QĐND - Sau khi Quân đội Pháp tiến công lên Việt Bắc, chúng đã bố trí nhiều đồn bốt và đóng quân dọc đường số 3 từ Thái Nguyên lên Bắc Kạn, Cao Bằng. Thực hiện chủ trương của Trung ương Đảng, cùng với xây dựng lực lượng chủ lực của Bộ, các địa phương xây dựng LLVT tập trung, tổ chức phục kích đánh địch. Trung đoàn 72 thành lập nhằm bảo vệ nhân dân, ngăn chặn các cuộc tiến công của địch lên Việt Bắc, góp phần bảo vệ cơ quan Trung ương Đảng và Nhà nước ta. Cán bộ, chiến sĩ Trung đoàn 72 chủ yếu là con em các dân tộc ở Việt Bắc và đã mưu trí, dũng cảm chiến đấu, lập nhiều chiến công.
 

Cán bộ Trung đoàn 72 bàn phương án tác chiến, bố trí trận địa phục kích địch. Ảnh tư liệu.

Nổi bật trong chiến đấu của Trung đoàn 72 là các trận phục kích quân Pháp trên đường số 3. Trung đoàn luôn quán triệt nguyên tắc dựa vào dân, triệt để lợi dụng địa hình, địa vật để tiến công địch, thực hiện lối đánh bí mật, bất ngờ. Điển hình là trận phục kích địch tại ngã ba Đèo Giàng. Trận đánh diễn ra vào trung tuần tháng 1-1948, do Đại đội trợ chiến của Tiểu đoàn 55 thuộc Trung đoàn 72 thực hiện. Bộ đội ta bố trí địa lôi trên mặt đường và trên vách  núi để chặn đánh địch. Khoảng 10 giờ sáng, đoàn xe tiếp tế của địch từ phía Nà Phặc đi xuống. Một bên là núi cao, một bên là vực sâu nên địch tiến rất thận trọng. Song địch đi vào trận địa của ta mà không hay biết. Đến vị trí đã định, chỉ huy đại đội ra lệnh tiến công. Cùng lúc các quả địa lôi bố trí trên trận địa phát nổ, đánh chặn đoàn xe. Bị đánh bất ngờ, quân địch hoảng loạn, tản ra hai bên đường. Nhưng chúng cũng gặp phải địa lôi trên vách núi, súng bộ binh, lựu đạn của ta trút lửa lên đầu. Trận đánh này ta đã phá huỷ 27 xe cơ giới, tiêu diệt gần 2 trung đội địch.

Một trận đánh khác vào đầu tháng 3-1948, Đại đội trợ chiến tiếp tục phối hợp tổ chức phục kích địch ở Nà Tùng - Bản Hùa trên đường số 3. Cùng với việc bố trí trận địa mìn và địa lôi, trung đoàn còn lập Tổ cảm tử. Khi địch hành quân lọt vào trận địa, ta nổ súng xung phong. Các chiến sĩ cảm tử đã xông lên tiêu diệt địch.

Từ các trận đánh phục kích thắng lợi, trung đoàn rút kinh nghiệm, tổ chức các trận phục kích quy mô lớn hơn, được chuẩn bị công phu. Trận phục kích địch ở km12-15 hướng Bắc Kạn - Phủ Thông ngày 1-5-1948, trung đoàn bố trí lực lượng trên quãng đường dài hơn 2km. Khi đoàn xe của địch gồm 64 chiếc lọt vào trận địa phục kích, bộ đội cho nổ địa lôi và đồng loạt xung phong. Trận đánh này, ta đã phá huỷ được 4 xe cơ giới, tiêu diệt 60 tên lính Âu-Phi... Sau đó, trung đoàn tiến hành nhiều trận phục kích, tập kích, khiến địch phải bỏ đồn rút chạy. Các căn cứ của địch trên đường số 3 bị cô lập, tiếp tế đường bộ bị tê liệt, quân Pháp phải dùng máy bay để tiếp tế cho các đồn tại Bắc Kạn.

Bằng những trận đánh hiệu suất chiến đấu cao, Trung đoàn 72 cùng với bộ đội chủ lực của Bộ và LLVT địa phương đã buộc quân Pháp phải rút chạy khỏi Bắc Kạn.

NHẬT QUANG