Cựu quân nhân với khát vọng “xanh”

Con đường màu xanh

Trong căn phòng làm việc nhỏ nép bên hệ thống nuôi trồng tảo xoắn Spirulina ở vùng biển xã Quỳnh Anh (tỉnh Nghệ An), ông Nguyễn Văn Hùng cần mẫn nghiên cứu những xấp hồ sơ, giấy tờ, cạnh đó là những lọ sản phẩm màu xanh biếc. Chính màu xanh ấy đã khiến cuộc đời ông rẽ sang một con đường mới. Ông tâm sự rằng, cả cuộc đời ông đều gắn bó với màu xanh. Từ màu xanh áo lính của những năm tháng kiên cường học tập, rèn luyện và dựng xây, đến màu xanh tảo xoắn-màu của sự sống, của niềm tin vào khoa học và khát vọng phát triển bền vững.

Hơn nửa thế kỷ trước, chàng thanh niên ưu tú Nguyễn Văn Hùng rời quê biển xã Quỳnh Dị, huyện Quỳnh Lưu (nay là phường Tân Mai), tỉnh Nghệ An để lên đường sang Liên Xô du học theo diện học bổng của Nhà nước. Khi ấy, đất nước còn bộn bề gian khó, nhưng thế hệ thanh niên lúc đó ra đi đều có mơ ước và lý tưởng học để trở về phụng sự đất nước.

Xứ sở Bạch Dương tuyết phủ trắng trời, giá lạnh thấm vào từng hơi thở, nhưng không thể làm nguội ý chí học tập của ông. Tại Đại học Mỏ Moscow danh tiếng, Nguyễn Văn Hùng miệt mài nghiên cứu lĩnh vực công trình ngầm và mỏ, ngành học mà thời điểm đó Việt Nam còn vô cùng thiếu nhân lực chất lượng cao. Sau 7 năm rèn luyện nơi đất khách (1969-1976), ông tốt nghiệp xuất sắc và trở về nước, khoác trên mình quân phục, phục vụ trong Binh chủng Công binh, Quân đội nhân dân Việt Nam.

Ông Nguyễn Văn Hùng (đứng giữa) giới thiệu các sản phẩm VASTCOM.

Ngót hai thập kỷ là người lính công binh, ông Hùng cùng đồng đội lăn lộn trên các công trường trong lòng núi, bên bờ biển, trên những cung đường Trường Sơn hiểm trở. Với sự cố gắng, tận tụy và tài năng, năm 2004, ông được bổ nhiệm làm Giám đốc Công ty Xây dựng Lũng Lô (nay là Tổng công ty Xây dựng Lũng Lô)-đơn vị chủ lực trong thi công công trình ngầm, thủy điện, cảng biển và đê chắn sóng của cả nước.

Hoàn thành trách nhiệm của người lính công binh, Đại tá Nguyễn Văn Hùng nghỉ hưu và trở về quê nhà Quỳnh Dị, nhưng ý chí kiến tạo và niềm say mê lao động của ông vẫn vẹn nguyên như ngày đầu vào quân ngũ. Ông không chọn cuộc sống an nhàn, mà tiếp tục dấn thân với khát vọng cống hiến. Ông đầu tư xây dựng trang trại 130ha tại xã Quỳnh Thắng, phát triển mô hình nuôi trồng cây dược liệu, cây ăn quả và chăn nuôi tổng hợp. Trang trại này chính là nguồn nguyên liệu chiến lược, bền vững cho các sản phẩm của VASTCOM sau này.

Cuộc đời đôi khi thử thách con người ở những thời điểm tưởng như bình yên nhất. Ông Hùng kể, sau những năm tháng cống hiến nơi thao trường và công trường, khi tưởng như có thể an yên bên gia đình và quê biển, ông bất ngờ đối diện biến cố sức khỏe với một cơn đột quỵ. Sức khỏe suy kiệt nhanh chóng, từng ngày trôi qua với ông là cuộc chiến giành lại sự sống. Trong khoảnh khắc tưởng như tuyệt vọng ấy, một người bạn đến thăm và khuyên ông dùng sản phẩm tảo xoắn Spirulina, loại vi tảo được mệnh danh là “thực phẩm vàng của thế kỷ 21”. Ông Hùng kể, sau khi dùng tảo xoắn một thời gian, sức khỏe của ông cải thiện rõ rệt. Từ đó, tảo xoắn không chỉ là phương pháp hồi sinh cơ thể mà còn mở ra cho ông một chân trời mới, niềm đam mê nghiên cứu, tìm hiểu và khát vọng làm chủ công nghệ tảo xoắn tại Việt Nam.

