Nguồn thu ổn định, đáng tin cậy nhất của ngân sách nhà nước

Tại tọa đàm “Petrovietnam trong hành trình phát triển cùng đất nước” do Tạp chí Năng lượng Mới/PetroTimes tổ chức ngày 6-12, các chuyên gia, nhà khoa học đều đánh giá cao vai trò của Petrovietnam trong đóng góp vào sức mạnh tổng hợp của quốc gia. Theo TS Nguyễn Quốc Thập, Chủ tịch Hội Dầu khí Việt Nam, 50 năm kể từ khi ra đời tới nay, Petrovietnam đã thực hiện sứ mệnh bảo đảm: An ninh năng lượng, an ninh kinh tế, an ninh lương thực, quốc phòng, an ninh và chủ quyền quốc gia trên biển, đồng thời góp phần bảo đảm an sinh xã hội. Petrovietnam là biểu tượng của bản lĩnh Việt Nam trên biển, với hơn 440 triệu tấn dầu đã khai thác và xuất bán; gần 200 tỷ mét khối khí được đưa vào bờ trong những năm qua.

Kho LNG Thị Vải của Petrovietnam là hạ tầng quan trọng cho chiến lược chuyển dịch năng lượng.

Từ việc thực hiện những sứ mệnh trên, Petrovietnam đã khẳng định uy tín, vị thế của một tập đoàn kinh tế hàng đầu đất nước với thành tựu “5 nhất”: Thứ nhất, doanh nghiệp có quy mô lớn nhất, với tổng tài sản hợp nhất vượt 1 triệu tỷ đồng, vốn chủ sở hữu hơn 556.000 tỷ đồng. Thứ hai, đơn vị có đóng góp ngân sách cao nhất, với bình quân đạt 160.000 tỷ đồng/năm trong những năm gần đây, chiếm tới hơn 80% tổng số nộp ngân sách của 18 tập đoàn, tổng công ty trong khối doanh nghiệp nhà nước. Điều đáng quý là ngay cả khi thị trường dầu khí toàn cầu biến động mạnh, Tập đoàn vẫn giữ được kỷ luật vận hành, duy trì nguồn thu chắc chắn cho ngân sách nhà nước. Thứ ba, doanh nghiệp có lợi nhuận cao nhất, khi giai đoạn 2020-2025 đạt tới 316.000 tỷ đồng, tương đương bình quân 2,2 tỷ USD/năm. Thứ tư, doanh nghiệp đoạt nhiều giải thưởng cao quý nhất về khoa học - công nghệ, trong đó có 6 Giải thưởng Hồ Chí Minh và 4 Giải thưởng Nhà nước, cùng hàng chục sáng chế trong nước và quốc tế uy tín. Thứ năm, doanh nghiệp đạt mức đóng góp cao nhất trong hoạt động an sinh xã hội, chỉ riêng giai đoạn 2020-2025, Tập đoàn đã dành hơn 5,13 nghìn tỷ đồng cho hoạt động này. 

Ông Nguyễn Văn Phụng, nguyên Cục trưởng Cục Thuế doanh nghiệp lớn cũng khẳng định rằng, Petrovietnam là một trong những nguồn thu ổn định, đáng tin cậy nhất của ngân sách nhà nước trong suốt nhiều năm qua. Có 3 yếu tố then chốt giúp Petrovietnam duy trì được sự ổn định này. Thứ nhất, kỷ luật tài chính và quản trị dòng tiền rất nghiêm ngặt. Dòng tiền, đầu tư, phân bổ ngân sách, thu-chi đều được quản trị chặt chẽ, minh bạch theo chuẩn mực quốc tế. Điều này tạo nền tảng để Nhà nước tin tưởng vào tính chính xác, ổn định và dự báo được của nguồn thu. Thứ hai, cấu trúc chuỗi giá trị rộng, có khả năng bù trừ rủi ro theo chu kỳ kinh tế. Petrovietnam không chỉ khai thác dầu thô mà còn vận hành một hệ sinh thái hoàn chỉnh: Thăm dò-khai thác, khí-điện-đạm, lọc hóa dầu, dịch vụ kỹ thuật. Khi giá dầu giảm, các lĩnh vực điện - đạm, khí, lọc hóa dầu tiếp tục tạo nguồn thu ổn định, giúp cân bằng rủi ro. Thứ ba, năng lực dự báo, lập kế hoạch và hạch toán kinh doanh cao. Petrovietnam luôn xây dựng các kịch bản giá dầu, sản lượng, chi phí và dòng tiền sát với thực tế thị trường.

Từ góc độ của cơ quan được Quốc hội giao nhiệm vụ thẩm tra và giám sát các chính sách kinh tế, bà Phạm Thúy Chinh, Phó chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội, đánh giá rằng, trong bối cảnh biến động toàn cầu và yêu cầu chuyển đổi ngày càng lớn, Petrovietnam tiếp tục là lực lượng quan trọng góp phần bảo đảm tăng trưởng bền vững của đất nước.

