Vụ việc "nhà nghỉ" Panorama Mã Pì Lèng sai phạm thủ tục xây dựng, vi phạm Luật Di sản văn hóa đã được làm rõ, vì thế, việc xử lý cá nhân, tổ chức liên quan đến những vi phạm chắc chắn không thể bỏ qua. Song điều dư luận băn khoăn là những vi phạm như Panorama Mã Pì Lèng liệu có lặp lại, dẫn đến tình trạng “phạt cho tồn tại” trở thành phổ biến? Cơ quan chức năng có thực sự quan tâm đến vấn đề bảo vệ di sản, môi trường thiên nhiên hay chỉ đơn thuần nhắm đến mục tiêu phát triển kinh tế trước mắt?

leftcenterrightdel
công trình Panorama Mã Pì Lèng. Ảnh: TTXVN.

Từ trước tới nay có rất nhiều quan điểm về bảo tồn di sản, trong đó có quan điểm bảo tồn phát triển. Di sản không thể “giữ nguyên hiện trạng” như hiện vật trong bảo tàng mà cần được phát huy mang lại nguồn lợi cho địa phương. Thế nên, cần thiết phải có những công trình phục vụ nhu cầu khách du lịch, tạo nguồn thu để chính quyền địa phương có nguồn lực đầu tư trở lại nhằm bảo vệ di sản, tăng phúc lợi cho người dân bản địa. Vấn đề là các công trình “ăn theo” di sản xây dựng ở đâu, quy mô ra sao, thiết kế thẩm mỹ thế nào để hài hòa lợi ích giữa bảo tồn và phát triển mới là việc khó. Nhìn vào cách ứng xử với di sản, có thể nhận ra cái tâm, cái tầm của các nhà đầu tư, chính quyền địa phương. Hội An là một ví dụ thành công, các nhà đầu tư thoải mái xây dựng khách sạn, nhà nghỉ, miễn là cách xa, không làm ảnh hưởng khu đô thị cổ. Thừa Thiên-Huế phải chi hàng nghìn tỷ đồng để di dời hàng nghìn hộ “sống treo” thuộc phạm vi di tích Kinh thành Huế do lịch sử để lại. Nhưng không ít địa phương còn thờ ơ, chủ quan, xem nhẹ công tác quản lý, bảo tồn di sản để lại nhiều hệ lụy lâu dài. Điều đáng nói những sự việc đáng buồn kể trên lặp đi lặp lại, tạo thành một thói quen “nhờn luật” nguy hại.

Chủ trương, mục đích xây dựng nhà nghỉ Panorama Mã Pì Lèng không đáng bị phê phán khi lấy phát triển du lịch làm đòn bẩy phát triển kinh tế cho huyện miền núi vùng cao Mèo Vạc còn quá đỗi khó khăn. Song, chủ đầu tư và chính quyền đã cố tình lờ giá trị danh thắng quốc gia Mã Pì Lèng nằm ở cảnh quan, môi trường nên lựa chọn vị trí cản trở tầm nhìn hùng vĩ mà thiên nhiên đã ban tặng. Đã vậy, kiến trúc công trình lại là một thiết kế “hoành tráng”, mất thẩm mỹ, không ăn nhập đến môi trường xung quanh và chiều sâu văn hóa bản địa. Mất mát ở cảnh quan bị phá vỡ đâu còn sức hấp dẫn với di sản, vì thế thiệt hại về lâu về dài là cái giá phải trả, lớn hơn những lợi ích trước mắt.  

Lời hứa cải tạo nhà nghỉ Panorama Mã Pì Lèng thành điểm dừng chân phù hợp vẫn còn để ngỏ. Nhưng chưa thấy bất cứ một lời hứa nào được đưa ra về ứng xử thận trọng với di sản, dựa trên tuân thủ các quy định pháp luật và phương pháp khoa học. Nếu ngay từ đầu chủ đầu tư và chính quyền địa phương tuân thủ nghiêm túc các quy định hiện hành thì không phải đau đầu tìm cách xử lý việc đã rồi như hiện nay. Điều quan trọng là cần thực hiện nghiêm công tác quản lý di sản dựa trên nền tảng luật pháp hiện hành, để không còn xảy ra những công trình cố tình phạm luật, chấp nhận bị xử lý để được tồn tại.  

Du lịch càng phát triển càng mang lại nguồn lợi hấp dẫn cho địa phương, vì thế hoàn toàn có thể thông cảm cho sự nhiệt thành muốn phát triển ngành “công nghiệp không khói”. Song, phát triển không có nghĩa là bất chấp tất cả mà cần theo hướng bền vững, bởi giá trị di sản văn hóa bị xâm hại thì không có cách nào trở lại sự nguyên vẹn ban đầu.

HÀM ĐAN