Trong quá trình tìm hiểu, ông Hùng biết đến một cơ sở nuôi trồng tảo xoắn Spirulina đang hoạt động với quy mô nhỏ ở quê nhà. Dù có tiềm năng, nhưng vì thiếu vốn và công nghệ, đơn vị này đứng trước nguy cơ dừng sản xuất. Tin vào giá trị của loại tảo giàu dinh dưỡng và nhìn thấy tương lai của ngành công nghệ sinh học, năm 2016, ông mạnh dạn nhận chuyển giao và bắt tay gây dựng lại từ nền tảng ban đầu.

Cũng trong thời gian đó, ông làm hồ sơ tham gia Dự án “Đẩy mạnh đổi mới sáng tạo thông qua nghiên cứu khoa học và công nghệ” (FIRST) và nhận được 15 tỷ đồng vốn đầu tư từ Ngân hàng Thế giới. Đây là dự án hỗ trợ đổi mới sáng tạo trong các lĩnh vực công nghệ thông tin, công nghệ sinh học, nông nghiệp công nghệ cao, vật liệu mới, cơ khí-tự động hóa và dịch vụ công ích. Dự án hướng đến các doanh nghiệp Việt Nam phát triển sản phẩm dựa trên nền tảng khoa học-công nghệ. Khoản đầu tư này đã trở thành bệ đỡ quan trọng để VASTCOM ra đời và từng bước khẳng định vị thế trên thị trường.

Chiến lược và bản lĩnh người lính

Khi bắt đầu hành trình với tảo xoắn Spirulina, con đường của ông Nguyễn Văn Hùng không hề bằng phẳng. Tảo xoắn là vi sinh vật rất “khó tính”, đòi hỏi môi trường nuôi hoàn toàn sạch, nguồn nước đạt chuẩn vi sinh, nhiệt độ-ánh sáng-dinh dưỡng phải được kiểm soát chính xác đến từng thông số nhỏ. Những ngày đầu, ông và cộng sự liên tục đối diện thất bại khi bể tảo bị nhiễm khuẩn, giống tảo suy yếu, sản lượng không ổn định. Mỗi lần thất bại là một lần hàng trăm triệu đồng trôi theo dòng nước. Không ít người khuyên ông dừng lại, nhất là khi tuổi đã cao, việc đầu tư số vốn lớn vào lĩnh vực còn mới mẻ ở Việt Nam tiềm ẩn quá nhiều rủi ro. Thế nhưng, người lính công binh năm xưa không bỏ cuộc. Liên tục trong vòng 3 năm, ông tự mình đọc hàng trăm tài liệu khoa học, đi đến các cơ sở nghiên cứu trong và ngoài nước, mời chuyên gia, nhà khoa học về tư vấn, chuyển giao công nghệ cải tiến hệ thống nuôi trồng theo tiêu chuẩn quốc tế. Có những ngày, ông miệt mài quên ăn, quên ngủ cùng các chuyên gia bên các hồ tảo, ghi chép từng thay đổi nhỏ của màu nước và mật độ sinh khối. Chính sự kiên trì, kỷ luật và tinh thần “đã làm là phải làm đến cùng” của người lính đã giúp ông từng bước vượt qua những trở ngại ban đầu, đặt nền móng vững chắc cho sự phát triển của VASTCOM sau này.

Với tác phong kỷ luật của người lính công binh và tư duy chiến lược của nhà quản lý, ông Hùng tái cấu trúc và mở rộng sản xuất, tập trung vào 4 dòng sản phẩm chính: Tảo xoắn Spirulina, đậu tương lên men Nattokinase, đông trùng hạ thảo và nhung hươu. Trong đó, 3 sản phẩm đạt chứng nhận OCOP 4 sao một bước khẳng định chất lượng và hiệu quả thực tiễn. Không dừng lại ở sản xuất, ông Hùng còn mở rộng giá trị của tảo xoắn thành một mô hình du lịch sức khỏe độc đáo. Năm 2020, Villa Tảo Xoắn được khai trương bên bờ biển Quỳnh thơ mộng. Tại đây, du khách không chỉ nghỉ dưỡng trong không gian thư thái mà còn được trải nghiệm quy trình nuôi trồng tảo xoắn và các dịch vụ chăm sóc sức khỏe như: Cafe tảo, bánh mì tảo, sữa chua tảo, đắp mặt nạ tảo, ngâm bồn tảo... biến Spirulina thành một lối sống xanh, lành và bền vững.

