Một sự trùng hợp thật lạ kỳ: Ngày Báo QĐND ra số đầu tiên (20-10) cũng là sinh nhật của nhà báo Trần Công Mân.
Ông ra đi mãi mãi đã 22 năm rồi (ngày 25-3-1998), thế nhưng mỗi lần nhớ đến ông, lòng tôi vẫn nhói lên một nỗi đau mất mát ấy, trào lên một nỗi nuối tiếc ấy-tiếc nuối một con người đức độ, một trí tuệ uyên thâm, một ngòi bút sắc sảo, một phong thái lịch lãm...
Tôi như vẫn thấy bóng ông khoan thai đi ngang qua đường Lý Nam Đế, mái tóc bạc như mây dưới tán lá xanh rì của những cây sấu già quen thuộc, như vẫn thấy dưới bóng đèn khuya, ngọn bút của ông lao đi gấp gáp như bay trên những trang bản thảo, đuổi bắt cho được những ý tưởng lóe sáng, như vẫn nghe giọng nói ấm áp, trầm lĩnh của ông trong những câu chuyện bình dị về cuộc đời, về nghề nghiệp. Như vẫn còn đây dáng ông nhẹ nhàng lên xuống cầu thang bằng gỗ đã mòn vẹt qua năm tháng, tay cầm tập bản thảo, vẻ mặt trầm tư như đang nghĩ ngợi điều gì.
Trí tuệ uyên thâm, năng lực ứng phó đầy bản lĩnh
Phòng làm việc của ông kê hai chiếc bàn rộng ghép vào nhau, xung quanh là hàng chục chiếc ghế mây giống nhau. Đây vừa là nơi ông xử lý công việc hằng ngày, vừa là nơi hội họp của lãnh đạo cơ quan. Từ ngày tôi khoác ba lô về tòa soạn, được anh Cù Ngọc Đức đưa lên “gặp cụ”-như lời của anh Đức-cho đến ngày ông rời tòa soạn về hưu, rồi chuyển sang công tác bên Hội Nhà báo Việt Nam, hầu như mọi đồ dùng trong phòng làm việc của ông vẫn vậy, không mua sắm thêm thứ gì. Tất cả đều giản dị, thanh đạm. Sau này, khi tòa soạn “nâng cấp trang bị”, thay thế loạt ghế mây kia bằng ghế giả da, thật tình, tôi không khỏi cảm thấy tiếc nuối khi tòa soạn không giữ được chiếc ghế mây ông đã ngồi bao nhiêu năm tháng trong ngôi nhà số 7 Phan Đình Phùng thân thương.
    |
 |
|
Thiếu tướng Trần Công Mân. Ảnh tư liệu |
Trong một phần tư thế kỷ công tác ở Báo QĐND với cương vị Phó tổng biên tập, rồi Tổng biên tập, nhà báo Trần Công Mân đã để lại một dấu ấn đậm nét trong việc tạo ra một bản sắc và phong cách riêng cho tờ báo được toàn quân và toàn dân yêu mến, tin cậy. Ông thường tâm sự với chúng tôi: Làm báo mà chỉ để không sai thì không khó, nhưng làm sao cho tờ báo vừa đúng vừa hay, vừa hấp dẫn, thiết thực, thật sự có ích cho cuộc sống; nói trúng, nói đúng những vấn đề bạn đọc đang mong chờ, có sức lay động và thuyết phục, tạo ra một sức mạnh mới trong nhận thức và hành động vì những giá trị tốt đẹp mới là một bài toán khó, đòi hỏi người làm báo phải lao tâm khổ tứ, cực nhọc và gian nan lắm.
Càng trưởng thành về nghề nghiệp, qua bao nhiêu lần cọ xát, va chạm, thấm trải cay đắng, ngọt bùi của nghề cầm bút, chúng tôi càng thấm thía lời ông.
