Ngành trồng trọt tái cơ cấu: Chuyển từ lượng sang chất

QĐND - Trong những năm qua, ngành trồng trọt nước ta đã có bước phát triển vượt bậc, được ví như là một “kỳ tích”, đóng góp lớn vào kim ngạch xuất khẩu của ngành nông nghiệp. Thế nhưng, gần đây, trong lĩnh vực trồng trọt đã bộc lộ không ít hạn chế, bất cập khiến tốc độ tăng trưởng của ngành chậm lại. Để phát triển bền vững, ngành trồng trọt nước ta bắt buộc phải tái cơ cấu. 

Trồng trọt đã qua thời hoàng kim

Theo số liệu Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, ngành trồng trọt chiếm vị trí rất quan trọng trong nông nghiệp vì lĩnh vực này chiếm 52% tổng giá trị của ngành nông nghiệp. Tuy nhiên, những năm gần đây, tốc độ tăng trưởng của ngành trồng trọt có xu hướng chậm lại nếu như năm 2011 tăng trưởng ngành trồng trọt đạt 4,2% thì năm 2013 chỉ còn tăng trưởng 2,3%. Bộ trưởng Cao Đức Phát cho rằng, chỉ riêng với cây lúa-cây trồng chủ lực của nước ta, năng suất lúa hiện đạt hơn 7 tấn/ha đã đạt ngưỡng, vì khó có thể tăng năng suất lúa thêm. Do đó, để phát triển bền vững đồng thời nâng cao khả năng cạnh tranh trên thị trường ngành trồng trọt, cần phải thực hiện tái cơ cấu.

Lúa vẫn là cây chủ lực Việt Nam cần tập trung tái cơ cấu trồng trọt để gia tăng giá trị.

Ngoài việc sản phẩm trồng trọt tăng nhanh về số lượng, trong khi chất lượng lại tăng chậm khiến sản phẩm khó tiêu thụ cạnh tranh trên thị trường thì tình trạng sử dụng lãng phí, không đúng quy trình các loại vật tư nông nghiệp như thuốc bảo vệ thực vật, phân bón, nước tưới là nguyên nhân khiến chi phí sản xuất từ ngành trồng trọt tăng, lợi nhuận sụt giảm.

Ông Nguyễn Xuân Hồng, Cục trưởng Cục Bảo vệ thực vật (BVTV) cho biết: Tình trạng lạm dụng thuốc BVTV đã làm tăng chi phí sản xuất rất nhiều. “Chúng ta có thể giảm 50% lượng thuốc BVTV hiện nay. Nhiều chuyên gia đã đánh giá có đến 80% lượng thuốc BVTV hiện nay phun không đúng, không cần thiết nên lãng phí rất nhiều”, ông Hồng khẳng định.

Tỷ lệ thất thoát sau thu hoạch đối với cây lúa hiện từ 10-13%. Năm 2013, tổng sản lượng lúa của Việt Nam đạt 43,7 triệu tấn thì lượng lúa thất thoát trước, trong và sau khi thu hoạch vào khoảng 4 triệu tấn. Và số tiền bị mất của nông dân khi thu hoạch lúa do bị thất thoát là một con số không nhỏ.

Tăng chất hơn tăng lượng

Bộ trưởng Bộ NN&PTNT Cao Đức Phát cho rằng, tái cơ cấu ngành trồng trọt là cần phải thay đổi tư duy cũ, sản xuất nhỏ lẻ, manh mún, thiếu liên kết... sang sản xuất lớn, liên kết chặt chẽ các khâu, bền vững, nâng cao giá trị cho toàn thành phần trong chuỗi sản xuất nông sản. Tái cơ cấu lĩnh vực trồng trọt sẽ theo hai hướng, thứ nhất là điều chỉnh cơ cấu cây trồng cho phù hợp với nhu cầu thị trường. Thứ hai là lựa chọn những cây trồng đem lại hiệu quả kinh tế ở mỗi địa phương. Ngành nông nghiệp sẽ ưu tiên tập trung nâng cao hiệu quả sản xuất những cây trồng có lợi thế của Việt Nam, đồng thời cũng khuyến cáo địa phương lựa chọn tập trung vào cây trồng là lợi thế của mỗi địa phương.

Ông Phạm Đồng Quảng, Phó cục trưởng phụ trách Cục Trồng trọt cho rằng: Lúa gạo là ngành có lợi thế. Nhu cầu lúa gạo vẫn tăng mạnh và Việt Nam sẽ tiếp tục đẩy mạnh xuất khẩu lúa gạo là nước xuất khẩu lúa gạo hàng đầu thế giới. Tuy nhiên, để tái cơ cấu ngành hàng lúa gạo ngày càng đạt hiệu quả cao, trong thời gian tới, ngành nông nghiệp định hướng vùng Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) tập trung hướng tới thị trường xuất khẩu, sử dụng giống lúa chất lượng gạo trắng, hạt dài, các giống lúa thơm có khả năng cạnh tranh với các giống cùng nhóm trên thị trường thế giới. Vùng Đồng bằng sông Hồng (ĐBSH) và các vùng sản xuất lúa còn lại chủ yếu sử dụng các giống lúa có chất lượng gạo, cơm ngon phù hợp với người tiêu dùng trong nước.

Theo Bộ NN&PTNT, năm 2013, có 13 tỉnh Nam Bộ xây dựng 369 mô hình cánh đồng mẫu lớn, tổng diện tích khoảng 120.500ha; các tỉnh vùng ĐBSH đã xây dựng được 1.265 mô hình với diện tích là 35.518ha... Từ đầu năm 2014 đến nay, xây dựng cánh đồng mẫu lớn tiếp tục được mở rộng trên cả nước, quy mô hàng trăm nghìn héc-ta. Vụ hè thu 2014, ở ĐBSCL có hơn 100.000ha lúa được các doanh nghiệp thuộc Hiệp hội Lương thực Việt Nam (VFA) liên kết với nông dân sản xuất, tiêu thụ sản phẩm, xây dựng cánh đồng lớn. 

Mục tiêu cụ thể đặt ra đối với cây lúa đến năm 2020, diện tích liên kết, sản xuất tiêu thụ, xây dựng cánh đồng mẫu lớn chiếm 50% diện tích tại các vùng sản xuất hàng hóa.

Cùng với việc tập trung nâng cao chất lượng thay vì số lượng đối với các cây trồng chủ lực, cây trồng Việt Nam có thế mạnh như: Lúa, cà phê, điều, ngành nông nghiệp đã kịp thời điều chỉnh diện tích trồng lúa sang trồng những loại cây khác. Ngoài ra, Bộ NN&PTNT đã có đề án phát triển bền vững ngành cà phê, điều từ nay tới năm 2020. Trong đó, chú trọng tới việc tái canh cây cà phê.