Những yêu cầu mới cho chiến lược chuyển dịch năng lượng

Về những cơ hội và thách thức trong giai đoạn mới, theo TS Nguyễn Quốc Thập, trong bối cảnh chuyển dịch năng lượng toàn cầu, với kịch bản Net Zero vào năm 2050, Petrovietnam cần có sự chuyển dịch để phù hợp với bối cảnh mới. Việt Nam có tiềm năng rất lớn về điện gió ngoài khơi, với khoảng 600GW. Đây là cơ hội lớn cho các doanh nghiệp trong đó có Petrovietnam.

Điểm đáng mừng là Petrovietnam đã xây dựng chiến lược phát triển, trong đó bao gồm chiến lược chuyển dịch năng lượng với mục tiêu kép: Một là phát huy hiệu quả nguồn tài nguyên truyền thống-nâng cao hiệu quả thăm dò, tăng hệ số thu hồi, làm chủ công nghệ... Đây vẫn là nhiệm vụ cốt lõi để khai thác dầu khí tối ưu, an toàn, hiệu quả; vừa bảo đảm an ninh năng lượng, vừa tạo nguồn lực tài chính cho các bước chuyển đổi tiếp theo. Hai là chủ động, thận trọng nhưng quyết liệt mở rộng sang các lĩnh vực năng lượng mới: Từ năng lượng bắc cầu như LNG đến các nguồn năng lượng mới hoàn toàn như điện gió ngoài khơi, amoniac, hydrogen xanh, hay công nghệ thu giữ - lưu trữ carbon (CCS/CCUS).

Điều quan trọng là Tập đoàn phải lựa chọn những lĩnh vực phù hợp với năng lực và thế mạnh; chọn đúng thời điểm, đúng đối tác; xác định quy mô và mức độ đầu tư để nâng cao hiệu quả và tránh dàn trải. Năng lượng mới là cơ hội, nhưng cũng đi kèm rủi ro lớn nếu Petrovietnam rời bỏ quá nhanh những năng lực đã chứng minh hiệu quả.

Để Petrovietnam phát triển theo đúng định hướng đề ra, Tập đoàn cần có hành lang pháp lý đầy đủ và có quy chế tài chính đủ để hội nhập, xử lý được các vấn đề, các dự án quy mô lớn nhỏ khác nhau. Ông Nguyễn Văn Phụng cho rằng, vướng mắc lớn nhất hiện nay chính là khung pháp lý chưa theo kịp tốc độ phát triển của công nghệ và thị trường năng lượng mới. Nhiều lĩnh vực Petrovietnam đang bước vào-đặc biệt là LNG, điện khí, hydrogen, công nghệ thu giữ, lưu trữ carbon - đều có chuỗi giá trị hoàn toàn khác với cách làm của ngành dầu khí truyền thống. Nhưng pháp luật hiện hành lại đang được xây dựng dựa trên các mô hình cũ.

Vướng mắc thứ hai là cơ chế ưu đãi cho đầu tư xanh, công nghệ sạch chưa thật sự rõ ràng và đủ mạnh. Nhiều quốc gia đã sử dụng ưu đãi thuế, tín dụng xanh hoặc các cơ chế chia sẻ rủi ro để thu hút doanh nghiệp đầu tư vào lĩnh vực mới. Việt Nam cũng có chủ trương như vậy, nhưng hệ thống chính sách hiện nay vẫn rời rạc và thiếu tính liên thông. Tiếp nữa là tính ổn định của chính sách. Doanh nghiệp muốn đầu tư vào các lĩnh vực có thời gian thu hồi vốn 15-20 năm nên rất cần sự ổn định của chính sách thuế, tài chính. Chỉ khi môi trường chính sách minh bạch và ổn định, doanh nghiệp mới có thể dám làm lớn.

Bà Phạm Thúy Chinh cho rằng, chính sách thuế và tài chính phải phù hợp với đặc thù đầu tư dài hạn của ngành công nghiệp-năng lượng. Các dự án của Petrovietnam thường có quy mô hàng tỷ USD và thời gian thu hồi vốn kéo dài. Nếu cơ chế thuế, phí không ổn định hoặc thay đổi quá nhanh, doanh nghiệp rất khó xây dựng kế hoạch tài chính dài hạn. Do đó, cần những chính sách đủ rõ và đủ bền vững để doanh nghiệp mạnh dạn đầu tư vào LNG, hydrogen hay lọc hóa dầu sâu-những lĩnh vực mang tính chiến lược quốc gia.

Các ý kiến tại tọa đàm đều tin rằng, Petrovietnam sẽ vượt qua thách thức và biến thách thức thành cơ hội, ngày càng khẳng định vai trò sứ mệnh, xứng đáng là doanh nghiệp trọng điểm của nền kinh tế.