Đó là các học viện, trường đại học, cao đẳng, trung cấp hay dạy nghề... Học trường nào? Chọn ngành nghề gì? Câu hỏi ấy chưa bao giờ là dễ dàng với mỗi bạn trẻ. Có người chọn trường, chọn ngành nghề theo sở thích, mơ ước, khả năng của mình. Tuy nhiên, cũng có bạn chọn trường theo trào lưu, theo sự rủ rê của bạn bè hay chiều ý muốn cha mẹ, người thân. Không phải không có bạn, sau nhiều phân vân bí bách, quyết định chọn một địa chỉ đào tạo nào đó theo kiểu may nhờ, rủi chịu...
Cuộc đời mỗi người sướng khổ ra sao có lẽ cũng bắt đầu bằng sự lựa chọn ngành nghề. Chọn đúng sẽ có cơ hội phát huy được những tiềm năng sẵn có của mình; chọn sai đôi khi phải trả giá đắt. Không làm được "thầy", cũng chẳng trở thành "thợ". Thiết nghĩ, khi chọn học trường nào, ngành nghề gì các bạn trẻ cần cân nhắc kỹ, đừng bao giờ a dua theo bạn bè hay theo thời thượng. Phải dựa trên học lực, khả năng của mình để chọn. Hoàn cảnh bản thân và gia đình cũng là một tiêu chí để chọn lựa cho phù hợp. Đại học không phải là lựa chọn đầu tiên và duy nhất cho tất cả bạn trẻ. Qua thực tiễn đã minh chứng không phải ai có bằng đại học đều sống dễ dàng. Tình trạng nhiều cử nhân, kỹ sư, thậm chí có bằng cấp cao hơn đang thất nghiệp hay đời sống bấp bênh là hồi chuông cảnh tỉnh cho quan niệm nhất định phải vào đại học. Một số phụ huynh muốn con, cháu mình bằng mọi cách phải vào đại học. Đại học gì cũng được. Xã hội ta đến lúc thấm thía hệ quả của sự mất cân đối giữa “thầy” và “thợ”. “Thầy” nhiều hơn “thợ”. Buồn hơn là có không ít trường hợp “thầy” chẳng ra thầy và “thợ” cũng chưa thoát khỏi mặc cảm mình là lớp người không được xã hội coi trọng. Có lẽ đã qua thời lấy tấm bằng đại học để đo sự hơn thua trong xã hội hoặc coi đó là danh dự của cá nhân, gia đình, dòng họ. Qua lâu rồi cái cảnh con đậu đại học, ông bà, bố mẹ vui như trúng xổ số, còn hơn thế nữa, gắn uy tín của gia đình vào tương lai của những cậu cử, cô cử. Gia đình chu cấp tốn kém tiền của cho con cái đằng đẵng 4, 5 năm để rồi tấm bằng cử nhân có lúc trở thành kỷ vật buồn của không ít bạn trẻ. Hoặc là vì muốn con vào học viện này hay đại học kia mà một số phụ huynh đã sẵn sàng làm chuyện khuất tất, mua điểm bằng tiền cho con cháu như trong kỳ thi THPT quốc gia năm ngoái ở Hà Giang, Sơn La, Hòa Bình. Vinh quang đâu chưa thấy mà nhục nhã đã ê chề.
Chẳng thấp kém tý nào khi bạn trở thành người thợ giỏi. Những "bàn tay vàng" sẽ được xã hội tôn vinh, những người thợ bậc cao sẽ được nhiều người kính trọng. Điều quan trọng nhất là rất nhiều trường hợp người thợ đích thực sẽ kiếm việc dễ dàng hơn và họ có điều kiện lo liệu cho cuộc sống của bản thân và gia đình tốt hơn những cử nhân làng nhàng. Xã hội ta đang rất cần những thợ lành nghề. Người Việt Nam vốn chăm chỉ, khéo léo. Phải chăng phẩm chất đó rất cần thiết với những người thợ. Nên có một chiến lược hoạch định đào tạo thợ lâu dài và hiệu quả cho đất nước trong thời đại 4.0 này. Tuy nhiên, các trường dạy nghề cần phải nâng tầm, dạy những gì xã hội cần, cuộc sống đòi hỏi chứ không phải bung ra tùy tiện. Nhìn xa hơn, các trường dạy nghề phấn đấu trở thành địa chỉ tìm đến của những công dân thuộc quốc gia khác chứ chẳng phải chỉ Việt Nam.
Mùa tuyển sinh mới đang đến gần. Chọn trường nào? Học ngành nghề gì? Không ai quyết định thay các bạn trẻ được. Tự mình quyết định từ những gì đã có, đang có, sẽ có.
Hãy chọn trường đúng, ngành nghề đúng với sức lực của mình.
NGUYỄN HỮU QUÝ