Kiểm soát quy trình phát hành trái phiếu doanh nghiệp

Do vậy, cần nhanh chóng hoàn thiện cơ chế để thúc đẩy hơn nữa thị trường này nhằm mang lại sự phát triển bền vững cho nền kinh tế nước nhà.  

Giảm sự phụ thuộc vào nguồn vốn ngân hàng 

Bộ Tài chính cho biết, thời gian qua, thị trường trái phiếu doanh nghiệp (TPDN) đã từng bước phát triển theo đúng định hướng, chủ trương của Đảng, Quốc hội và Chính phủ, trở thành kênh huy động vốn trung hạn, dài hạn quan trọng, góp phần giảm sự phụ thuộc vào nguồn vốn tín dụng ngân hàng. Từ năm 2019 đến nay, khối lượng phát hành TPDN tăng nhanh, bình quân khoảng 467.000 tỷ đồng/năm. Khi áp dụng Luật Chứng khoán và Luật Doanh nghiệp (năm 2021), khối lượng phát hành TPDN có giảm trong các tháng đầu sau khi triển khai quy định mới. Tuy nhiên, thị trường đã nhanh chóng lấy lại đà phát triển với khối lượng phát hành năm 2021 đạt mức 637.000 tỷ đồng. Quy mô thị trường đến cuối năm 2021 tương đương 15% GDP. 

Hoạt động nghiệp vụ tại Sở Giao dịch chứng khoán Hà Nội. Ảnh: MAI LAN

Bên cạnh việc đạt được những kết quả khả quan về quy mô huy động vốn thì sự phát triển của thị trường này cũng phát sinh các rủi ro mới. Cụ thể như: Một số doanh nghiệp có tình hình tài chính yếu kém nhưng lại phát hành TPDN với lãi suất cao, khối lượng lớn; hiện nay chỉ cho phép nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp (có chứng chỉ hành nghề chứng khoán; nắm giữ danh mục đầu tư ít nhất 2 tỷ đồng) được mua và giao dịch TPDN riêng lẻ, nhưng nhiều nhà đầu tư cá nhân nhỏ lẻ không tìm hiểu kỹ quy định và thông tin về trái phiếu đã vi phạm quy định để trở thành nhà đầu tư chuyên nghiệp; cố tình mua TPDN riêng lẻ hoặc góp vốn thông qua hình thức hợp đồng hợp tác đầu tư theo pháp luật dân sự mặc dù không đủ các điều kiện yêu cầu; một số tổ chức cung cấp dịch vụ về tư vấn hồ sơ chào bán trái phiếu, kiểm toán, thẩm định giá cố tình chào mời không đúng đối tượng nhà đầu tư đối với TPDN riêng lẻ... 

Trao đổi với chúng tôi, anh Trần Văn Liêm ở phố Hàng Bài, quận Hoàn Kiếm, TP Hà Nội chia sẻ: “Nguồn vốn nhàn rỗi của tôi đang được chia làm hai phần, một phần gửi tiết kiệm tại ngân hàng và một phần đầu tư vào cổ phiếu. Tôi cũng muốn đa dạng hình thức đầu tư bằng cách nắm giữ thêm TPDN nhưng hiện tại, các thông tin về loại hình đầu tư này còn chưa phổ biến rộng, nhất là việc sở hữu TPDN riêng lẻ còn chịu nhiều hạn chế, ràng buộc theo quy định của pháp luật".

Trở thành kênh dẫn vốn hiệu quả

Theo TS Võ Trí Thành, thành viên Tổ tư vấn chính sách tài chính tiền tệ quốc gia, để phát triển thị trường vốn, đáp ứng đủ nhu cầu vốn cho nền kinh tế phát triển bền vững cần nhanh chóng sửa đổi Nghị định số 153/2020/NĐ-CP quy định về chào bán, giao dịch trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ. Bên cạnh đó, các năm tiếp theo cần có thêm những thể chế tốt để thúc đẩy thị trường trái phiếu trở thành kênh dẫn vốn hiệu quả cho nền kinh tế. 

Ngày 16-9-2022, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 65/2022/NĐ-CP sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 153/2020/NĐ-CP theo nguyên tắc: Tuân thủ điều kiện phát hành trái phiếu quy định tại Luật Chứng khoán, Luật Doanh nghiệp, bổ sung các quy định theo thẩm quyền của Chính phủ để tiếp tục phát triển thị trường TPDN minh bạch, bền vững, bảo vệ quyền lợi cả doanh nghiệp phát hành và nhà đầu tư, khắc phục những bất cập, hạn chế trên thị trường trong thời gian qua. Đồng thời, Nghị định số 65/2022/NĐ-CP cũng tăng cường công tác quản lý, giám sát bao gồm cả việc giám sát liên thông giữa lĩnh vực thị trường tài chính, lĩnh vực tín dụng ngân hàng và những lĩnh vực khác của nền kinh tế.

Bộ Tài chính tiếp tục khuyến nghị các chủ thể tham gia thị trường TPDN riêng lẻ cần tuân thủ quy định của pháp luật. Các doanh nghiệp phát hành phải bảo đảm tính trung thực của hồ sơ chào bán trái phiếu, sử dụng vốn đúng mục đích; có trách nhiệm giải thích cho nhà đầu tư những thông tin liên quan đến phương án phát hành, các rủi ro về mặt pháp lý, đầu tư, sử dụng vốn, quyền, lợi ích, trách nhiệm của các bên khi phát hành và đầu tư TPDN. Về phía các nhà đầu tư cá nhân, trước khi tham gia thị trường TPDN, cần tự đánh giá bản thân phải có đủ năng lực để đánh giá được đầy đủ rủi ro khi đầu tư vào TPDN, không nên mua trái phiếu thông qua chào mời mà không tìm hiểu kỹ về tình hình tài chính của doanh nghiệp phát hành và các điều kiện, điều khoản của trái phiếu hoặc chỉ mua trái phiếu vì lãi suất cao...

Nhiều chuyên gia tài chính nhận định, trong hai năm qua, thị trường chứng khoán nước ta đã bùng nổ với số lượng lớn nhà đầu tư mới tham gia. Tuy nhiên, các nhà đầu tư cá nhân này thường ưa chuộng việc “lướt sóng”, thích đầu cơ hơn đầu tư nên chỉ lựa chọn lợi nhuận ngắn hạn. Do vậy, khi thị trường nhận các cú sốc giảm điểm thì đây là những đối tượng chịu tác động tâm lý lớn nhất. Hệ quả là sau giai đoạn bùng nổ, từ quý II-2022, thị trường chứng khoán đã sụt giảm mạnh cả về điểm số lẫn thanh khoản, làm giảm sức hút của thị trường này trong ngắn hạn. Nhiều nhà đầu tư bị thua lỗ, rời bỏ thị trường. Tuy nhiên, về mặt dài hạn, các chuyên gia tài chính cho rằng, thị trường chứng khoán nước ta có tiềm năng tăng trưởng lớn, nhất là khi kinh tế Việt Nam đang hưởng lợi từ chiến lược xoay trục của dòng vốn đầu tư quốc tế. 

NGUYỄN ANH VIỆT