QĐND - Tỉnh Đắc Nông nằm ở phía Tây Nam Tây Nguyên, được tái lập ngày 1-1-2004 theo Nghị quyết số 22/2003/QH11, ngày 26-11-2003 của Quốc hội, trên cơ sở chia tách địa giới hành chính tỉnh Đắc Lắc. Vào thời điểm tái lập, Đắc Nông có diện tích tự nhiên 651.438ha, dân số hơn 363.000 người. Hiện nay, Đắc Nông có dân số gần 550.000 người thuộc 40 dân tộc anh em, trong đó đồng bào dân tộc thiểu số chiếm 31,5%, sinh sống trên địa bàn 71 xã, phường, thị trấn, thuộc 7 huyện và thị xã Gia Nghĩa.

Xuyên suốt chiều dài lịch sử dựng nước và giữ nước của dân tộc, Đắc Nông là vùng đất giàu truyền thống cách mạng. Phong trào yêu nước trong những năm cuối thế kỷ XIX, đầu thế kỷ XX chống thực dân Pháp của đồng bào các dân tộc ở cao nguyên M’Nông diễn ra rất sôi nổi. Dưới sự chỉ huy của các tù trưởng, tộc trưởng, đồng bào các dân tộc đã đứng lên khởi nghĩa. Tiêu biểu như các cuộc khởi nghĩa của Ama Jhao (1889-1905), N’Trang Gưh (1900-1914), N’Trang Lơng (1912-1936). Trong đó, cuộc khởi nghĩa do N’Trang Lơng lãnh đạo có sức lan tỏa rộng lớn, thu hút sự tham gia của các dân tộc ở Tây Nguyên, trải dài từ cao nguyên M’Nông đến cao nguyên Đắc Lắc và một phần của Cam-pu-chia. Phong trào khởi nghĩa N’Trang Lơng là ngọn cờ đầu chống thực dân Pháp xâm lược, tiêu biểu cho truyền thống bất khuất, chống giặc ngoại xâm của đồng bào các dân tộc Tây Nguyên.

Một góc thị xã Gia Nghĩa-trung tâm tỉnh Đắc Nông.

Từ khi có Đảng lãnh đạo, trong hai cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ, đồng bào các dân tộc trên cao nguyên M’Nông đã sớm giác ngộ và đi theo cách mạng. Trong kháng chiến chống thực dân Pháp, Đắc Nông là hậu cứ quan trọng của lực lượng Việt Minh. Tiếp đến, cuộc kháng chiến chống đế quốc Mỹ, Đắc Nông là địa bàn trọng yếu của hành lang chiến lược Bắc-Nam, tuyến chi viện chiến lược từ Nam Tây Nguyên vào Đông Nam Bộ. Ngày 23-3-1975, Gia Nghĩa-tỉnh lỵ Quảng Đức được giải phóng, đặt dấu son trong lịch sử hình thành và phát triển của tỉnh Đắc Nông ngày nay.

Sau ngày miền Nam giải phóng, đất nước thống nhất, Đảng bộ, chính quyền, quân và dân các dân tộc tỉnh Đắc Nông một mặt nhanh chóng ổn định cuộc sống, từng bước phát triển kinh tế-xã hội; mặt khác vừa phải tiến hành đấu tranh truy quét FULRO, vừa phải chống trả sự gây hấn, xâm chiếm của lực lượng Khơ-me Đỏ, giữ vững chủ quyền lãnh thổ và an ninh biên giới. Ghi nhận những đóng góp to lớn của quân và dân các dân tộc Đắc Nông, Đảng, Nhà nước đã trao tặng danh hiệu Anh hùng LLVT nhân dân cho 8 tập thể, trong đó có LLVT tỉnh Đắc Nông.

