Đoàn Măng Yang - 70 năm đồng hành cùng dân tộc

QĐND -Tròn 70 năm đồng hành cùng dân tộc, từ Mùa thu Cách mạng, cán bộ, chiến sĩ Trung đoàn 95 đã qua cuộc trường chinh chống Pháp, chống Mỹ, làm nhiệm vụ quốc tế ở Cam-pu-chia và hiện nay cùng toàn quân xây dựng quân đội cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại, góp phần xây dựng, bảo vệ vững chắc Tổ quốc trong thời kỳ mới.

Trên mảnh đất Bình-Trị-Thiên khói lửa

Ngày 23-8-1945, cuộc khởi nghĩa giành chính quyền thắng lợi ở tỉnh Quảng Trị. Chỉ sau đó ít giờ, theo Quân lệnh số 2 của Ủy ban nhân dân cách mạng lâm thời tỉnh Quảng Trị, Chi đội Giải phóng quân của tỉnh được thành lập, tiền thân của Trung đoàn 95 sau này. Lực lượng ban đầu hầu hết được chọn từ các đội tự vệ chiến đấu. Đồng chí Trần Sâm làm chính trị ủy viên chi đội. Sau Sắc lệnh số 71 ngày 22-5-1946 của Chính phủ về Tổ chức Quân đội quốc gia Việt Nam, chi đội chuyển thành trung đoàn và được bổ sung quân số, trang bị. Tuy vậy, vũ khí cũng chỉ có số lượng ít ỏi thu được của địch, còn phần lớn là giáo mác, mã tấu. Quân phục không có, quần áo tự túc, ai có gì mặc nấy.

Bình-Trị-Thiên - một dải đất nhỏ hẹp của miền Trung. Ở đây, chiều ngang có đoạn từ Biển Đông đến biên giới Việt-Lào chỉ khoảng 50km. Kháng chiến bùng nổ, đây là vùng đất khói lửa, vùng đất đau thương và cũng là vùng đất bất khuất, giàu truyền thống đấu tranh cách mạng kiên cường. Thực dân Pháp đã gây ra muôn vàn tội ác và dùng nhiều thủ đoạn thâm độc nhằm bóp chết cuộc kháng chiến của nhân dân Bình-Trị-Thiên, biến vùng này thành hậu phương an toàn vững chắc của chúng. Với mưu đồ “đánh nhanh thắng nhanh”, chúng ra sức càn quét, mở rộng vùng chiếm đóng, khủng bố, tàn sát các cơ sở cách mạng, truy lùng cán bộ, đảng viên; bao vây các chiến khu, cơ quan lãnh đạo kháng chiến; chia cắt đồng bằng và rừng núi; phá hoại sản xuất mùa màng, cắt đứt nguồn lương thực, thực phẩm của nhân dân chi viện cho kháng chiến.

Trung đoàn 95 đón nhận Bằng khen của Bộ trưởng Bộ Quốc phòng nhân dịp kỷ niệm 70 năm Ngày truyền thống.

Trung đoàn đã bắt đầu cuộc chiến đấu chống quân Pháp trên Đường 9; cuối năm 1945 đánh bật địch ra khỏi Khe Sanh, Lao Bảo; phối hợp với bộ đội Quảng Bình và lực lượng yêu nước Lào tập kích thị trấn Sê Pôn, tiến công Mường Phìn, Huổi Cây, Thà Khống, ngăn chặn đà tiến công của quân Pháp, diệt và bắt nhiều địch, thu nhiều vũ khí trang bị. Hoạt động này có ý nghĩa rất quan trọng, bước đầu đánh bại âm mưu chiếm giữ hành lang Thái Phiên-Thuận Hóa-Đông Hà-Lao Bảo - Xa-vẳn-na-khệt của địch, lập chiến công “đánh thắng trận đầu”, tạo tiền đề cho việc xây dựng truyền thống vẻ vang của trung đoàn.