Là người rất kiệm lời, không thích hô hào, ghét thói khoa trương, ông lặng lẽ hiến mình cho công việc làm báo, từng ngày, từng ngày một, từng bài báo, từng số báo một. Và một phong cách làm báo Trần Công Mân đã lặng lẽ hình thành trong lòng bạn đọc! Nó không chói lòa gây choáng ngợp, nhưng sức thuyết phục thì rất ngọt, rất sâu. Thuyết phục trước hết vì tinh thần trách nhiệm với nhân dân và đất nước; thuyết phục vì tình đời, tình người; thuyết phục vì sự sắc sảo mà cẩn trọng; thuyết phục vì tính chính xác, sự giản dị trong cách thể hiện nhưng lại vẫn ánh lên sự sang trọng của ngôn từ.
Làm báo chuyên nghiệp là một nghề, hẳn như vậy rồi. Nhưng đối với ông, Tổng biên tập càng phải là một nghề. Ông không ưa, hay nói đúng hơn là không chấp nhận kiểu làm báo “chính trị chay”, nghĩa là kiểu làm báo xơ cứng, giáo điều, nặng về “tầm chương trích cú”, lúc nào cũng đạo mạo lên lớp dạy dỗ, xa rời thực tế, không có tính phát hiện, thiếu tinh thần chiến đấu...
Trong ông ẩn chứa một năng lực trí tuệ, một năng lực ứng phó đầy bản lĩnh mà đôi khi trong phức tạp, cam go, rối rắm của tình thế, được ông chỉ bảo bằng những lời ngắn gọn và bình dị, bỗng thấy mở ra một lối đi sáng rõ. Trong ông cũng ẩn chứa một khả năng thuyết phục, lôi cuốn người khác bằng phong thái điềm tĩnh, tư chất trầm sâu của một người đã đạt tới một độ chín của tư duy, độ vững vàng của bản lĩnh. Khả năng thuyết phục đó thường không tạo ra một thứ lửa hừng hực mà là một sức cảm hóa len lỏi, lan tỏa, hòa quyện với tốc độ nhiều khi không ý thức được, nhưng cứ bồi đắp lâu dần thành một khát vọng vươn tới.
Những người dưới quyền ông tự coi mình là học trò của ông, bao giờ cũng cảm thấy bổn phận phải cố gắng hơn, phải tiến bộ hơn thì mới đáp ứng được điều mà ông chờ đợi ở từng người, mặc dù hầu như không thấy ông bộc lộ đòi hỏi đó bằng lời. Bài viết nào được vị tướng này phê một chữ “được” nho nhỏ ở góc bản thảo thì tác giả của nó có thể tự coi như một lời khen sâu sắc và có thể lặng lẽ tự bằng lòng về công sức của mình. Hầu như ai đưa bài nào cho ông duyệt cũng đều thấp thỏm chờ đợi ý kiến của ông. Có những đồng nghiệp cao niên tâm sự với tôi rằng, thường nộp bài cho “cụ” xong là lén nhòm qua khe cửa xem “cụ” có đọc ngay không, hễ thấy “cụ” cầm bút lên chữa bài là ổn, nếu thấy “cụ” đọc nhanh rồi đặt sang một bên thì coi như “đứt”, chắc chắn phải viết lại, hoặc bỏ hẳn.
Đó là gì nếu không phải là một thứ uy lực trí tuệ nơi ông? Làm việc với ông dần theo năm tháng, ai cũng thấy mình lớn lên.
Trí tuệ và bản lĩnh là hai phẩm chất cần thiết hàng đầu đối với một nhà báo, đặc biệt đối với cương vị Tổng biên tập một tờ báo chính trị lớn. Ở vị tướng-nhà báo Trần Công Mân, hai phẩm chất này rất sáng, rất nổi trội, xoắn quyện lấy nhau-điều khiến ông trở thành một cây bút lớn, một Tổng biên tập tài năng.
Các nhà báo thường có thói quen như một cái “tật” là ít khi đủ kiên nhẫn để chịu ngồi yên từ đầu đến cuối ở các hội nghị, nhất là những hội nghị nặng về hình thức, đậm lễ nghi, nhạt thông tin. Nhưng ở Báo QĐND, mỗi lần được thông báo có buổi nói chuyện của Tổng biên tập Trần Công Mân thì ai cũng háo hức đến nghe và lúc nào thời gian dường như cũng quá ngắn đối với những điều muốn được nghe từ con người điềm tĩnh, sắc sảo và uyên bác ấy.
