Anh hùng LLVT nhân dân Nguyễn Đức Chuyển sinh năm 1951, hiện đã ở tuổi “xưa nay hiếm” nhưng giọng nói của ông vẫn đầy hào sảng khi nhắc đến thời thanh niên sôi nổi, đầy nhiệt huyết. Ông kể: “Tôi quê ở xã Đức Phong, huyện Mộ Đức, tỉnh Quảng Ngãi. Thời niên thiếu, tận mắt chứng kiến bao tội ác man rợ của Mỹ-ngụy, hưởng ứng lời kêu gọi của Bác Hồ, 15 tuổi, tôi tình nguyện lên đường nhập ngũ với khát khao cháy bỏng góp phần đánh đuổi kẻ thù, giải phóng quê hương”.

Vợ chồng Anh hùng LLVT nhân dân Nguyễn Đức Chuyển. 

Lên chiến khu, Nguyễn Đức Chuyển được bổ sung về Đại đội 1 (Tiểu đoàn 90, Trung đoàn 1, Sư đoàn 2). Sau một thời gian huấn luyện, đại đội của ông cùng đơn vị bạn tổ chức đánh trận đầu tiên, tiêu diệt tiểu đoàn địch mang phiên hiệu Rồng Xanh và một đại đội mãnh hổ của quân chư hầu. Kết quả quân ta giành chiến thắng nhưng tổn thất cũng quá nhiều: Đại đội 1 bị thương vong gần 2/3 quân số.

Khi nhắc đến những ca từ của bài hát, ông Chuyển kể: Năm 1968, trên địa bàn tỉnh Quảng Nam, địch tăng cường đánh phá, phục kích, cắt, chặn đường hành lang từ căn cứ xuống đồng bằng, gây cho ta nhiều tổn thất, khiến tình hình lương thực, thực phẩm, thuốc chữa bệnh gặp nhiều khó khăn. “Tương kế tựu kế”, Trung đoàn 1 tổ chức bộ phận gồm 1 tổ quân nhu và trinh sát từ căn cứ xuống xã Xuyên Trà (nay là xã Duy Trung, huyện Duy Xuyên, tỉnh Quảng Nam) đào hầm bí mật, tổ chức mua lương thực và các nhu yếu phẩm.

Mỗi khi đi lấy gạo, tổ lấy gạo chỉ mang theo 1 khẩu AK làm nhiệm vụ bảo vệ, các đồng chí còn lại đều đi người không để mang vác. Ngày 15-8-1968, ông Chuyển được giao nhiệm vụ làm người bảo vệ cho tổ lấy gạo. Sau khi lấy gạo xong, lúc cõng gạo lên rừng thì bị địch phục kích. Toàn đội phải ngược về Xuyên Trà, ẩn nấp trong đồng mía của dân dọc bên bờ sông. Quân địch vẫn không ngừng truy sát. Lợi dụng địa hình, địa vật, ông Chuyển ẩn nấp, bình tĩnh nổ súng tiêu diệt địch, rồi lại nhanh nhẹn di chuyển sang vị trí khác. Kiên cường chiến đấu ngăn thù suốt cả buổi sáng, ông đã tiêu diệt được 19 tên địch. Vừa bị đánh trả từ nhiều phía, vừa bị thương vong, quân địch sợ hãi rồi rút lui về khu vực cầu Bà Rén.

Nhân cơ hội này, ta cũng lo giải quyết thương vong: Số đồng chí hy sinh thì chôn cất tại chỗ, số bị thương thì vận động bà con khiêng lên căn cứ Hòn Tàu. Bản thân ông Chuyển cũng bị thương nặng, được đồng đội tìm thấy, khiêng về. Người dân xung quanh nghe tin đã đến thăm, tặng quà và địa phương tổ chức khiêng lên căn cứ Hòn Tàu. Bà con rỉ tai nhau: “Có nhiều bộ đội như chú Chuyển thì địch nào cũng thua”. Sau trận đánh này, ông Chuyển được đi dự Đại hội mừng công của Sư đoàn 2 và được tặng thưởng Huy hiệu Bác Hồ. Đồng chí Nguyễn Huy Chương, Chính ủy Sư đoàn 2 đã đọc tặng mấy câu thơ: “Vui thay đại hội hôm nay/ Hẳn còn nhớ mãi những ngày sống chung/ Nhớ Chuyển dũng mãnh kiên trung/ Đánh Mỹ diệt ngụy biết dùng mưu cao/ Chuyển nhận Huy hiệu Bác trao/ Phần thưởng vô giá không nào quý hơn”.

Đến năm 1969, Nguyễn Đức Chuyển vinh dự được kết nạp Đảng tại trận địa khi mới bước sang tuổi 18, rồi trở thành Đại đội trưởng Đặc công trinh sát của Trung đoàn 1 khi mới tròn 20. Ông cùng đơn vị tham gia tác chiến 16 chiến dịch, đánh 55 trận... Với những thành tích đặc biệt xuất sắc trong chiến đấu, ông Chuyển đã được tặng thưởng 10 Huân chương Chiến công các hạng, 8 lần là Dũng sĩ diệt Mỹ và Dũng sĩ diệt ngụy. Ngày 29-1-1996, ông vinh dự được Chủ tịch nước ký quyết phong tặng danh hiệu Anh hùng LLVT nhân dân vì những thành tích trong kháng chiến chống Mỹ, cứu nước; Đại đội Đặc công trinh sát do ông là Đại đội trưởng hai lần được phong tặng danh hiệu Anh hùng LLVT nhân dân.

Về nghỉ hưu năm 2007 với quân hàm Đại tá, ông Chuyển lại tích cực tham gia Hội Hỗ trợ gia đình liệt sĩ Việt Nam, Hội Hữu nghị Việt-Lào và Ban liên lạc Quân tình nguyện Việt Nam TP Đà Nẵng. Với khả năng nói, nghe, hiểu tiếng Lào, ông luôn tích cực tham gia cùng các cựu chiến binh Sư đoàn 2 trải qua hàng chục chuyến vượt suối sâu, đèo cao, rừng rậm hiểm trở ở các tỉnh: Savannakhet, Champasak của nước bạn Lào để tìm và cất bốc hài cốt liệt sĩ Quân tình nguyện Việt Nam hy sinh tại Lào đưa về nước. Với những thành tích trong thời bình, ông Chuyển đã được Nhà nước Lào trao tặng Huân chương Lao động hạng Nhì.

Bài và ảnh: NGỌC DIỆP