Trải qua gần hai năm ứng phó với dịch Covid-19, tinh thần “chuyển trạng thái” của ngành giáo dục đã rõ nét hơn, được cụ thể hóa bằng một số chương trình hành động cả cấp bách và mang tính dài hạn. Trong bối cảnh dịch khó lường, ngành giáo dục đã chủ động điều chỉnh phương án thi tốt nghiệp THPT thành hai đợt, thậm chí một số nơi đã xét tốt nghiệp đặc cách cho thí sinh, nhằm bảo đảm quyền lợi và sự an toàn cho học sinh, được nhân dân ghi nhận, đánh giá cao.
Năm học 2020-2021, ngành giáo dục đã có những giải pháp, chính sách nhằm tháo gỡ những “nút thắt”, tạo hành lang pháp lý cho đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo (GD&ĐT) theo yêu cầu của Nghị quyết số 29-NQ/TW của Trung ương. Một trong những nội dung mang tính đột phá cho ngành giáo dục nếu thực hiện thành công là chấm dứt dạy học văn theo bài mẫu, văn mẫu; hay Thông tư số 22/2021/TT-BGDĐT giúp việc đánh giá học sinh toàn diện, đa dạng hơn trên quan điểm giáo dục cá nhân hóa học sinh.
Rõ ràng, sản phẩm đầu ra của giáo dục là con người chứ không phải chỉ là kiến thức. Những quan điểm chỉ đạo mang tính “cởi trói” này không chỉ giải phóng người học khỏi những “tư duy đồng phục” mà học sinh có cơ hội phát huy vai trò chủ thể, giá trị bản thân được khuyến khích theo hướng “thắp sáng”.
Thời La Mã cổ đại, triết gia Plutarch đã đúc kết “Tâm trí không phải là một chiếc bình cần được đổ đầy, mà là một bó đuốc cần phải thắp sáng”, khi nói về sự phát triển trí tuệ của con người. Như vậy, từ xưa tới nay, triết lý căn bản nhất của giáo dục là thắp sáng: Thắp sáng tiềm năng, thắp sáng nhân cách của mỗi con người. Triết lý nào cũng phục vụ cho việc tạo ra con người, đó là con người có tự do, tự lập, tôn trọng. Trên nền tảng ấy, con người mới có thể có những thành tựu khác.
Thực hiện sứ mệnh lịch sử của mình, nền giáo dục hiện đại dẫn dắt sự phát triển của trẻ em hiện đại. Học trò phải là chủ thể của sáng tạo đang dần thay thế nền giáo dục theo kiểu thầy giảng giải-trò ghi nhớ. Với chính sách “thắp sáng” thay vì “đổ đầy”, học trò có cơ hội được nói ra chính những suy nghĩ của mình, sự khác biệt được tôn trọng, các em sẽ cảm nhận được cuộc sống và vai trò của mình với xã hội nhiều hơn. Tư tưởng giáo dục mới tạo ra thế hệ học trò tự tin, sáng tạo, chủ động, có tinh thần phản biện, một trong những kỹ năng quan trọng của con người thế kỷ 21.
Dịch bệnh là câu chuyện dài buộc ngành giáo dục phải "chuyển trạng thái", với các giải pháp linh hoạt tối đa để thích ứng. Những khó khăn cũng là thời cơ để chuyển mạnh mẽ sang cách dạy học mới, hướng đến mục tiêu mới. Do vậy, nếu chỉ nhìn thấy khó mà không làm thì sẽ không bao giờ bước qua được trở ngại để tự thay đổi.
Năm học mới bắt đầu với tinh thần “thắp sáng” sẽ góp phần mang lại 3 chữ “yên” như Bộ trưởng Bộ GD&ĐT Nguyễn Kim Sơn nhấn mạnh tại một hội nghị tổng kết. Đó là học sinh đến lớp được yên vui, thầy cô công tác được yên tâm, cha mẹ được yên lòng. Xa hơn nữa là kỳ vọng tạo ra những thế hệ mới biết tự thiết kế cuộc sống để cuộc sống ấy hạnh phúc, cân đối, đẹp đẽ hơn.
THU HÀ