Mẫn cảm, nhạy bén với những tình thế mới đang ló dạng
Đội ngũ làm báo Báo QĐND dưới sự dẫn dắt của ông đã kế tục và phát huy được truyền thống vẻ vang của những người đi trước. Tờ báo trong nhiều năm ánh lên được vẻ đẹp của cốt cách tinh thần người chiến sĩ QĐND, đạt tới tầm vóc một tờ báo chính trị quan trọng của quốc gia, có ảnh hưởng rộng rãi đối với dư luận trong nước và quốc tế. Nhiều vị khách nước ngoài khi tới thăm tòa soạn đã nói rằng không nước nào có một tờ báo quân đội có ảnh hưởng tới xã hội và vị trí đặc biệt như Báo QĐND của Việt Nam.
Điều mà các đồng nghiệp đánh giá cao nhất ở ông là sự mẫn cảm, nhạy bén với những tình thế mới đang ló dạng, nhưng lại đón nhận và xử lý chúng một cách điềm tĩnh, chủ động và đầy bản lĩnh. Tôi còn nhớ vào giữa những năm đầy bão tố đó, khi ở Liên Xô và Đông Âu bắt đầu tiến hành cải cách, cải tổ, ông thường hạn chế đăng những bài ca ngợi quá mức M.S.Gorbachev và những biện pháp cải tổ “để có nhiều CNXH hơn nữa” như ông ta vẫn hô hào. Một buổi chiều đầu thu năm 1989, ông cho gọi nhóm viết chuyên luận gồm: Đại tá Phan Hiền, Đại tá Tạ Duy Đức, anh Trần Nhung và tôi lên hội ý. Tôi cảm thấy giọng của ông trầm xuống vì một nỗi lo lắng về thời cuộc. Hình như ngay từ hôm đó, ông đã linh cảm thấy một biến động ghê gớm sẽ diễn ra trong nền chính trị thế giới. Theo lệnh của ông, mỗi chúng tôi viết một bài chuyên luận nhằm phân tích, dự báo và định hướng tư tưởng trước nguy cơ một cuộc đảo lộn lớn. Loạt bài chuyên luận đó của Báo QĐND đã gây tiếng vang lớn trong dư luận xã hội. Lần đầu tiên trên báo chí ta có những bài chính luận phân tích sâu sắc chiến lược “diễn biến hòa bình”. Tôi hiểu Tổng biên tập Trần Công Mân là linh hồn của bài chính luận “Cuộc chiến tranh có tên gọi hòa bình” của tôi. Bài viết đó, tôi phải sửa đi sửa lại nhiều lần mới được ông cho đăng. Đó là bài viết đầu tiên đánh dấu sự trưởng thành bước đầu của bản thân tôi trong công việc viết bình luận.
Trong 10 năm liền làm việc dưới sự chỉ đạo của ông, tôi may mắn được dự nhiều cuộc ông tiếp khách nước ngoài, từ các nhà ngoại giao, các nhà nghiên cứu, các học giả đến các nhà văn, phóng viên báo chí. Những nhà báo, nhà văn phương Tây nổi tiếng như: Claude Pomonti của Báo Thế giới (Pháp); nhà văn nữ Madelaine Chiffaut thân thiết với nhân dân Việt Nam; phóng viên tự do Jean-Claude Labet có vợ là một phụ nữ Pháp gốc Việt, cháu của Giáo sư Hoàng Xuân Hãn; nhà văn Mỹ lừng danh Neil Sheehan, tác giả cuốn sách chấn động nước Mỹ “Lời nói dối choáng lộn” viết về chiến tranh Việt Nam; phóng viên các tờ báo lớn, các hãng tin lớn như: TASS, Tân Hoa xã, AFP, AP, Reuters... cứ tới Việt Nam là tìm tới thăm ông. Sự thông tuệ, từng trải của ông tạo cho họ lòng tin cậy, mến phục, sự sắc sảo, cởi mở của ông gây cho họ bất ngờ, hứng thú. Đoán biết được nhu cầu cũng như tâm lý của người đối thoại, ông không bao giờ tỏ ra là người lên lớp hay áp đặt. Lâu dần, tôi mới phát hiện ra một biệt tài ở ông: Đó là sự kết hợp nhuần nhuyễn giữa tính chặt chẽ, nguyên tắc trong định hướng chính trị và sự uyển chuyển khoáng đạt trong lý giải, cung cấp thông tin. Biệt tài này làm cho các vị khách nước ngoài cảm thấy rất thoải mái khi đối thoại với ông, tin ở những điều ông nói. Tôi đã đọc nhiều bài báo của các phóng viên nước ngoài viết về Việt Nam, trong đó tác giả trích dẫn ý kiến của ông hay chia sẻ hoặc chịu ảnh hưởng quan điểm của ông-cũng có nghĩa quan điểm của Đảng và Nhà nước ta-về những vấn đề quốc tế phức tạp liên quan tới Việt Nam thời đó như: Cuộc xung đột ở Campuchia và Quân tình nguyện Việt Nam, quan hệ Việt-Mỹ, vấn đề POW-MIA, vấn đề người di tản, quan hệ Việt-Trung, vấn đề Biển Đông...