Bước vào thời kỳ đổi mới, hội nhập và phát triển, đặc biệt là từ khi tái lập tỉnh-năm 2004 đến nay, Đắc Nông đã nắm bắt thời cơ, phát huy nội lực, khai thác ngoại lực, tạo sự phát triển nhanh và toàn diện, giành được nhiều thành tựu quan trọng. Tốc độ tăng trưởng kinh tế đạt khá, nếu như giai đoạn 2000-2003, tăng trưởng GDP chỉ đạt 7,3%/năm, thì trong 10 năm (2004-2013) đã vượt lên đạt 13,8%/năm. Năm 2014 vừa qua, mặc dù chịu nhiều tác động tiêu cực, nhưng tốc độ tăng trưởng GDP của tỉnh Đắc Nông vẫn đạt 12,2%, thu ngân sách đạt 1.354 tỷ đồng, huy động vốn đầu tư toàn xã hội 12.500 tỷ đồng, kim ngạch xuất khẩu hơn 686 triệu USD, thu nhập bình quân đầu người đạt 32,75 triệu đồng. Với đặc thù một tỉnh có hơn 31,5% dân số là người dân tộc thiểu số tại chỗ, trong những năm qua, tỉnh Đắc Nông đã quan tâm huy động nhiều nguồn lực hỗ trợ bà con định canh, định cư, xóa đói giảm nghèo. Nhờ vậy, từ chỗ tỷ lệ hộ nghèo toàn tỉnh còn 33,73% năm 2005, giảm xuống còn 13,75% vào cuối năm 2014; trong đó tỷ lệ hộ nghèo vùng đồng bào dân tộc thiểu số giảm từ 65,11% năm 2010, xuống còn 42,19% vào cuối năm 2014, bình quân mỗi năm giảm hơn 5%. Cây công nghiệp dài ngày tăng mạnh cả về sản lượng và diện tích. Cà phê tăng từ 66.000ha, sản lượng 114.000 tấn vào năm 2004, lên hơn 115.000ha, sản lượng hơn 204.000 tấn vào năm 2014; cây hồ tiêu hiện nay đạt 8.924ha. Bình quân thu nhập trên 1ha đất nông nghiệp tăng từ 15 triệu đồng năm 2005, lên hơn 55 triệu đồng năm 2014.

Đồng chí Lê Diễn, Chủ tịch UBND tỉnh Đắc Nông khẳng định, sau hơn 10 năm tái lập, đặc biệt là năm 2014 vừa qua, tỉnh Đắc Nông đạt được nhiều thành tựu quan trọng. Tuy nhiên, Đắc Nông vẫn còn là tỉnh khó khăn, tỷ lệ hộ nghèo còn cao, tình trạng dân di cư tự do, nạn phá rừng còn diễn biến phức tạp; an ninh chính trị trong vùng đồng bào dân tộc thiểu số và khu vực biên giới còn tiềm ẩn nguy cơ mất ổn định. Vì vậy, năm 2015 này, tỉnh Đắc Nông xác định tập trung phát triển kinh tế gắn với ổn định xã hội. Trong phát triển kinh tế, đột phá vào lĩnh vực nông nghiệp công nghệ cao, khai thác hiệu quả nguồn tài nguyên khoáng sản, hỗ trợ tích cực để các doanh nghiệp sớm đưa Nhà máy Alumin Nhân Cơ đi vào hoạt động, phát triển mạnh công nghiệp chế biến. Tỉnh Đắc Nông đề ra mục tiêu năm 2015 đạt mức tăng trưởng GDP hơn 12%, thu nhập bình quân đầu người hơn 35 triệu đồng, giảm 2% hộ nghèo, giữ vững ổn định tình hình an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội và củng cố vững chắc tiềm lực quốc phòng.

Những ngày đầu năm 2015 này, thị xã Gia Nghĩa được công nhận là đô thị loại 3 và thị trấn Đắc Mil, huyện Đắc Mil được công nhận là đô thị loại 4. Đây là những dấu mốc quan trọng, ghi nhận sự phát triển nhanh của vùng đất Đắc Nông sau 40 năm giải phóng.

Bài và ảnh: BÌNH ĐỊNH - VŨ NHÂM