Nhiều vấn đề cốt lõi được nhận diện
Bám sát chỉ đạo của Chính phủ (tại Nghị quyết số 120/NQ-CP ngày 17-11-2017 về phát triển bền vững ĐBSCL thích ứng với biến đổi khí hậu-BĐKH), dựa trên quá trình kế thừa kết quả nghiên cứu nhiều năm trước, Bộ KH&ĐT đã khẩn trương chủ trì, phối hợp với các bộ, ngành, địa phương và cơ quan liên quan nghiên cứu, đánh giá, dự báo về các yếu tố, điều kiện, nguồn lực, bối cảnh, thực trạng phát triển kinh tế-xã hội của vùng... Qua đó nhận diện một số vấn đề cốt lõi mà ĐBSCL đang đối diện.
    |
 |
|
Kết cấu hạ tầng vùng Đồng bằng sông Cửu Long, nhất là hạ tầng giao thông chưa tương xứng với yêu cầu phát triển. (Trong ảnh: Cầu Cần Thơ bắc qua sông Hậu, góp phần kết nối vùng với TP Hồ Chí Minh). Ảnh: HỒNG ĐĂNG |
Theo đó, nông nghiệp hiện là trụ cột chính của vùng nhưng phát triển chưa thực sự bền vững, chưa được khai thác hết tiềm năng; cơ cấu ngành nông nghiệp nặng về thâm canh lúa với năng suất cao trong khi chi phí lớn và giá trị gia tăng thấp. Công nghiệp và dịch vụ chưa thực sự phát triển, nhất là công nghiệp chế biến và dịch vụ hỗ trợ nông nghiệp. Tài nguyên nước là yếu tố cốt lõi trong phát triển của vùng, tuy nhiên, các hoạt động phát triển thủy điện ở thượng nguồn, BĐKH, nước biển dâng và việc quản lý, khai thác nguồn nước thiếu bền vững thời gian vừa qua đã làm gia tăng thách thức về an ninh nguồn nước; các vấn đề sạt lở, sụt lún, xâm nhập mặn ngày càng nghiêm trọng... Phát triển đô thị và kết cấu hạ tầng của vùng chưa tương xứng với yêu cầu phát triển khi kết nối hạ tầng giao thông nội vùng, liên vùng, đặc biệt là việc kết nối với các trung tâm kinh tế lớn như Hà Nội, TP Hồ Chí Minh và vùng Đông Nam Bộ còn chậm phát triển, làm ảnh hưởng đến việc lưu thông, vận chuyển, tạo rào cản khi kêu gọi vốn đầu tư trong và ngoài nước.
Nguồn nhân lực của ĐBSCL hiện cũng đặt ra nhiều vấn đề cần phải giải quyết (mặt bằng học vấn và tỷ lệ ứng dụng khoa học, công nghệ tiên tiến của vùng thấp hơn mức bình quân chung của cả nước). Trong khi đó, số lao động chất lượng cao đang có xu hướng dịch chuyển sang vùng Đông Nam Bộ, TP Hồ Chí Minh và các vùng khác...
Quan điểm tiếp cận mới trong quy hoạch
Quy hoạch vùng ĐBSCL thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050 được xây dựng dựa trên nguyên tắc: Bảo vệ người dân, cải thiện sinh kế, phát triển cân bằng và bảo vệ môi trường. Theo các chuyên gia và nhà tư vấn, những nội dung cốt lõi của dự thảo quy hoạch đã thể hiện được quan điểm tiếp cận mới, mang tính khoa học và thực tiễn. Cụ thể, quan điểm phát triển bền vững ĐBSCL trên cả 3 trụ cột kinh tế-xã hội-môi trường được xác định là quan điểm chủ đạo của cả quy hoạch vùng và quy hoạch các địa phương trong vùng, lấy yếu tố con người làm trung tâm, trở thành chìa khóa cho tăng trưởng, phát triển; lấy thích ứng với BĐKH làm cách thức phát triển phổ biến.
Bộ trưởng Bộ KH&ĐT Nguyễn Chí Dũng nhìn nhận: Thúc đẩy đổi mới, sáng tạo nhằm biến thách thức thành cơ hội là quan điểm mang tầm nhìn tích cực. Trong đó không xem ĐBSCL là vùng khó khăn mà ngược lại, cần coi BĐKH, nước biển dâng là điều kiện không thể tránh khỏi, điều quan trọng là con người vận dụng, điều chỉnh và kiểm soát chúng thế nào để phát triển. Trong một thời gian dài, vùng ĐBSCL phát triển phân tán, quy mô nhỏ lẻ, giá trị thấp, chủ yếu phụ thuộc vào khai thác tài nguyên thiên nhiên. Trước bối cảnh cơ hội và thách thức mới, đã đến lúc vùng đất này phải thay đổi mô hình phát triển theo hướng tập trung hơn; phát triển các trung tâm kinh tế, các đô thị động lực, tập trung nguồn lực để tạo các “quả đấm thép” cho sự phát triển. Đầu tư là giải pháp tối quan trọng trong giai đoạn đầu của quy hoạch vùng, do vậy, cần thống nhất quan điểm tập trung đầu tư phát triển kết cấu hạ tầng thiết yếu; phát triển hạ tầng phải đi trước một bước để tạo nền tảng cho sự tăng trưởng nhanh, ổn định, bền vững.
“Chúng ta đều hiểu rằng, vùng ĐBSCL không thể phát triển nhanh, bền vững nếu chỉ đi một mình. Do vậy, tăng cường liên kết là một quan điểm mang tính tất yếu, khách quan của quy hoạch phát triển vùng ĐBSCL. Theo đó, cần xác định những định hướng và ưu tiên phát triển rõ ràng của toàn vùng và từng tiểu vùng. Mọi vấn đề lớn, quan trọng cần được giải quyết trong mối liên kết nội vùng, liên kết với vùng Đông Nam Bộ, TP Hồ Chí Minh, Campuchia, kinh tế biển (bao gồm cả Biển Đông và vịnh Thái Lan), tạo cơ sở để các địa phương trong vùng cùng hướng tới mục tiêu phát triển chung”, Bộ trưởng Bộ KH&ĐT Nguyễn Chí Dũng nhấn mạnh.
Đánh giá cao kết quả công tác chủ trì, phối hợp của Bộ KH&ĐT trong xây dựng, hoàn chỉnh quy hoạch vùng ĐBSCL, ông Trần Việt Trường, Phó bí thư Thành ủy, Chủ tịch UBND TP Cần Thơ, cho rằng: Quy hoạch vùng ĐBSCL được phê duyệt sẽ khai thác tối đa tiềm năng của vùng và biến những thách thức thành cơ hội trong bối cảnh toàn cầu hóa, hội nhập kinh tế quốc tế.
Theo ghi nhận của phóng viên tại hội nghị, dự thảo Quy hoạch vùng ĐBSCL thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050 đã được tham vấn toàn diện cả về mặt khoa học và thực tiễn; hội tụ sự đồng thuận, thống nhất cao giữa các địa phương trong vùng, các bộ, ngành, các chuyên gia, nhà khoa học, thể hiện quyết tâm chính trị của cả Trung ương và cấp ủy, chính quyền địa phương.
HỒNG HIẾU