Một ngày cuối thu năm 1989, khi tiếp vợ chồng nhà văn Mỹ Neil Sheehan, Tổng biên tập Trần Công Mân đã phân tích rất hay về vai trò của QĐND Việt Nam trong chiến tranh và trong thời bình. Hôm sau, ông cử tôi đưa vợ chồng nhà văn Mỹ lên Sơn Tây. Đứng trên bờ một thửa ruộng ngay gần nơi từng xảy ra cuộc đột kích bất thành của Mỹ để cứu các phi công, Neil Sheehan lặng ngắm nhìn một người nông dân nhỏ bé đang miệt mài đánh trâu bừa dưới ruộng như để cố tìm một mối liên hệ giữa cuộc đột kích động trời đó với những con người cần mẫn trên mảnh đất bình yên này. Sau khi đi thăm nông trường trồng dứa 1A của quân đội, tâm đắc với những phân tích của tướng Mân chiều hôm trước, Neil Sheehan nói rằng: “Quân đội Mỹ chỉ biết tiêu phí tiền của, còn quân đội Việt Nam lại biết làm ra tiền. Đó là điều rất khác biệt”.
Tôi còn nhớ vào những năm đó, cuộc đấu tranh trên mặt trận đối ngoại của nước ta gặp thêm khó khăn lớn do vấn đề người di tản bằng thuyền mà thời đó phương Tây gọi là “người thuyền”. Trên một số diễn đàn quốc tế và báo chí phương Tây, Việt Nam bị mô tả như một đất nước vi phạm nghiêm trọng quyền con người. Những cây bút viết bình luận của Báo QĐND dưới sự chỉ đạo sắc sảo của Tổng biên tập Trần Công Mân đã viết hàng loạt bài có tính thuyết phục và tính chiến đấu cao, phản bác mạnh mẽ những luận điệu sai trái của các thế lực thù địch trong mưu đồ bôi nhọ Việt Nam về vấn đề nhân quyền.
Tấm gương tự học, tự rèn
Nhiều người không giấu nổi sự ngưỡng mộ đối với tầm cao và sự uyên bác trí tuệ của ông, lại càng cảm phục hơn khi biết ông đã từng là chính ủy trung đoàn công binh đào đường hầm đặt khối thuốc nổ nghìn cân trong lòng đồi A1 ở Chiến dịch Điện Biên Phủ lẫy lừng năm xưa. Có phóng viên Mỹ, sau khi được ông tiếp, đã hỏi tôi: Nguồn lấy vào sĩ quan quân đội là từ đâu? Trong quân đội Việt Nam có nhiều người như tướng Mân không? Người phương Tây, nhất là người Mỹ thường thiếu thông tin về đất nước Việt Nam, con người Việt Nam. Trước mắt họ là một vị tướng Việt Nam bằng xương bằng thịt, tham gia cách mạng từ tháng 6-1945, vào quân đội ở Trung đoàn 103 Hà Tĩnh quê ông, đã chiến đấu qua nhiều chiến trường, giữ chức Chủ nhiệm Chính trị Trường Sĩ quan Lục quân 1 trước khi về Báo QĐND. Vị tướng dáng cao gầy này nói tiếng Pháp thông thạo, cách diễn đạt, dùng thuật ngữ rất Pháp làm cho nhiều người Pháp phải ngạc nhiên. Ông thông kim bác cổ, nhất là các vấn đề chiến lược trong quan hệ quốc tế. Các đồng chí ở cơ quan đối ngoại của ta đã nhiều lần nói với tôi rằng khi phải đón những vị khách nào hơi “hóc” một chút là thường phải “cậy nhờ tới bác Mân”.
