Nhưng thế mới là trẻ con, làm sao đã định hình được tính cách. Xét cho cùng vẫn là “có lớn mà chưa có khôn”. Có điều cuộc sống thay đổi, cởi mở phong phú hơn, nhiều quan niệm về lề thói, tập quán, quy ước cũ được nhìn nhận thông thoáng hơn trong điều kiện phương tiện, tiện nghi đầy đủ, thuận lợi và mới mẻ hơn. Ngược lại cũng có những hạn chế, eo hẹp khác nảy sinh. Như không gian sống chật chội, điều kiện lao động chân tay, tiếp xúc với thiên nhiên giảm nhiều. Như cha mẹ có ít thời gian ở bên hơn, chăm sóc và dạy dỗ con cái. Như nhiều thứ xô bồ, cạnh tranh trong xã hội ảnh hưởng đến cách nhìn của trẻ em về cuộc sống.
“Khôn ngoan” hay “khờ dại” thì trẻ em bây giờ đều nhanh biết sử dụng điện thoại thông minh, nhanh biết cảm nhận và học theo cái mới khác lạ, nhanh biết nhận thức, dù rất đơn giản về lợi ích riêng và nhanh biết tiêu tiền. Biết nhiều hơn nên trẻ em cũng đòi hỏi nhiều hơn, học đòi theo chúng bạn, theo các luồng thông tin ngoài gia đình và nhà trường nhiều hơn. Cái dại cái hư do vậy mà cũng thêm nhiều biến thái không dễ nhận biết, đặc biệt là tính vị kỷ và biểu hiện xa rời những giá trị truyền thống. Đó là nguyên nhân làm sự vô tư, trong sáng của tuổi thơ giảm đi.
Nhiều em biết khéo ăn khéo nói để trốn tránh việc nhà, xin tiền bố mẹ. Nhiều em biết nói dối, ứng phó, đối phó hoặc nương theo yêu cầu “học vì điểm số” của cha mẹ và nhà trường, nhiều em biết tụ tập đàn đúm sa đà, nói bậy. Tí tuổi đầu nhiều em đã biết gán ghép nhau, ganh tỵ nhau, ngồi lê đôi mách, bình phẩm, nói xấu nhau, nói xấu bạn bè, thầy cô và cả bố mẹ. Rồi đánh chửi nhau, rủ rê nhau nếm thử rượu, thuốc lá, chất gây nghiện… Khoảng cách giữa tuổi thơ và tuổi dậy thì chỉ đôi ba năm, khoảng cách giữa đứa trẻ nghịch dại đến đứa thanh niên mới lớn xấu tính xấu nết và hư đốn cũng chẳng bao xa.
Quả thực quản được, nuôi dạy, kèm cặp dìu dắt được con trẻ bây giờ có nhiều điều khó hơn hẳn trước kia. Nhưng dẫu gì thì gia phong gia giáo trong nhà, kỷ cương kỷ luật trong nhà trường và xã hội phải được giữ gìn trước hết để tạo rường cột, gốc rễ cho môi trường sống của các em. Trong đó, cha mẹ, thầy cô giáo và người lớn đều phải là những tấm gương sáng, đều phải có ý thức sâu sắc về trách nhiệm và thấm đẫm tình cảm yêu thương với con trẻ.
Đừng nói trẻ con không biết gì, đừng nghĩ “trứng khôn hơn rận”. Đừng đổ tại “người sinh con trời sinh tính”, đổ tại bận bịu, lo toan. Cũng đừng tự cho là đã sinh con ra là hiểu được con. Tốc độ thay đổi ngày càng nhanh của xã hội càng sớm len lỏi vào từng nhà, mỗi mái trường. Biết gần, biết nói chuyện, khơi gợi, biết chơi cùng, xem, đọc cùng, học cùng thì cha mẹ và thầy cô mới thực hiểu thấu lòng con trẻ. Chủ động nắm bắt, ngăn ngừa cái xấu, chủ động gây dựng bầu không khí trong lành, ấm áp yêu thương thì rất tự nhiên con trẻ sẽ được thụ hưởng và lớn lên cùng sự hồn nhiên, vô tư, trong sáng. Sớm so đo khôn, dại mà làm gì.
NGUYỄN ANH