sĩ quân đoàn luôn quán triệt sâu sắc nhiệm vụ chính trị, nhận thức rõ âm mưu, thủ đoạn chống phá của các thế lực thù địch, luôn nêu cao tinh thần cảnh giác cách mạng, xây dựng bản lĩnh chính trị vững vàng, ý chí quyết tâm cao, sẵn sàng nhận và hoàn thành tốt mọi nhiệm vụ được giao. Chất lượng tổng hợp, trình độ, khả năng SSCĐ, sức cơ động của quân đoàn được nâng lên.

Quân đoàn chủ động đổi mới công tác tổ chức, quản lý điều hành và nội dung, phương pháp huấn luyện. Công tác xây dựng chính quy, rèn luyện kỷ luật được duy trì nghiêm túc; nắm, quản lý và giải quyết tốt tình hình tư tưởng cán bộ, chiến sĩ; nội bộ đoàn kết, thống nhất, giữ nghiêm kỷ luật, đơn vị luôn ổn định và phát triển. Tham gia hội thi, hội thao toàn quân, quân đoàn luôn giành thành tích cao và thường xuyên là đơn vị dẫn đầu khối thi đua. Các cơ quan, đơn vị trong quân đoàn phối hợp chặt chẽ với cấp ủy, chính quyền và nhân dân địa phương nắm chắc tình hình địa bàn, tích cực phòng, chống có hiệu quả âm mưu, thủ đoạn “diễn biến hòa bình”, bạo loạn lật đổ của các thế lực thù địch; làm tốt công tác quản lý đất quốc phòng; chủ động tiến hành tốt công tác dân vận, công tác chính sách và các hoạt động đền ơn đáp nghĩa, được cấp ủy, chính quyền, nhân dân các địa phương khen ngợi, đánh giá cao. Cấp ủy, chỉ huy các cấp quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện tốt phong trào thi đua "Ngành hậu cần quân đội làm theo lời Bác Hồ dạy"; bảo đảm đủ lượng vật chất SSCĐ, tiêu chuẩn quân nhu, doanh cụ, điện nước; làm tốt công tác phòng, chống dịch Covid-19; thực hiện tốt Cuộc vận động “Quản lý, khai thác vũ khí trang bị tốt, bền, an toàn, tiết kiệm và an toàn giao thông”; thường xuyên bảo đảm kịp thời, đồng bộ vũ khí trang bị kỹ thuật cho nhiệm vụ huấn luyện, SSCĐ.

Trải qua quá trình xây dựng, chiến đấu và trưởng thành, với những thành tích đặc biệt xuất sắc trong chiến tranh và sự nghiệp xây dựng, bảo vệ Tổ quốc, Quân đoàn 1 có 65 tập thể, 56 cá nhân vinh dự được Đảng, Nhà nước tuyên dương danh hiệu Anh hùng LLVT nhân dân. Nhiều đơn vị trong quân đoàn được tặng thưởng Huân chương Hồ Chí Minh, Huân chương Độc lập; nhiều tập thể, cá nhân được tặng thưởng Huân chương Quân công, Huân chương Chiến công, cùng nhiều phần thưởng cao quý khác.

Tự hào với truyền thống vẻ vang, cán bộ, chiến sĩ Quân đoàn 1 luôn nỗ lực phấn đấu gìn giữ, phát huy, viết tiếp trang sử vàng oanh liệt của Binh đoàn Quyết Thắng anh hùng.

MINH ĐĂNG