Tự học, tự rèn trong trường học lớn quân đội đã tạo nên những phẩm cách đáng quý đó ở ông. Ông vừa là nhà quân sự, vừa là nhà báo, lại có dáng dấp một chính khách.
Chúng ta vẫn thường nói đến sự tụt hậu về kinh tế, về khoa học công nghệ. Nhưng cái gốc của mọi sự tụt hậu là tụt hậu về trí tuệ và tư duy. Cuộc chạy đua trên thế giới ngày nay trước hết là một cuộc chạy đua trí tuệ! Ông nhấn mạnh, đổi mới tư duy không chỉ đơn giản là đưa ra những nhận thức, những tư tưởng và phương pháp tư duy khác với trước. Cái mới phải vừa bao hàm những gì đúng đắn trước kia đã có, vừa loại bỏ những gì sai trái, lệch lạc, lỗi thời của cái cũ, đồng thời bổ sung những gì mới mẻ, phản ánh đúng thực tiễn, hướng đi lên của đất nước, phù hợp với những quy luật khách quan. Việc đổi mới tư duy phải đi đến xác định những đường lối, chủ trương đúng đắn, phải biến thành những hoạt động thực tiễn có hiệu quả nhằm biến đổi hiện thực đất nước ta theo định hướng XHCN và xây dựng thành công CNXH.
Mỗi lần cấp dưới nộp bài, ông thường hỏi: “Có gì mới không?”. Đã lăn lộn với nghề báo, không ai không hiểu rằng, có được cái mới trong bài viết đâu phải dễ. Nhưng đây lại chính là tiêu chuẩn hàng đầu để kiểm định chất lượng một bài báo, chưa nói đến chuyện hay mà trước hết để xem có “đứng” được hay không. Lấy đâu ra mà đòi hỏi “mới” nhiều thế! Như thông hiểu được khó khăn, lúng túng của người viết, ông ôn tồn giải thích: Mới đối với báo chí là mới về thông tin, mới về cách đề cập, mới về vấn đề phát hiện, mới về cách lập luận, mới về cách diễn đạt... Cái mới luôn nằm ở vị trí trung tâm trong lao động báo chí của ông. Đọc các bài viết của ông, từ những bài chính luận lớn dưới bút danh Tuấn Minh cho đến những bài báo ngắn vài ba trăm chữ, đôi khi là một thư góp ý, bao giờ người đọc cũng thấy ánh lên một bút pháp sắc sảo, một cái nhìn mới mẻ, đầy trách nhiệm với xã hội, đất nước, dân tộc.
Ngày 3-10-1989, sau khi Báo QĐND đăng bài viết về “Mở cửa” của Tuấn Minh, Tổng Bí thư Nguyễn Văn Linh đã viết thư gửi Báo QĐND như sau:
Gửi các đồng chí Ban biên tập Báo QĐND,
Sau Nghị quyết Trung ương 7, có một số cán bộ sợ ta nói mạnh, lên án Mỹ thì họ sẽ không làm ăn với ta và cản trở các nước tư bản khác nữa. Bài báo “Mở cửa” và việc khẳng định những nguyên tắc XHCN” của Tuấn Minh đã giải đáp rất rõ, rất đúng với những e ngại trên. Gửi lời hoan nghênh Tuấn Minh, hoan nghênh Ban biên tập Báo QĐND từ sau Hội nghị Trung ương 7 đã có một số bài tốt.
