Một thời đại sáng ngời chủ nghĩa anh hùng cách mạng dưới sự lãnh đạo của Đảng, cả nước “có một tâm hồn có chung khuôn mặt” (Chế Lan Viên), tất cả cống hiến, hy sinh vì sự nghiệp giải phóng dân tộc, thống nhất đất nước. Thời đại đã tạo nên cảm hứng lớn cho nhà văn viết nên những tác phẩm bất hủ; và chính những tác phẩm mang âm hưởng sử thi đã có sức mạnh như một “binh chủng” trên mặt trận văn hóa tư tưởng.
Khi đất nước hòa bình, chuyển sang giai đoạn xây dựng, phát triển, hội nhập quốc tế, theo quy luật tất yếu, các nhà văn bắt đầu quan tâm viết về đề tài đời tư thế sự nhiều hơn các đề tài sử thi. Thời gian càng lùi xa, những nhà văn-chiến sĩ từng cầm bút và cầm súng viết về đề tài sử thi ngày một thưa thớt, lớp nhà văn trưởng thành sau chiến tranh lại không mấy mặn mà, dẫn đến cán cân chênh lệch lớn. Đáng quan ngại là những tác phẩm sử thi thời gian qua vốn ít ỏi, lại chưa theo kịp và chưa phản ánh xứng tầm thành quả công cuộc đổi mới, những thành tựu phát triển của đất nước.
Nhận thức tầm quan trọng của văn học sử thi, các cơ quan chức năng thường xuyên tổ chức các hoạt động như: Mở trại sáng tác, hỗ trợ xuất bản, tổ chức các cuộc thi... Trong đó, Tổng cục Chính trị Quân đội nhân dân Việt Nam đi đầu đẩy mạnh sáng tác mảng đề tài văn học lực lượng vũ trang và chiến tranh cách mạng, giành được nhiều giải thưởng uy tín, được bạn đọc yêu thích, đánh giá cao. Việc quan tâm, chăm lo cho văn học về đề tài sử thi xuất phát từ tâm huyết, trách nhiệm của các cơ quan chức năng muốn nuôi dưỡng, phát triển dòng văn học chính thống còn nhiều tiềm năng và hứa hẹn tác phẩm đỉnh cao phía trước.
Đặt trong bối cảnh thị trường sách văn học đa dạng, phong phú, cạnh tranh quyết liệt, văn học dịch lấn át văn học trong nước, chúng ta lo ngại nhiều tác phẩm văn học không phù hợp với thuần phong mỹ tục, thậm chí có phần thiếu lành mạnh, sẽ có tác động không tốt đến tâm tư, tình cảm người đọc. Hơn lúc nào hết, việc đầu tư sáng tác văn học về đề tài sử thi là cần thiết, đặc biệt cần sáng tạo thêm nhiều cách làm mới mẻ, thiết thực đẩy mạnh phong trào sáng tạo phát triển cả bề rộng lẫn chiều sâu.
Muốn văn học về đề tài sử thi ngày một khởi sắc, cần đặc biệt chú ý đến vấn đề đội ngũ sáng tác. Trong đó, trọng tâm là khơi gợi, tạo cảm hứng, đánh thức trách nhiệm công dân của các nhà văn trước những vấn đề lớn của thời đại. Ai cũng hiểu, công việc sáng tác là của cá nhân, không thể ép buộc, nhưng tin chắc rằng, trước hiện thực tươi sáng của đất nước, thấy rõ qua kinh tế-xã hội phát triển, xây dựng chỉnh đốn Đảng đạt được nhiều thành tựu lớn, công cuộc phòng, chống dịch Covid-19, chống thiên tai bão, lũ được thế giới ca ngợi, khâm phục... là cảm hứng mới để các nhà văn sáng tác những tác phẩm xứng tầm.
Trong bối cảnh mới, khi người đọc ngày càng sành sỏi hơn, viết về đề tài sử thi cũng cần phải đổi mới thủ pháp nghệ thuật, tránh sa vào tình trạng văn chương minh họa, một chiều. Sáng tác văn chương trước hết và trên hết không thể đứng bên ngoài đời sống, mà cần phản ánh hiện thực sống động, cổ vũ quân, dân ta thực hiện thắng lợi mục tiêu, tầm nhìn đã được Đảng đề ra.
Đúc kết từ thực tiễn sáng tác, chỉ khi nhà văn gắn bó máu thịt với đời sống, tác phẩm mang hơi thở, tầm vóc của thời đại, con đường sáng tạo nên những tác phẩm văn chương đỉnh cao sẽ mở ra.
HÀM ĐAN