Tạo thế đánh trận then chốt chiến dịch

Nhằm tiêu diệt một bộ phận quan trọng sinh lực địch, làm tan rã phần lớn lực lượng bảo an, dân vệ, hỗ trợ nhân dân nổi dậy phá ách kìm kẹp của địch, giành quyền làm chủ, mở rộng vùng giải phóng Sơn Tịnh-Bình Sơn, nối liền các căn cứ ở vùng rừng núi Tây Nguyên với đồng bằng ven biển Trung Trung Bộ, tháng 5-1965, Bộ tư lệnh Quân khu 5 quyết định mở Chiến dịch Ba Gia ở khu vực bắc tỉnh Quảng Ngãi.

Chiến dịch diễn ra từ ngày 28-5 đến ngày 20-7-1965, thể hiện bước phát triển của nghệ thuật chiến dịch tiến công, trong đó nổi bật là nghệ thuật tạo thế đánh trận then chốt chiến dịch.

Căn cứ vào tình hình địch, địa hình, khả năng bảo đảm vũ khí, hậu cần của ta, Bộ chỉ huy chiến dịch xác định khu vực dự kiến đánh trận then chốt mở màn chiến dịch nhằm vào tiểu đoàn 1 trung đoàn 51 địch từ Ba Gia ra ứng viện và điểm quyết chiến ở núi Khỉ, núi Tròn. Khu vực dự kiến đánh trận then chốt tiếp theo ở đoạn từ thị xã Quảng Ngãi lên Ba Gia và điểm quyết chiến tại làng Phước Lộc.

Nhân dân các vùng giải phóng miền Nam gia nhập Quân Giải phóng trong Tổng tiến công mùa khô 1964-1965. Ảnh tư liệu

Theo kế hoạch, đêm 28-5, ta mở màn chiến dịch bằng trận tiến công địch ở Duyên Phước để kéo địch ở đồn Ba Gia ra ứng cứu, nhưng chúng đã cơ động về trú ở núi Tròn. Trước tình hình địch thay đổi, Bộ chỉ huy chiến dịch nhận định tuy địch chuyển đến một địa điểm không xa, nhưng địa hình trống trải, ta không thể vây đánh ngay, bởi vừa tốn sức, vừa không chắc thắng và ta sẽ không đủ lực lượng để đánh viện binh lớn của địch. Ngày 29-5, ta sử dụng một lực lượng nhỏ tập kích địch ở làng Phước Lộc, gây cho chúng một số thiệt hại, buộc địch phải đưa quân từ đồn Ba Gia đến ứng cứu. Lập tức, Tiểu đoàn Bộ binh 90 thuộc Trung đoàn 1 (Quân khu 5) được lệnh xuất kích từ phía nam Tỉnh lộ số 5, bám sát đội hình địch. Sau khi tạo được thế trận bao vây, áp sát địch, bộ đội ta đồng loạt tiến công địch. Phối hợp với Tiểu đoàn Bộ binh 90, bộ phận trợ chiến của Trung đoàn 1 dùng hỏa lực đánh kiềm chế pháo binh địch ở đồn Ba Gia, không cho chúng chi viện lẫn nhau. Sau 30 phút chiến đấu quyết liệt, ta tiêu diệt hoàn toàn tiểu đoàn 1 trung đoàn 51 địch. Thành công trong trận then chốt mở màn chiến dịch cho thấy, ta không cần đánh điểm (đồn Ba Gia) để câu viện, mà bằng tác chiến tạo thế, khơi ngòi kết hợp với kế nghi binh lừa dụ địch phải đi ứng cứu để ta thực hiện trận vận động tiến công tiêu diệt lực lượng chiếm đóng khi chúng ra ngoài công sự.

Sau thắng lợi của trận then chốt mở đầu, ta dự kiến khi tiểu đoàn 1 trung đoàn 51 bị tiêu diệt ở Ba Gia, nhất định địch sẽ đưa quân từ Quảng Ngãi đến ứng cứu. Quả vậy, sáng ngày 30-5, chiến đoàn 51 và 1 chi đoàn thiết giáp M113, từ thị xã Quảng Ngãi, chia lực lượng thành hai hướng: Hướng chủ yếu gồm tiểu đoàn 2 trung đoàn 51 và tiểu đoàn 3 thủy quân lục chiến, tiến theo đường 5 phát triển lên Ba Gia; hướng vu hồi gồm tiểu đoàn 39 biệt động quân rẽ về hướng bắc, đánh chiếm điểm cao Chóp Nón, hình thành mũi tiến công vào phía sau trận địa ta. Trước tình hình địch có sự thay đổi đột biến, Bộ chỉ huy chiến dịch chủ trương: Kiên quyết lập thế trận chia cắt từng cánh quân địch thành những bộ phận nhỏ, tổ chức bao vây cô lập từng cụm quân địch, không cho chúng chi viện cho nhau. Trận đánh bắt đầu từ 14 giờ ngày 30-5, bằng cách chia cắt quân địch ra từng tiểu đoàn để tiêu diệt, nhanh chóng cơ động lực lượng, hình thành thế bao vây, chia cắt. Đến 17 giờ cùng ngày, hai tiểu đoàn bộ binh 40 và 60 thuộc Trung đoàn 1 đã tiêu diệt phần lớn tiểu đoàn 3 thủy quân lục chiến và đánh thiệt hại nặng tiểu đoàn 2 bộ binh ở hướng chủ yếu, buộc quân địch còn lại phải rút chạy về cố thủ ở khu vực Mã Tổ, điểm cao 47 và làng Phước Lộc.

Trong khi đó, Tiểu đoàn Bộ binh 45 đánh chặn, tiêu diệt một bộ phận lực lượng của Tiểu đoàn 39 biệt động quân ở hướng vu hồi, buộc lực lượng địch còn lại phải co cụm phòng ngự trên núi Chóp Nón. Phát huy thắng lợi, đêm 30 rạng sáng ngày 31-5, bộ đội ta bất ngờ đồng loạt tập kích diệt gọn cả 3 cụm quân địch còn lại của chiến đoàn 51, hoàn thành thắng lợi trận then chốt thứ hai, tạo điều kiện đi tới kết thúc đợt 1 chiến dịch (từ ngày 28-5 đến 7-6). Thắng lợi của trận then chốt thứ hai mở ra quyền chủ động chiến dịch hoàn toàn thuộc hẳn về ta để tiếp tục phát triển tiến công đợt 2 (từ ngày 10 đến 25-6) và đợt 3 (từ ngày 4 đến 20-7-1965) giành thắng lợi, kết thúc chiến dịch.

Trận then chốt thứ hai, cũng là trận then chốt quyết định trong Chiến dịch Ba Gia giành thắng lợi, đánh dấu bước phát triển về nghệ thuật lập thế trận tiến công vững chắc, bí mật, bất ngờ và lừa dụ quân địch sa vào thế trận ta chuẩn bị sẵn. Nhờ tạo lập được thế trận vững chắc, nên khi địch lọt vào, ta nhanh chóng hạn chế được điểm mạnh của chúng là cụm quân tập trung lớn (chiến đoàn), bằng cách tiến công chia cắt địch ra thành từng cụm nhỏ hơn, cô lập với nhau để ta tiêu diệt, giành thắng lợi. Thành công của nghệ thuật tạo thế đánh trận then chốt trong Chiến dịch Ba Gia tiếp tục được quân đội ta vận dụng, phát triển trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, góp phần làm phong phú nghệ thuật chiến dịch Việt Nam.

Đại tá, TS DƯƠNG ĐÌNH LẬP