Thân ái,
Nguyễn Văn Linh
73 năm trên cõi đời này, ông đã có hơn 50 năm hoạt động cách mạng, ngót 50 năm viết báo miệt mài, trong đó có hơn 30 năm làm báo chuyên nghiệp. Thật đáng khâm phục là bài báo đầu tiên của ông viết vào năm 1946 với nội dung vận động binh sĩ Pháp chạy sang hàng ngũ Việt Minh. Những năm sau đó, các bài chính luận của ông xuất hiện đều trên Tạp chí Cộng sản, Tạp chí QĐND (nay là Tạp chí Quốc phòng toàn dân). Do sự chuẩn mực về nội dung tư tưởng và sâu sắc về lập luận, nhiều bài viết của ông đã được dùng làm tư liệu trong các đợt học tập chính trị.
Trong quãng đời làm báo gần 40 năm của mình, càng thấu hiểu nghề cầm bút, thấm thía nỗi cực nhọc của nó, tôi càng cảm thấy may mắn khi được làm việc dưới quyền một tổng biên tập như tướng Trần Công Mân và gặp được một người thầy như ông. Các giải báo chí của thế hệ làm báo chúng tôi, trong đó có 9 giải báo chí toàn quốc và quốc gia về thể tài chính luận mà tôi vinh dự được nhận từ năm 1991 đến 2009 đều có công lao của Tổng biên tập Trần Công Mân, đều có bóng dáng của ông trong cách đặt vấn đề, trong những lập luận, trong bút pháp.
Một trái tim ấm nóng, chan chứa tình người
Có người mới gặp ông lần đầu cảm thấy hơi e ngại vẻ bên ngoài nghiêm nghị, “hơi lành lạnh” của ông, nhưng bên trong con người ấy ẩn chứa một trái tim ấm nóng, chan chứa tình người.
Năm 1985, vào một đêm mưa, lúc đó đã hơn 1 giờ sáng, đang ngồi viết bài thì tôi phát hiện khu nhà tập thể của Báo QĐND ở thôn An Phú, xã Nghĩa Đô, huyện Từ Liêm (nay là phường Nghĩa Đô, quận Cầu Giấy), TP Hà Nội bị chập điện, khói mù mịt, mùi nhựa cháy khét lẹt. Cả hai dãy nhà tập thể tuềnh toàng của chúng tôi đều có trần làm bằng cót ép, dây điện chạy nhằng nhịt trên đó. Lo sợ khu tập thể bốc cháy khi mọi người đang chìm vào giấc ngủ, tôi lặng lẽ mở cửa chạy sang dập cầu dao điện ở dãy nhà đối diện. Không ngờ, một đường dây điện đã rơi ngay trước cửa nhà nên vừa bước ra ngoài, tôi đã bị dính điện ở chân và bị giật ngã sấp. Khi ngã xuống, tay tôi lại vướng vào dây điện. Lần đầu tiên trong đời, tôi cảm thấy cái chết chạy xuyên qua người. Không thể tả nổi, cũng không gì có thể so sánh với cái cảm giác khủng khiếp ấy. Tôi kêu lên như người bị đâm. Nghe tiếng kêu, vợ tôi bật dậy định lao ra. Nhiều người trong khu tập thể choàng dậy, người cầm gậy, người mang đòn gánh chạy tới. Tự nhiên lúc đó, tôi cảm thấy tỉnh một cách lạ thường. Tôi bảo mọi người lùi ra, rồi hướng dẫn anh Lê Hà đi vòng lối khác vào dập cầu dao. Mọi người bế xốc tôi dậy, dìu vào nhà. Tôi cảm thấy người trống rỗng, không còn một giọt sức nào. Cả bàn tay phải của tôi bị điện giật, cháy sém, có vết cháy còn in sâu đến bây giờ. Nằm ở nhà mấy ngày, buồn quá, tôi cố đến tòa soạn làm việc, được vài ngày thì bất thần trưa hôm đó, tôi lên cơn co thắt động mạch vành, nằm gục trên bàn làm việc. Rất may có bác Hồ Sỹ Thoại đi vào, thấy vậy hô toáng lên, anh em trong cơ quan chạy tới, đặt tôi nằm trên chiếc ghế băng dài rồi khiêng cả người và ghế ra xe, đưa vào Bệnh viện Quân y 354 cấp cứu. Tôi ốm lên ốm xuống nhiều tháng liền, người gầy rộc, da xanh mướt, phải nằm viện một thời gian khá dài. Anh em tòa soạn đến thăm, người cho cân đường, người cho hộp sữa, người dúi cho ít tiền từ những đồng lương thời bao cấp. Tình đồng đội, đồng nghiệp ấm áp như vậy mãi mãi đi theo tôi suốt cuộc đời.
