Chiều muộn trở về sau chuyến công tác, chúng tôi gặp hình ảnh nhiều phụ nữ, trẻ em tíu tít gùi theo quần áo, can, chai nước đi ra giọt nước của làng. Họ tắm, giặt rồi lấy nước đóng vào can, chai... mang về nhà dùng. Tiếng nước chảy trong gió, tiếng nói cười của người lớn, tiếng trẻ con nô đùa... Không khí sinh hoạt của người dân làng Lang thật bình yên, vui tươi và ấn tượng.

Ngoài 80 tuổi, nhưng ông Kpui Chel vẫn còn khỏe mạnh, trên đường từ giọt nước trở về, ông nói chậm rãi: "Chẳng biết giọt nước của làng có từ khi nào, chỉ nhớ là từ lúc còn nhỏ, hằng ngày, tôi theo mẹ ra giọt lấy nước về nấu ăn, uống và tắm giặt ở ngoài giọt. Các cụ kể rằng, ngày xưa, khi người dân đi tìm nơi để lập làng, yếu tố được tính đến đầu tiên là phải có nguồn nước. Nước từ các dòng sông, suối là để trồng cây, để bắt con cá, con tôm về ăn, nhưng quan trọng nhất là phải có mạch nước chảy ra từ đồi núi, trong lành để bà con ăn uống, sinh hoạt hằng ngày. Mỗi làng có thể có một hoặc vài giọt nước.

Thông thường giọt nước được bà con xây dựng ở ngay ngoài rìa làng, có đường đi ra, vào thuận lợi để khi người dân đi làm về ghé vào rửa mặt mũi, tay chân, tắm táp rồi tiện thể lấy nước về nhà dùng. Đất đỏ màu mỡ, lại có nguồn nước thì cây trồng sẽ tốt tươi, cho nhiều hoa, nhiều trái. Con heo, con bò no béo không bệnh, sinh sản nhiều là bà con mình no đủ.

leftcenterrightdel
 Người dân làng Lang, xã Ia Dơk (Đức Cơ, Gia Lai) vui mừng đón giọt nước mới. 

Qua tìm hiểu, chúng tôi được biết, đối với đồng bào các dân tộc thiểu số nói chung, dân tộc Gia Rai nói riêng, họ coi giọt nước là một biểu tượng văn hóa hết sức độc đáo, gắn liền với đời sống văn hóa, tinh thần, tâm linh của người dân trong từng làng. Cùng với nhà rông, cồng chiêng, giọt nước tượng trưng cho một góc hồn làng nên hằng năm vào dịp lễ, tết hay vào mùa thu hoạch, bà con thường tổ chức lễ cúng giọt nước, với ước mong lúc nào nguồn nước cũng dồi dào, trong sạch, mang lại sức khỏe tốt nhất cho dân làng.

Ông Rơ Ma Blong, già làng Lang chia sẻ: "Làng Lang có từ bao đời nay ở đây rồi. Ban đầu chỉ có hơn chục nóc nhà, nay đã phát triển lên hơn 180 hộ, hơn 600 con người. Làng mình có mấy giọt nước, riêng "Giọt nước A Tâm" là lớn nhất. Thời gian trôi qua, nắng mưa, gió bão thất thường, đất đai đã bạc màu lại sạt lở, cái giọt nước ở bìa làng đã bị hư hỏng, dân làng rất buồn, nhưng lực bất tòng tâm.

Rất may có bộ đội Tâm (Đại tá Trịnh Hà Tâm, Giám đốc Công ty 75, Binh đoàn 15) đến thăm, tặng quà, nghe bà con nói chuyện đã đến xem, khảo sát, rồi quyết định đầu tư tôn tạo, làm lại. Khỏi phải nói niềm vui của dân làng ngày khánh thành và đưa vào sử dụng. Thế là từ đó bà con làng mình đã có nguồn nước sạch để uống, không phải đi xa cả mấy cây số vất vả cõng nước nữa. Cái tên “Giọt nước A Tâm” cũng bắt nguồn từ đó, như là để nhớ, để tri ân bộ đội Tâm". 

Mặt trời tìm bóng núi phía mờ xa, những giọt nắng vàng còn đọng lại trên những cánh rừng cao su, vườn cà phê. Gặp chúng tôi, Đại tá Trịnh Hà Tâm bộc bạch: "Với bà con dân tộc thiểu số Gia Rai thì giọt nước tự chảy có ý nghĩa và giá trị rất to lớn về văn hóa truyền thống, là nơi có nguồn nước sạch phục vụ đời sống, sinh hoạt cho cả buôn làng, không chỉ mang dấu ấn, nét đẹp văn hóa của người Tây Nguyên nói chung, người Gia Rai nói riêng mà nó còn thể hiện tinh thần đoàn kết, gắn bó của dân làng.

Trước nhu cầu thiết yếu của bà con, Đảng ủy, Ban giám đốc công ty đã quyết định đầu tư xây dựng công trình “Giọt nước tự chảy” để giúp bà con địa phương có nguồn nước sạch phục vụ sinh hoạt hằng ngày. Công trình có trang bị hệ thống lọc rác thải và lọc các tạp chất để bảo đảm vệ sinh; 3 vòi nước tự chảy được làm bằng kim loại có độ bền cao, bệ ngồi lấy nước được xây dựng kiên cố, lát gạch hoa.

Khuôn viên giọt nước được xây dựng hàng rào lưới B40 ngăn gia súc. Đây là công trình do cán bộ, chiến sĩ, người lao động Công ty 75 xây dựng, cũng là một công trình thể hiện tình đoàn kết quân dân bền chặt, không những cung cấp nguồn nước sạch cho người dân mà còn bảo tồn nét văn hóa truyền thống của người Gia Rai ở Tây Nguyên, góp phần thực hiện các tiêu chí xây dựng nông thôn mới".

Bài và ảnh: LÊ QUANG HỒI