Sau hơn 3 năm triển khai thực hiện mô hình liên kết sản xuất, tiêu thụ lúa gạo, tỉnh Long An đã đạt được nhiều kết quả tích cực. Tuy nhiên, sự liên kết giữa các bên vẫn tồn tại nhiều vấn đề, đặc biệt, sự ràng buộc pháp lý giữa doanh nghiệp và nông dân còn lỏng lẻo.

Hiệu quả từ liên kết

Trong năm 2014, toàn tỉnh Long An triển khai 40 cánh đồng lớn với tổng diện tích hơn 17.000 ha với sự tham gia của hơn 6.000 hộ nông dân. Trong quá trình thực hiện cánh đồng lớn, sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đã vận động 20 doanh nghiệp tham gia liên kết cung ứng vật tư, giống và bao tiêu sản phẩm cho nông dân. Khi tham gia cánh đồng lớn, người dân được cung ứng giống, vật tư, hướng dẫn kỹ thuật canh tác lúa đúng quy trình và được doanh nghiệp hợp đồng bao tiêu sản phẩm. Nhờ đó, sản lượng, chất lượng lúa không ngừng tăng lên, lợi nhuận cũng cao hơn so với sản xuất nhỏ lẻ.

Ông Tô Văn Liêm, nông dân ấp Chòi Mòi, xã Tuyên Bình huyện Vĩnh Hưng, cho biết: mặc dù trồng lúa gần 30 năm nhưng trước đây gia đình ông chỉ sản xuất theo kinh nghiệm. Từ vụ Đông Xuân 2013, ông Liêm tham gia cánh đồng lớn theo chủ trương chung của ngành nông nghiệp. Qua 3 vụ thu hoạch, vụ nào năng suất lúa của gia đình ông cũng tăng từ 200 -500kg/ha so với trước. Do được doanh nghiệp bao tiêu toàn bộ 9 ha lúa với giá cao hơn thị trường 100đồng/kg nên tổng lợi nhuận của gia đình ông tăng thêm gần 20 triệu đồng/ha/vụ.

Theo ông Liêm, quá trình canh tác lúa ở cánh đồng mẫu lớn không quá phức tạp nhưng nông dân cần tuân thủ các hướng dẫn về kỹ thuật cũng như quy trình sử dụng thuốc bảo vệ thực vật để đảm bảo chất lượng lúa đồng đều và không bị dư lượng thuốc bảo vệ thực vật.

Hiện nay, gia đình ông Liêm cùng với 16 hộ nông dân ấp Chòi Mòi đã thành lập tổ hợp tác sản xuất lúa chất lượng cao, ký hợp đồng bao tiêu sản phẩm với công ty Highland Dragon (trụ sở tại Cần Đước –Long An). Khi liên kết với công ty, các tổ viên được thu mua lúa với giá cao hơn thị trường 100 đồng/kg. Nếu lúa không bị dư lượng thuốc bảo vệ thực vật người dân còn được thưởng thêm 50 -200 đồng/kg.

Nhờ đó, nông dân được khuyến khích sử dụng thuốc bảo vệ thực vật đúng cách và vừa đủ, tiết kiệm chi phí, gia tăng lợi nhuận. Ngược lại doanh nghiệp liên kết cũng hưởng lợi từ việc nông dân đảm bảo trồng 100% giống lúa xác nhận; sản phẩm lúa có chất lượng đồng đều; kiểm soát được dư lượng thuốc bảo vệ thực vật, đáp ứng tiêu chuẩn xuất khẩu gạo đến các thị trường khó tính.

 

Ảnh minh họa.

Chưa tạo được đột phá

Mặc dù mô hình cánh đồng lớn đã từng bước tạo ra mối liên kết giữa sản xuất và tiêu thụ nông sản, tạo điều kiện để nông dân cải thiện thu nhập, đảm bảo nguồn nguyên liệu xuất khẩu cho doanh nghiệp. Tuy nhiên, cho đến nay mô hình này chưa tạo được bước đột phá do sự liên kết giữa các bên chưa thật sự chặt chẽ và có tính bền vững.

