Quốc lộ 1 đẹp như một dải lụa đưa chúng tôi đến Thành cổ Quảng Trị, dọc hai bên đường không còn những hố bom loang lổ mà quân thù đã trút xuống; thay vào đó là nhà cửa san sát, các công trình kiên cố và những cánh đồng xanh mướt. Soi mình bên dòng Thạch Hãn hiền hòa, Thành cổ Quảng Trị vẫn đứng hiên ngang với vẻ uy nghi, trầm mặc. Đây được xem là biểu tượng sáng ngời của chủ nghĩa anh hùng cách mạng với khát vọng tự do, độc lập.

Nơi đây, dưới lớp cỏ non, lòng đất thành cổ đã thấm đẫm máu của hàng ngàn chiến sĩ và đồng bào ta với tinh thần không nhân nhượng cho quân thù từng tấc đất. Thành cổ là nơi diễn ra những trận chiến ác liệt của các chiến sĩ cách mạng đã quên mình chiến đấu cho độc lập tự do của Tổ quốc, các anh đã đặt nghĩa vụ của đất nước lên trên lợi ích của bản thân, để rồi nhiều người đã gửi lại một phần cơ thể hoặc mãi mãi nằm lại dưới những lớp đất của Thành cổ trong niềm tiếc thương của đồng đội và người thân.

leftcenterrightdel
 Du khách tham quan, thắp hương tưởng niệm những người đã hy sinh vì Tổ quốc tại Đài tưởng niệm Thành cổ Quảng Trị.

Bước vào Thành cổ, hiện ra trước mắt là đài tưởng niệm với một cây nhang khổng lồ nằm giữa nhằm tưởng nhớ cho các chiến sĩ đã hy sinh. Xung quanh lễ đài là 81 viên đá vuông tượng trưng cho 81 ngày đêm “mùa hè đỏ lửa 1972” tại thành cổ (từ ngày 28-6 đến 16-9-1972). Hằng ngày, khu di tích Thành cổ đón hàng trăm du khách trong nước và quốc tế đến tham quan. Dường như trong lòng mỗi người khi đặt chân vào nơi đây đều có cảm giác bùi ngùi, khâm phục những người lính Bộ đội Cụ Hồ trong các trận đánh quyết liệt với quân thù. Nhiều người đã rơi lệ khi vừa bước chân đến đài tưởng niệm. Không xúc động làm sao được bởi những gì đã diễn ra cách đây 50 năm; đó là những khoảnh khắc không thể phai mờ trong trận chiến mà chiến thắng mà thuộc về chính nghĩa.

Mùa hè năm 1972, quân và dân ta đã giải phóng được Quảng Trị. Đây là một chiến công góp phần thắng lợi trên bàn Hội nghị Paris. Cũng từ mùa hè năm ấy, Mỹ-ngụy đã tập trung các lực lượng hòng tái chiếm Quảng Trị với mục tiêu “Sẽ sử dụng tối đa hỏa lực không quân và pháo binh để nghiền nát cổ thành Quảng Trị”. Tại đây, địch đã dội xuống biết bao bom đạn. Mỗi ngày trung bình mỗi chiến sĩ phải hứng chịu trên 100 quả bom, 200 quả pháo. 3km2 trong khu vực thị xã Quảng Trị và vùng ven có ngày chịu tới 2 vạn quả đại bác cỡ lớn... 

Thế nhưng bom đạn không khuất phục được ý chí chiến đấu của quân và dân ta bởi khát vọng độc lập tự do luôn cháy bỏng trong mỗi con người Việt Nam. Với tinh thần không nhường cho kẻ thù một tấc đất Thành cổ, quân và dân ta đã khiến kẻ thù phải thất bại, để rồi chúng ta đã giành được một chiến thắng bản lề trong cuộc kháng chiến chống Mỹ xâm lược. Cuộc chiến 81 ngày đêm bảo vệ Thành cổ Quảng Trị kết thúc đã giáng một đòn nặng nề lên quân thù.

leftcenterrightdel
Cán bộ, chiến sĩ lực lượng vũ trang tỉnh Quảng Trị chăm sóc các phần mộ liệt sĩ tại Nghĩa trang Liệt sĩ quốc gia Đường 9. 

Dòng sông Thạch Hãn – dòng sông của một thời đỏ lửa đã chứng kiến biết bao nhiêu thăng trầm, dòng nước ấy đã hòa tan cùng với dòng máu nóng của các anh hùng khi vượt sông. Để vào được Thành cổ, chiến sĩ ta phải vượt dòng sông Thạch Hãn dưới mưa bom bão đạn của quân thù. Nhiều chiến sĩ đã gửi lại tấm thân dưới dòng sông. Đến hôm nay, vẫn còn có những chiến sĩ hy sinh trên mảnh đất Thành cổ nhưng chưa tìm được hài cốt hoặc là những bộ hài cốt không rõ danh tính. Có những người cha, người mẹ vẫn ngày đêm vẫn mong được tìm thấy con mình trong trận chiến Thành cổ. Máu của chiến sĩ, của đồng bào ta đổ xuống, tô thắm cho trang sử vẻ vang của dân tộc để xanh ngời cỏ non thành cổ hôm nay.

Trong Thành cổ hôm nay có một bảo tàng trưng bày những hiện vật và hình ảnh kể lại trận chiến tại nơi đây. Hình ảnh những chiến sĩ cộng sản kiên trung được hiện lên qua những hiện vật và hình ảnh dưới nhiều góc độ. Khi bước chân vào bảo tàng trong Thành cổ, hiện ra ngay trước mắt ta là câu nói của cố Tổng Bí thư Lê Duẩn được treo trang trọng: “Chúng ta đã chịu đựng được không phải chúng ta là gang thép, vì gang thép cũng chảy với bom đạn của chúng. Mà chính chúng ta là những con người, những con người thực sự, những con người Việt Nam với truyền thống 4.000 năm đã giác ngộ sâu sắc trách nhiệm trọng đại trước Tổ quốc, trước thời đại”.

Thành cổ ôm trong mình tinh thần yêu nước, lòng tự hào và ý chí kiên cường của dân tộc. Với chúng tôi – những thế hệ người Việt Nam sau này, dù chỉ một lần được đến Thành cổ Quảng Trị vẫn tin rằng thời gian có thể làm mờ đi tất cả nhưng không thể xóa nhòa đi hình ảnh “Một thời hoa lửa của chiến trường xưa”. Bởi đó là thiên anh hùng ca bất tử đã được quân và dân ta viết nên tại mảnh đất Quảng Trị anh hùng.

Ông Lê Bá Dương – người từng có những năm tháng chiến đấu trong lòng thành cổ đã có những vần thơ thể hiện nỗi nhớ đồng đội, đồng thời đem đến cho chúng ta một thông điệp chiến thắng thành cổ, nơi có nhiều chiến sĩ đã gửi lại tuổi xuân trên mảnh đất Quảng Trị anh hùng: “Đò lên Thạch Hãn ơi... chèo nhẹ/ Đáy sông còn đó bạn tôi nằm/ Có tuổi hai mươi thành sóng nước/ Vỗ yên bờ mãi mãi ngàn năm”.

LÊ KHẮC NIÊN