Thực hiện âm mưu chia cắt nước ta làm đôi, quân Pháp tập trung lực lượng mạnh từ Huế đánh ra Quảng Trị và từ Trung Lào đánh sang theo Đường 9. Dưới sự lãnh đạo, chỉ huy của đồng chí Trần Sâm và đồng chí Hùng Việt, trung đoàn đã anh dũng chiến đấu ngăn chặn địch. Trên Đường 9, bộ đội ta liên tục tổ chức phục kích gây cho địch nhiều tổn thất. Đồng chí Phan Văn Trắc chiến đấu dũng cảm, lập nhiều chiến công xuất sắc, được Đại hội dân quân ở Việt Bắc năm 1948 tuyên dương là “Vua giật bom Đường 9”, được tặng Huân chương Chiến công hạng nhất. Đây là chiếc huân chương đầu tiên mà cán bộ, chiến sĩ trung đoàn nhận được. Trên hướng Nam, các lực lượng của trung đoàn tổ chức những trận quyết chiến ở Tri Bưu, Xuân Tịnh, Trường Quảng Đức, đặc biệt là ở Thành cổ Quảng Trị. 20 chiến sĩ cố thủ chiến đấu, thu hút cầm chân địch đã đánh đến viên đạn cuối cùng và anh dũng hy sinh cho Thành cổ Quảng Trị trở thành bất tử.

Những năm 1947-1948, địch đã mở rộng phạm vi chiếm đóng ra hầu hết các địa bàn quan trọng ở Bình-Trị-Thiên. Chúng bao vây, đánh phá các chiến khu, khủng bố, tàn sát dã man nhiều làng mạc. Các cơ sở cách mạng ở đồng bằng bị tan rã gần hết. Tổ chức dân quân, du kích, nhiều nơi bị vỡ. Bộ đội chính quy Bình-Trị-Thiên, mỗi tỉnh chưa được 2 tiểu đoàn, nhưng quân số khỏe mạnh có thể chiến đấu chưa đầy một tiểu đoàn. Tình hình còn khó khăn hơn do việc phải lo ăn hằng ngày. Năm 1950, nhiều nơi đói trầm trọng, có nơi nhân dân và bộ đội phải lấy cây xương rồng nghiền bột nấu với sắn, khoai ăn tạm. Song, chính trong khó khăn này, lòng yêu nước, ý chí kiên cường, bất khuất của bộ đội và nhân dân Bình-Trị-Thiên càng được tôi luyện vững vàng hơn.

Thực hiện sự chỉ đạo của đồng chí Nguyễn Chí Thanh, Bí thư Phân khu ủy Bình-Trị-Thiên “mất đất chứ không để mất dân”, cán bộ, chiến sĩ trung đoàn tham gia vào các đội vũ trang tuyên truyền, đội quyết tử luồn vào sau lưng địch, đến các xã ở đồng bằng, bám đất, bám dân, vừa chiến đấu, vừa tuyên truyền vận động nhân dân xây dựng cơ sở kháng chiến, thúc đẩy phát triển chiến tranh du kích trong lòng địch.

Trung đoàn chủ lực trên mặt trận Bình-Trị-Thiên

Thực hiện Cuộc vận động “Luyện quân lập công”, trung đoàn tổ chức nhiều trận đánh giao thông ở Tân Lâm-Đường 9, phá hủy nhiều xe quân sự và phương tiện chiến tranh của địch. Chống càn thắng lợi ở Mỹ Xuyên có tiếng vang lớn, ta diệt nhiều địch và lần đầu tiên tiêu diệt được xe lội nước của chúng trên chiến trường Quảng Trị.

Càng đánh càng mạnh, trung đoàn trở thành trung đoàn chủ lực của tỉnh Quảng Trị. Mặt trận Bình-Trị-Thiên thành lập, trung đoàn trở thành trung đoàn chủ lực của mặt trận Bình-Trị-Thiên, cùng sát cánh chiến đấu với Trung đoàn 101 và Trung đoàn 18. Trong chiến dịch Lê Lai, phối hợp với Trung đoàn 18 hoạt động ở Quảng Bình, dưới sự chỉ huy của Trung đoàn trưởng Lê Nam Thắng, Trung đoàn phó Lê Bá Vận, trung đoàn phục kích đánh địch ở Thanh Lê, Dốc Miễu, Thạch Xá Hạ, diệt nhiều xe quân sự và sinh lực địch, trong đó có nhiều sĩ quan của Pháp. Phối hợp với Trung đoàn 101 ở Bắc Thừa Thiên, trung đoàn tham gia chống càn ở Lương Mai, góp phần đánh bại cuộc càn lớn của địch ở Hải Lăng-Quảng Trị, Phong Điền-Thừa Thiên. Kết thúc chiến dịch Lê Lai, trung đoàn loại khỏi vòng chiến đấu 1.370 tên địch, bắt 150 tên, thu nhiều vũ khí. Sau chiến dịch này, trung đoàn cùng các đơn vị bạn tiếp tục đánh địch bảo vệ sản xuất, mùa màng của nhân dân, góp phần tạo thế đứng vững chắc của đơn vị, của thế trận chiến tranh nhân dân ở đồng bằng.

