Thúc đẩy các chính sách phát triển công nghiệp hỗ trợ

Quy mô và năng lực của các DN CNHT còn nhiều hạn chế

Trong những năm gần đây, ngành CNHT của Việt Nam ngày càng phát triển và có vai trò quan trọng trong việc tham gia vào chuỗi cung ứng cũng như chuỗi giá trị toàn cầu. Hiện nay, các DN đang hoạt động trong ngành CNHT chiếm gần 4,5% tổng số DN ngành công nghiệp chế biến, chế tạo. Một số DN sản xuất linh kiện Việt Nam có năng lực khá tốt ở những lĩnh vực như: Sản xuất khuôn mẫu; linh kiện xe đạp, xe máy; linh kiện cơ khí tiêu chuẩn...

Công ty Cổ phần Công nghệ năng lực Việt (Hà Nội) sản xuất nhiều thiết bị cung cấp cho doanh nghiệp FDI.

Tuy nhiên, báo cáo của Bộ Công Thương cho biết, quy mô và năng lực của các DN CNHT còn nhiều hạn chế. Với tỷ lệ quá nhỏ trong toàn ngành công nghiệp nên năng lực sản xuất của các DN này còn rất thấp; thiếu nguồn lực và công nghệ để nâng cao năng suất; nguồn nhân lực chưa đáp ứng yêu cầu. Bên cạnh đó, DN CNHT chủ yếu lại là các DN tư nhân nên khả năng tài chính yếu. Những điều này khiến nhiều sản phẩm CNHT Việt Nam chưa đáp ứng được yêu cầu về chất lượng và tương thích kỹ thuật, trong các chuỗi cung ứng lớn quy mô toàn cầu.

Thực tế cho thấy, sự gián đoạn trong hoạt động cung ứng nguồn sản phẩm hoặc phụ tùng từ Trung Quốc khi dịch Covid-19 bùng phát tại quốc gia này khiến nhiều DN của Việt Nam phải đối mặt với việc tạm ngừng sản xuất. Một trong số những ngành chịu ảnh hưởng nhiều nhất là ngành điện-điện tử. Còn ở chiều ngược lại, một số DN có khả năng tránh được gián đoạn sản xuất là những DN đã đa dạng hóa chuỗi cung ứng bên ngoài Trung Quốc.

Cục trưởng Cục Công nghiệp, Bộ Công Thương Trương Thanh Hoài thừa nhận: "Các ngành công nghiệp của Việt Nam hiện nay phụ thuộc rất lớn vào nguồn cung cấp nguyên phụ liệu, linh kiện đầu vào nhập khẩu từ Trung Quốc và các quốc gia như Hàn Quốc, Nhật Bản để phục vụ sản xuất". Tuy nhiên, ông Trương Thanh Hoài cũng cho rằng, DN CNHT đang đứng trước thời cơ thuận lợi để phát triển bứt phá. Bên cạnh những tác động tiêu cực thì đại dịch Covid-19 cũng tạo ra con đường mới cho các DN CNHT trong nước. Bởi sau khi các thị trường cung cấp nguyên phụ liệu như: Trung Quốc, Hàn Quốc, Nhật Bản bị tạm dừng sản xuất vì dịch bệnh, đến nay, các DN FDI đang tính đến phương án tìm đối tác trong nước. Từ đầu tháng 3-2020 đến nay, một số DN FDI đa quốc gia đã thực hiện phối hợp với Cục Công nghiệp để tìm kiếm các DN sản xuất nguyên vật liệu, linh phụ kiện đủ khả năng sản xuất thay thế nguồn nhập khẩu.

Các chính sách hỗ trợ cần đi vào thực tiễn

DN CNHT của Việt Nam hiện chủ yếu vẫn là DN nhỏ và vừa, trình độ hạn chế về nhiều mặt. Trong khi đó, để phát triển sản phẩm CNHT cần nguồn vốn lớn, nguồn nhân lực chất lượng cao. Vì vậy, theo các chuyên gia, để các DN CNHT đạt tới trình độ khu vực và quốc tế, đủ năng lực tham gia vào chuỗi giá trị toàn cầu rất cần có sự hỗ trợ mạnh mẽ từ Nhà nước. Tuy nhiên, theo phản ánh của DN, dù Chính phủ có nhiều chính sách đặc thù để phát triển CNHT nhưng hiện cơ chế về ưu đãi tín dụng, thuế, tiền thuê đất, đặc biệt là phân bổ nguồn lực để triển khai các chính sách về CNHT chưa được cụ thể hóa… khiến DN CNHT khó khăn trong tiếp cận các hỗ trợ và ưu đãi. DN CNHT kiến nghị, điều quan trọng nhất là các cơ quan, tổ chức có liên quan thúc đẩy thực thi thật nhanh, hiệu quả, minh bạch các chương trình hỗ trợ dành cho CNHT đã được Chính phủ ban hành trước đó như: Quyết định số 68/QĐ-TTg ngày 18-1-2017 của Thủ tướng Chính phủ về việc Phê duyệt Chương trình phát triển CNHT từ năm 2016 đến năm 2025; Quyết định số 10/2017/QĐ-TTg ngày 3-4-2017 của Thủ tướng Chính phủ về việc ban hành Quy chế quản lý và thực hiện Chương trình phát triển CNHT…

Theo Bộ trưởng Bộ Công Thương Trần Tuấn Anh: Ngành công thương đang thúc đẩy tái cơ cấu các lĩnh vực sản xuất công nghiệp, trong đó xác định trọng tâm là khu vực CNHT. Để tăng tính độc lập, tự chủ cho các ngành sản xuất trong nước, giảm phụ thuộc vào chuỗi cung ứng nước ngoài, Bộ Công Thương đề xuất Chính phủ xem xét tập trung tiến hành các giải pháp dài hạn bằng việc sớm thông qua nghị quyết về các giải pháp thúc đẩy phát triển CNHT để có căn cứ xây dựng các chính sách lớn và tổ chức triển khai đồng bộ từ Trung ương đến địa phương các giải pháp phát triển ngành. Cùng với đó, đề xuất sửa đổi quy định tại Luật thuế giá trị gia tăng về việc hoàn thuế giá trị gia tăng có thời hạn (không thực hiện hoàn thuế theo phương pháp khấu trừ như hiện nay) đối với máy móc thiết bị nhập khẩu tạo tài sản cố định của các DN sản xuất sản phẩm CNHT và các ngành công nghiệp thuộc danh mục ngành nghề được hưởng ưu đãi đầu tư theo quy định của pháp luật về đầu tư nhằm tạo điều kiện để DN có thêm nguồn vốn phục vụ sản xuất. Đặc biệt, Bộ Công Thương đề xuất Chính phủ chỉ đạo thống nhất nguồn lực từ Trung ương đến địa phương tập trung đầu tư, phát triển các dự án công nghiệp, đặc biệt là CNHT và một số ngành công nghiệp vật liệu cơ bản quan trọng như thép cán nóng, sản xuất vải, dệt nhuộm hoàn tất vải, vật liệu mới... để khắc phục sự phụ thuộc vào nguồn nguyên vật liệu, linh phụ kiện đầu vào nhập khẩu.

Bài và ảnh: VŨ DUNG