Mưa ít, mực nước các hồ chứa thấp
Theo ông Vũ Đức Long, Phó giám đốc Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn quốc gia, dòng chảy trên các sông khu vực Bắc Bộ, đặc biệt là dòng chảy đến hồ chứa lớn trên lưu vực sông Đà thiếu hụt so với trung bình nhiều năm (TBNN) từ 10 đến 80%. Hiện nay, tổng dung tích các hồ chứa lớn trên sông Hồng thấp hơn cùng kỳ năm 2018 khoảng 5,1 tỷ mét khối, trong đó tổng dung tích 3 hồ chứa lớn: Hòa Bình, Tuyên Quang, Thác Bà thấp hơn cùng kỳ năm 2018 khoảng 3,08 tỷ mét khối. Dự báo, từ tháng 1-2020 đến tháng 6-2020, nguồn nước trên các sông, suối khu vực Bắc Bộ tiếp tục thiếu hụt so với TBNN, cụ thể lưu vực sông Đà thiếu hụt 20-40%, lưu vực sông Thao thiếu hụt 20-50%; lưu vực sông Lô-Gâm, Chảy thiếu hụt 10-20%, riêng hạ lưu sông Hồng thiếu hụt 20-30%.
Ông Nguyễn Quốc Chính, Phó trưởng ban Kỹ thuật-Sản xuất, Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) cho hay: Tính đến cuối tháng 12-2019, tổng lưu lượng nước tích được ở các hồ trên là 11,3 tỷ mét khối, tương đương 60% hữu ích (thiếu hụt khoảng 7,6 tỷ mét khối), trong đó các hồ trực tiếp vận hành xả nước vụ đông xuân tích được khoảng 5,7 tỷ mét khối, chiếm khoảng 57,7% dung tích thiết kế, thiếu hụt khoảng 4,23 tỷ mét khối. Theo tính toán của EVN, nếu xả nước với 3 đợt thì tổng lượng nước xả từ các hồ thủy điện khoảng 4,3 tỷ mét khối. Các hồ thủy điện phục vụ nước đổ ải năm nay, hồ Hòa Bình mực nước sẽ từ 101,6m xuống 83,17m, cách mực nước chết 3,17m; hồ Thác Bà sẽ xuống từ 53,6m xuống 48,93m, cách mực nước chết 2,93m; Tuyên Quang giảm từ 116,5m xuống 93,56m, cách mực nước chết 3,56m. Ngoài ra, các hồ chứa này còn đảm đương nhiệm vụ phát điện 1.700-1920MW. Riêng các hồ trên sông Đà còn bảo đảm cung cấp nước sạch cho Nhà máy Nước sông Đà.
Tranh thủ lấy nước, sử dụng tiết kiệm, hợp lý
Trước tình hình trên, để cung cấp nước phục vụ gieo cấy lúa vụ đông xuân năm 2019-2020 ở khu vực Trung du và Đồng bằng Bắc Bộ, ông Nguyễn Quốc Chính đề nghị các địa phương tập trung chỉ đạo tranh thủ lấy nước để tiết kiệm lượng nước xả xuống hạ du. Ví dụ, tăng cường các trạm bơm dã chiến để lấy nước để giảm bớt thời gian, lưu lượng nước xả. Lượng nước xả xuống hạ du thường lớn sau đó lại bị chảy ra biển cao hơn nhiều so với lượng nước lấy vào đồng ruộng, điều này gây lãng phí nguồn tài nguyên nước.
Đồng quan điểm này, ông Nguyễn Văn Tỉnh, Tổng cục trưởng Tổng cục Thủy lợi (Bộ NN&PTNT) cho hay: “Do tình hình nguồn nước các hồ chứa của chúng ta năm nay hiện ở mức thấp, vì thế sắp tới các địa phương nên tập trung, huy động máy móc, phương tiện, đặc biệt là sử dụng các trạm bơm dã chiến tranh thủ lấy nước vào đồng ruộng phục vụ gieo cấy, lấy nước vào các hệ thống kênh mương, ao, đầm để lấy nước tưới dưỡng lúa trong thời gian thủy điện xả nước. Việc sử dụng nước phải bảo đảm tiết kiệm, vừa phục vụ sản xuất lúa, vừa bảo đảm nguồn nước phát điện, cung cấp nước cho sinh hoạt.
Hiện nay, nguồn nước trên các sông lớn ở Bắc Bộ thực hiện đa mục tiêu, vừa phục vụ sản xuất lúa, vừa có nước phục vụ các nhiệm vụ phát triển kinh tế-xã hội. Do đó, theo Bộ trưởng Bộ NN&PTNT Nguyễn Xuân Cường, về lâu dài, phải tính toán kỹ việc tái cơ cấu cây trồng vùng này cho phù hợp, ở những nơi có địa hình, chân ruộng cao thì không trồng lúa nữa để bảo đảm tiết kiệm nước. Đồng thời, phải rà soát toàn bộ hệ thống công trình thủy lợi, lý do hiện đáy sông thuộc lưu vực sông Hồng bị biến dạng, nếu hệ thống thủy lợi không được nâng cấp cải tạo sẽ rất khó lấy nước trong những năm tới. Cùng với đó, đẩy mạnh việc ứng dụng khoa học-kỹ thuật công nghệ mới, ví dụ công nghệ bơm thấp tầng ở tỉnh Hưng Yên đang ứng dụng bất kỳ mực nước nào trên sông cũng lấy được, cần được đưa vào ứng dụng nhanh. Một biện pháp nữa là chuyển đổi cơ cấu cây trồng, riêng đối với những vùng trũng ở khu vực này đẩy mạnh nuôi trồng thủy sản để chính vùng này sẽ cung cấp một phần nước phục vụ sản xuất lúa vụ đông xuân vừa tích nước, trữ nước vào mùa lũ để giảm bớt úng ngập cho lúa. Như vậy, sản xuất nông nghiệp phải thích ứng được với tình hình mới, bởi diễn biến khô hạn sẽ ngày càng phức tạp hơn. Ngành nông nghiệp cần tích cực phối hợp với ngành điện để làm sao sử dụng nước hiệu quả, tiết kiệm, hợp lý nhất.
Bài và ảnh: NGUYỄN KIỂM