Với chiến công 3 năm trụ bám chiến đấu kiên cường ở vùng sau lưng địch, Trung đoàn 95 được Nhà nước tặng thưởng Huân chương Quân công hạng nhì. Phần thưởng cao quý đó cổ vũ, động viên mạnh mẽ cán bộ, chiến sĩ trung đoàn tiếp tục giành những thắng lợi to lớn hơn.

Trong đội hình Sư đoàn 325, trung đoàn tiến công diệt đồn Dốc Miếu; cùng lực lượng vũ trang địa phương đánh địch, giải phóng hầu hết huyện Bố Trạch (Quảng Bình) trong đợt phối hợp với chiến dịch Hòa Bình; mở chiến dịch Nam Đông-trong đó có trận đánh xuất sắc trên Đường 74, diệt 770 tên địch, nhiều xe cơ giới, thu nhiều vũ khí, làm sụp đổ toàn bộ hệ thống kìm kẹp của địch ở Gio Linh, hơn 5.000 dân được giải phóng, vùng căn cứ du kích Bắc Quảng Trị được mở rộng. Báo Quân đội nhân dân đã có bài viết ca ngợi trận đánh này-trận đánh ghi tiếp một chiến công hiển hách vào trang sử vẻ vang của trung đoàn.

Sau thời gian dài chiến đấu trên chiến trường Bình-Trị-Thiên, trung đoàn chuyển ra vùng tự do Nghệ An xây dựng, củng cố và tham gia chiến đấu ở chiến trường Bắc Bộ, phối hợp với chiến dịch Điện Biên Phủ. Phát huy truyền thống chiến đấu kiên cường, dũng cảm của bộ đội Bình-Trị-Thiên, sát cánh cùng Trung đoàn 48-Sư đoàn 320, trung đoàn tham gia đánh địch trên tuyến phòng thủ Đường 1, Đường 10, giải phóng thị xã Ninh Bình, TP Nam Định, thị xã Phủ Lý (Hà Nam).

Thực hiện Hiệp định Giơ-ne-vơ năm 1954, quân và dân ta mới giải phóng được một nửa nước. Sông Bến Hải trở thành “Sông giới tuyến”. Con đường hoàn thành cách mạng dân tộc dân chủ nhân dân ở miền Nam và thống nhất non sông đất nước còn vô cùng lâu dài, gian khổ.

Đứng trên tuyến đầu của miền Bắc, Trung đoàn 95 bước vào thời kỳ xây dựng chính quy, huấn luyện và sẵn sàng chiến đấu chống lại mọi âm mưu, thủ đoạn chống phá của kẻ thù.

Bước ngoặt lớn trong chiến tranh xâm lược của đế quốc Mỹ ở Việt Nam là mùa hè năm 1965, quân Mỹ ào ạt đổ vào miền Nam nước ta với binh khí kỹ thuật và lực lượng hậu cần tưởng chừng như vô tận cùng đủ các đơn vị lừng danh của quân lực Hoa Kỳ.

Nêu cao quyết tâm đánh thắng giặc Mỹ xâm lược, theo mệnh lệnh của Tổ quốc, Trung đoàn 95 lại hăng hái cùng quân, dân cả nước ra tuyến đầu chống Mỹ.

Trận đầu ra quân, trong đội hình Sư đoàn 325, dưới sự lãnh đạo, chỉ huy của Chính ủy Trung đoàn Nguyễn Hữu Hưu, Trung đoàn trưởng Lê Khắc Cần, trung đoàn đã hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ, tiêu diệt và bắt làm tù binh toàn bộ quân địch tại căn cứ A Sầu, giải phóng khu vực Tây Thừa Thiên. Sau chiến thắng này, trung đoàn vào Tây Nguyên, giữa lúc Mỹ-ngụy đang mở rộng các cuộc hành quân đến sát biên giới Việt Nam - Cam-pu-chia nhằm tìm diệt bộ đội chủ lực ta, mở rộng vùng kiểm soát, đẩy quân ta ra ngoài biên giới…

Thiếu tướng NGUYỄN VĂN CHỈNH, nguyên Phó tư lệnh Quân khu 2

(còn nữa)