QĐND - Đánh giá, nhận xét học bạ, sổ theo dõi, phiếu liên lạc, bài làm… của học sinh là công việc thường xuyên của thầy giáo, cô giáo ở nhà trường phổ thông. Lâu nay, ban giám hiệu các trường rất coi trọng và thường xuyên nhắc nhở các thầy, các cô phải thận trọng, chuẩn xác trong lời phê của mình. Thế nhưng, đó đây vẫn còn những thầy cô thiếu thận trọng khi ghi những lời phê, gây bức xúc cho dư luận xã hội.

Những lời phê gây “sốc”

Phải nói rằng, phần lớn thầy giáo, cô giáo có ý thức nghề nghiệp cao, thể hiện khá tốt việc này. Họ tỉ mỉ, chỉn chu từng câu chữ, lời lẽ khi ghi. Họ dùng những lời nhận xét phù hợp, thỏa đáng nhất, làm nổi bật ưu điểm, nhược điểm của các em. 

Thế nhưng, vẫn có không ít thầy cô còn giản đơn, cẩu thả, thiếu thận trọng trong đánh giá, nhận xét, gây nên những phản ứng thiếu thiện cảm từ phía các em và phụ huynh. Gần đây, một cô giáo chủ nhiệm ở trường THPT thuộc TP Biên Hòa (Đồng Nai) có lời phê “lạ lùng” trong học bạ em H, lớp 12A7: “Học được. Nghỉ học nhiều do đang điều trị bệnh thần kinh. Cần tránh lối sống thực dụng và thiếu tinh thần tôn sư trọng đạo”. Lời phê này đã khiến em học sinh, gia đình em và dư luận rất bất bình.

Minh hoạ: ANH KHOA.

Hay mới đây, cư dân mạng xôn xao về một số lời phê, lời nhận xét lạ lùng, gây “sốc” có một không hai của các thầy giáo, cô giáo trên bài kiểm tra của học sinh. Xin dẫn ra đây: “Em học quá giỏi, có tố chất bá đạo của học sinh” (của một giáo viên tiếng Anh); “Em là nỗi nhục của Bộ Giáo dục” (của một giáo viên Địa lý); “Trình bày bẩn, cẩu thả. Xem lại ý thức học ngay nếu thực sự muốn làm con rể cô” (của một nữ giáo viên Lịch sử)...

Bản thân tôi, người đã nhiều năm công tác trong ngành giáo dục cũng đã gặp nhiều sổ học bạ của học sinh có nội dung lời phê ngắn ngủi, thành công thức, khuôn mẫu: Hạnh kiểm khá, học lực trung bình; hạnh kiểm tốt, học lực khá… Ở trên đã có ô ghi chốt về kết quả hai mặt giáo dục rồi thì dưới này phê lặp lại như công thức… vừa thừa vừa chẳng có ý nghĩa gì. Người phê đúng là phải thâu tóm, khái quát được những điểm riêng, nổi bật về hạnh kiểm và học tập, ghi nhận sự tiến bộ… của từng em trong cả năm học. Để giảm tải khối lượng công việc “chất như núi” khi bỏ chấm điểm ở cấp tiểu học, các giáo viên đã đưa ra rất nhiều sáng kiến, trong đó có việc sử dụng những con dấu gỗ để đóng nhận xét vào bài làm của học sinh. Còn nhớ, GS, TS Nguyễn Minh Thuyết từng có ý kiến, việc sử dụng con dấu sẽ lợi bất cập hại. Theo ông, những “lời khen gỗ” rất chung chung, "vô hồn". “Con dấu gỗ không thể thay thế lời phê. Nhà giáo phải dành cả trí tuệ, tình cảm của mình vào từng lời phê thì lời phê ấy mới có tác dụng giáo dục, động viên học sinh”.

Lời phê “thuyết phục”… sống mãi trong học trò

Chưa đề cập đến nội dung, ý nghĩa gửi gắm thật sự đằng sau những lời nhận xét trên, song rõ ràng, cách sử dụng từ ngữ của giáo viên trong những trường hợp trên là không phù hợp với văn phong của môi trường sư phạm, vốn chuẩn mực và khoa học. Hơn nữa, một số lời phê có thể khiến người nhận cảm thấy bị xúc phạm, tổn thương. Những hạn chế, nhược điểm qua một bài làm không phải là cơ sở để thầy cô đánh giá nhân phẩm hoặc năng lực của học sinh. Người viết lời phê, nhận xét có lẽ trong một phút nóng vội, thiếu suy nghĩ nào đó chưa lường được hết hậu quả của những phát ngôn ấy. Nhận xét, ghi lời phê cần hướng tới mục tiêu là giúp cho học sinh hoàn thiện, tốt hơn chứ không phải khiến các em cảm thấy tự ti, nhụt chí. Sử dụng câu chữ tùy tiện, thiếu cân nhắc dễ khiến khoảng cách giữa thầy và trò trở nên xa cách, học sinh thiếu lòng tin và quý trọng thầy cô.

Nếu mỗi lớp vẫn còn từ 45 đến 50 học sinh thì áp lực công việc đối với giáo viên rất lớn, để có được những lời phê, nhận xét trong sổ học bạ, sổ theo dõi, sổ liên lạc, bài làm của học sinh sao cho đầy đủ, chính xác, có tính động viên, khuyến khích học sinh là điều không phải giáo viên nào cũng làm được. Nó phụ thuộc nhiều vào lương tâm và trách nhiệm của thầy cô. Đồng thời, phụ thuộc nhiều vào sự quan tâm, chịu khó đôn đốc, kiểm tra đúng mực của cán bộ quản lý nhà trường. Những lời phê chuẩn mực luôn sống mãi trong lòng các thế hệ học sinh, tạo động lực, niềm tin cho các em phấn đấu.

ĐỖ TẤN NGỌC