Một hôm, Tổng biên tập Trần Công Mân tìm gặp, đưa cho tôi một tấm phiếu nghỉ an dưỡng tiêu chuẩn cấp tướng của ông, rồi nhẹ nhàng vỗ vai tôi: “Cậu cầm lấy, lên khu Hồ Tây nghỉ ngơi cho lại sức, lúc nào khỏe mới được về làm việc nhé”. Tôi cầm tấm phiếu nghỉ, nghẹn ngào không nói nên lời, nước mắt trào ra. Hôm sau, thấy một sĩ quan đeo quân hàm trung úy cầm phiếu cấp tướng đến trại an dưỡng, mấy cô nhân viên cứ nhìn tôi trân trân từ đầu đến chân. Khi biết rõ ngọn nguồn, họ cười rất vui rồi chăm sóc tôi thật chu đáo...
Chúng tôi thường nói với nhau: Được làm việc dưới quyền ông là một may mắn lớn. May mắn lớn không phải chỉ ở chỗ học hỏi được nhiều điều ở ông. Lao động báo chí là một loại lao động cực nhọc, đầy thách đố, đôi lúc hiểm nguy. Được ông giao nhiệm vụ, cảm thấy yên tâm, yên tâm trước hết ở sự xác đáng trong quyết định của ông. Lúc gặp khó khăn, rắc rối, luôn tìm thấy ở nơi ông một chỗ dựa tin cậy. Nhắc tới điều này, chúng tôi dường như thấy tái hiện không khí sôi nổi của thời kỳ Báo QĐND là một trong những tờ báo tiên phong trên mặt trận chống tiêu cực, với những bài viết thực sự gây chấn động dư luận xã hội lúc đó, liên quan đến một số cán bộ cao cấp có chức, có quyền. Có bạn đọc viết thư đến nói rằng Báo QĐND đã nổ những phát đại bác công phá vào dinh lũy của chủ nghĩa quan liêu, đặc quyền đặc lợi, tạo được niềm tin to lớn đối với bạn đọc trong cuộc chiến đấu gay go chống hiểm họa này.
Là người học trò của ông, tôi lại có được cái duyên nghề và may mắn lớn là sau Đại hội X Hội Nhà báo Việt Nam, tôi được về ngôi nhà 59 Lý Thái Tổ làm việc ở đúng cương vị mà ông đã từng đảm trách và có nhiều cống hiến quý báu cho Hội Nhà báo Việt Nam cũng như nền báo chí nước nhà từ năm 1989 đến 1994.
Cái khó nhất của nghề báo là phải biết trước, phải nói trước thiên hạ, nhưng lại phải nói đúng, đầy tinh thần trách nhiệm để định hướng dư luận xã hội. “Có gì mới không?”, trong tôi lại vang lên câu hỏi quen thuộc đó của Tổng biên tập Trần Công Mân. Cực nhọc, cam go cũng vì cái mới, vinh quang cũng nhờ cái mới! Trong giới hạn mỏng manh, điểm chạm nhạy cảm đó là ẩn chứa những đặc thù của lao động báo chí. Nhìn ở phương diện nào, cả những người viết báo cũng như người quản lý chỉ đạo báo chí, vị tướng làm báo Trần Công Mân luôn là tấm gương tiêu biểu.
Trong đòi hỏi ngặt nghèo của lao động báo chí, nhà báo Trần Công Mân vẫn giữ được nét riêng, nét rất đẹp, rất đáng quý. Đó là điều làm cho hình ảnh của ông luôn sống động và in đậm trong tâm trí của những người làm báo Việt Nam hôm nay.
HỒ QUANG LỢI - Phó chủ tịch Thường trực Hội Nhà báo Việt Nam, nguyên Phó tổng biên tập Báo QĐND