Ông Lê Văn Dạ, Tổ Phó tổ hợp tác sản xuất lúa chất lượng cao ấp Chòi Mòi, xã Tuyên Bình, Vĩnh Hưng bày tỏ, trong khi các doanh nghiệp đưa ra các tiêu chuẩn khắt khe về chất lượng lúa nhưng nhiều nông dân lại chưa quen với tư duy sản xuất mới, thường làm theo cảm tính dẫn đến sai quy trình, không đảm bảo được chất lượng sản phẩm theo yêu cầu của doanh nghiệp. Thêm vào đó, các doanh nghiệp liên kết hiện nay chỉ mới hợp đồng theo thời vụ, chưa có hướng đầu tư lâu dài nên nông dân chưa thật sự tin tưởng và yên tâm sản xuất.

Theo ông Hồ Văn Bún, Chủ tịch Hội nông dân huyện Vĩnh Hưng, mỗi năm huyện Vĩnh Hưng thực hiện khoảng 55.000 ha lúa theo mô hình cánh đồng lớn. Tuy có 5 doanh nghiệp tham gia liên kết nhưng diện tích được bao tiêu sản phẩm chỉ khoảng 5.000ha. Trong số đó, chỉ có Công ty Bảo vệ thực vật An Giang đủ điều kiện cung ứng giống, vật tư đồng thời bao tiêu sản phẩm cho người dân. Các doanh nghiệp khác chỉ cung ứng đầu vào, hoặc chỉ tham gia thu mua lúa thành phẩm. Số diện tích 50.000 ha còn lại nông dân được khuyến khích sản xuất theo quy trình của cánh đồng lớn nhưng vẫn phải bán lúa qua thương lái. Mặt khác, trong quá trình liên kết, doanh nghiệp và nông dân chỉ “hợp đồng miệng” dựa trên chữ tín nên khi một trong hai bên “bẻ kèo” bên còn lại không biết kêu ai, cơ quan chức năng cũng không có cơ chế để xử lý.

Nhiều nông dân tham gia cánh đồng lớn tại Vĩnh Hưng kiến nghị, Nhà nước nên có chính sách ổn định giá lúa, đảm bảo nông dân có lợi nhuận mới có thể yên tâm sản xuất. Mặt khác, các ngành chức năng cần quy hoạch hệ thống đê bao lửng, thủy lợi nội đồng hoàn chỉnh, đáp ứng nhu cầu tưới tiêu đồng bộ của cánh đồng lớn. Bên cạnh đó, người dân cũng mong muốn các doanh nghiệp liên kết lâu dài, ổn định đầu ra tạo điều kiện để nông dân mở rộng sản xuất.

Ông Nguyễn Thanh Truyền, Phó Giám đốc sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Long An, cho biết: thời gian qua, diện tích cánh đồng lớn ở Long An không ngừng phát triển. Năm 2015, toàn tỉnh sẽ triển khai 20.000ha. Hiệu quả của mô hình cánh đồng lớn đã được nông dân và cả doanh nghiệp xác nhận. Tuy nhiên quá trình liên kết cũng gặp không ít khó khăn và bất cập. Nổi cộm nhất là vấn đề liên kết giữa doanh nghiệp với nông dân, liên kết ngang giữa các nông dân còn lỏng lẻo, tính pháp lý giữa các hợp đồng chưa được đảm bảo.

Để khắc phục tình trạng trên, Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh đã trực tiếp làm việc với các doanh nghiệp, yêu cầu thực hiện đúng hợp đồng ký kết với nông dân. Sở chú trọng tới việc thẩm định năng lực tài chính, kho bãi, lò sấy của các doanh nghiệp đáp ứng yêu cầu thu mua kịp thời; khuyến khích các doanh nghiệp mới tham gia liên kết. Bên cạnh đó, ngành nông nghiệp cũng phối hợp với Hội nông dân các địa phương tổ chức các lớp tập huấn kỹ thuật sản xuất, trợ giúp pháp lý cho nông dân, đảm bảo quyền lợi cho các bên tham gia mô hình.

Theo TTXVN