Đến năm 2024, VASTCOM đã hợp tác với các nhà khoa học trong nước và quốc tế, nghiên cứu và sản xuất thành công hai hoạt chất quý trên quy mô công nghiệp có giá trị sinh học cao từ tảo xoắn Spirulina là Phycocyanin-một chất chống oxy hóa mạnh và Chlorin e6-hợp chất nhạy sáng có nguồn gốc từ diệp lục, được ứng dụng trong liệu pháp quang động điều trị ung thư. Ngay sau đó, VASTCOM được Bộ Nông nghiệp và Môi trường đầu tư dự án 17 tỷ đồng để hoàn thiện quy trình công nghệ và thương mại hóa các sản phẩm tinh chất từ vi tảo.

Hiện nay, ông Nguyễn Văn Hùng đang phối hợp với các nhà khoa học cùng các cơ quan quản lý nhà nước để triển khai nghiên cứu, thử nghiệm tiền lâm sàng và lâm sàng phát triển các tinh chất Phycocyanin và Chlorin e6 thành thuốc điều trị ung thư, hướng tới xây dựng các sản phẩm chiến lược quốc gia trong lĩnh vực y dược. Nói về khát vọng này, ông Hùng cho biết: “Thực tế, chúng tôi hoàn toàn có thể đăng ký sở hữu trí tuệ và xuất khẩu các chế phẩm chiết xuất cho doanh nghiệp nước ngoài. Tuy nhiên, điều tôi mong muốn là tạo ra một sản phẩm khoa học-công nghệ mang dấu ấn Việt Nam, phục vụ thiết thực cho sức khỏe cộng đồng trong nước”.

Sau hơn 13 năm hình thành và phát triển, VASTCOM hiện sở hữu vùng nuôi 5ha, hơn 30 sản phẩm, mạng lưới phân phối khắp cả nước và trở thành một trong những doanh nghiệp hàng đầu Việt Nam về công nghệ tảo xoắn. Ông Nguyễn Văn Hùng vinh dự nhận nhiều phần thưởng cao quý: Bằng khen Doanh nhân cựu chiến binh gương mẫu làm kinh tế giỏi giai đoạn 2014-2018; bằng khen của UBND tỉnh Nghệ An về thành tích trong thực hiện chính sách thuế (năm 2018); giải nhất Giải thưởng Sáng tạo khoa học và công nghệ Nghệ An (năm 2020); danh hiệu Nông dân Việt Nam xuất sắc năm 2022; Bằng Tiến sĩ danh dự ngành sinh học tại Đại học Quốc tế Hoa Kỳ (năm 2024)... Tuy nhiên, điều ông tự hào nhất là đã tạo ra được nhiều sản phẩm mang lại sức khỏe cho cộng đồng; tạo việc làm cho người dân địa phương và đóng góp vào nhiều hoạt động an sinh xã hội cho quê hương.

Nhìn lại chặng đường qua, trong khi nhiều doanh nghiệp còn dè dặt trước những lĩnh vực công nghệ sinh học và đổi mới sáng tạo, thì tư duy của ông Nguyễn Văn Hùng đã đi trước thời cuộc nhiều năm. Tầm nhìn ấy càng trở nên rõ ràng khi tháng 12-2024, Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết số 57-NQ/TW về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia. Những định hướng lớn trong nghị quyết từ phát triển kinh tế dựa trên tri thức, khai thác tiềm năng công nghệ cao cho đến xây dựng mô hình tăng trưởng xanh, bền vững đều đã được ông Hùng lựa chọn và triển khai từ hơn một thập kỷ trước, ngay từ những ngày đầu VASTCOM chỉ là những bể tảo nhỏ bên vùng cát biển Quỳnh.

Khi đặt cược tương lai vào vi tảo Spirulina, một lĩnh vực còn rất mới ở Việt Nam thời điểm đó, ông Hùng không đơn thuần phát triển sản phẩm sức khỏe, mà đã chủ động xây dựng hệ sinh thái công nghệ sinh học hoàn chỉnh từ nuôi trồng nguyên liệu, nghiên cứu tách chiết hoạt chất, ứng dụng vào thực phẩm, đến xây dựng mô hình du lịch chăm sóc sức khỏe. Đó là tư duy phát triển theo chuỗi giá trị, lấy khoa học-công nghệ làm nền tảng cốt lõi đúng tinh thần mà Nghị quyết số 57-NQ/TW khẳng định.

Có thể thấy khát vọng "xanh" của ông Nguyễn Văn Hùng không phải là ngẫu nhiên, mà là kết hợp của tầm nhìn chiến lược, bản lĩnh của người lính công binh dám mở đường và niềm tin vững chắc vào sức mạnh của khoa học. Và chính cách “đi trước một bước” ấy đã giúp VASTCOM vững vàng trong cạnh tranh, trở thành mô hình để lại nhiều gợi mở cho phát triển kinh tế xanh, kinh tế từ khoa học-công nghệ ở Nghệ An và cả nước.