Xuất khẩu sụt giảm - vì sao?

Theo thống kê của Tổng cục Hải quan, tính đến hết tháng 7, kim ngạch xuất khẩu (KNXK) các mặt hàng nông, lâm, thủy sản của Việt Nam sang Trung Quốc đạt 4,64 tỷ USD, giảm 7,9% so cùng kỳ năm 2018; trong đó, nhiều mặt hàng trước đây có sự tăng trưởng đột biến đã sụt giảm không nhỏ, như: Rau, quả và trái cây 1,6 tỷ USD, giảm 8,1%; sắn và sản phẩm sắn đạt 466,3 triệu USD, giảm 9,6%; gạo đạt 159,4 triệu USD, giảm 67,5%; cà phê đạt 52,7 triệu USD, giảm 8,9%.

leftcenterrightdel
Nhãn lồng Hưng Yên-sản phẩm có chất lượng, mã số vùng trồng và có tem nhãn đầy đủ rất thuận lợi khi xuất khẩu sang Trung Quốc.

Theo ông Trần Thanh Hải, Phó cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương): Nhu cầu tiêu thụ giảm tại thị trường Trung Quốc bởi tác động ảnh hưởng của chiến tranh thương mại Mỹ-Trung; đồng thời Trung Quốc dư thừa nguồn cung, tồn kho lớn với một số mặt hàng nông sản. Ngoài ra, phía Trung Quốc tăng cường kiểm nghiệm, kiểm dịch, an toàn thực phẩm nhập khẩu; tăng cường quản lý hoạt động thương mại biên giới. Một số loại nông, lâm, thủy sản của Việt Nam chưa đáp ứng các yêu cầu, như: Truy xuất nguồn gốc, quy cách đóng gói, bao bì nhãn mác… khi xuất khẩu sang thị trường này. Vì vậy, khi Trung Quốc siết chặt kiểm tra các quy định trên thì những sản phẩm nông, lâm, thủy sản của Việt Nam sẽ gặp khó.

Đồng quan điểm này, bà Lê Hoàng Oanh, Vụ trưởng Vụ Thị trường châu Á-châu Phi (Bộ Công Thương) cho rằng: "Thời gian qua, xuất khẩu nông, thủy sản sang Trung Quốc sụt giảm, chưa thích nghi được với những yêu cầu, điều kiện đặt ra từ phía Trung Quốc xuất phát mấu chốt từ nhận thức chưa đúng đắn về thị trường. Nguyên nhân, do một số doanh nghiệp, nông dân của chúng ta từ trước đến nay vẫn xem Trung Quốc là thị trường “dễ tính”, từ đó sản xuất chạy theo số lượng, không quan tâm đến nhu cầu thị trường cụ thể ra sao. Một số mặt hàng nông sản, như: Gạo, thanh long… được sản xuất ra với số lượng quá lớn nhưng chất lượng sản phẩm không cao, chưa có mã số vùng trồng. Đơn cử đối với sản phẩm rau, quả và trái cây, từ tháng 6-2019 nếu không có mã số vùng trồng được phía Trung Quốc chấp thuận thì sẽ khó xuất khẩu vào thị trường này".

Xuất khẩu từ “tiểu” sang “chính”

Trong khi nhiều mặt hàng xuất khẩu tiểu ngạch sụt giảm mạnh, dẫn đến KNXK nông, lâm, thủy sản của Việt Nam sang Trung Quốc sụt giảm theo. Nhưng, trong bức tranh ấy lại có những điểm sáng, đó là xuất khẩu chính ngạch đã gia tăng. Đây là dấu hiệu đáng mừng của ngành nông nghiệp. Lẽ dĩ nhiên để xuất khẩu chính ngạch, các sản phẩm nông, lâm, thủy sản phải đáp ứng các yêu cầu kỹ thuật của phía bạn. Ví dụ, mặt hàng rau quả và trái cây xuất khẩu chính ngạch sang thị trường Trung Quốc từ đầu năm đến nay tăng một cách đáng kể, đạt hơn 2,2 triệu tấn, tăng 676.500 tấn so với cùng kỳ năm trước. Đến nay, Trung Quốc đã cho phép 9 loại quả tươi được xuất khẩu chính ngạch, gồm: Thanh long, dưa hấu, vải, nhãn, chuối, xoài, mít, chôm chôm và măng cụt. Phía Trung Quốc cũng chấp nhận tổng số hơn 1.309 mã số vùng trồng tại 42 tỉnh, thành phố; 1.435 mã số cơ sở đóng gói tại 32 tỉnh, thành phố cho 8 loại quả tươi do Việt Nam cấp. Xuất khẩu một số mặt hàng rau, quả đã vượt, thậm chí tăng gấp hai lần so với cả năm 2018, như: Vải thiều-111.100 tấn (cả năm 2018 là 95.300 tấn), chuối-257.240 tấn (năm 2018 là 128.500 tấn), dưa hấu-311.789 tấn (năm 2018 là 306.273 tấn)... "Những con số nêu trên cho thấy, nếu đáp ứng đầy đủ các yêu cầu của thị trường Trung Quốc, nông sản Việt Nam vẫn còn rất nhiều dư địa để đẩy mạnh xuất khẩu", ông Lê Thanh Hòa, Phó cục trưởng Cục Chế biến và Phát triển thị trường nông sản (Bộ NN&PTNT) khẳng định.

"Thời gian qua, các địa phương, như: Bắc Giang với quả vải thiều, Hưng Yên với quả nhãn đã làm tốt việc xây dựng vùng trồng, mã số vùng trồng được phía bạn chấp thuận. Nông dân sản xuất tuân thủ đúng các quy trình, như VietGAP, đáp ứng các yêu cầu của thị trường Trung Quốc về chất lượng, xuất xứ, mẫu mã. Vì thế, trong lúc nhiều mặt hàng gặp khó khi xuất khẩu tiểu ngạch vào thị trường này thì các mặt hàng trên lại vô cùng thuận lợi khi xuất khẩu chính ngạch", bà Lê Hoàng Oanh, Vụ trưởng Vụ Thị trường châu Á-châu Phi (Bộ Công thương) chia sẻ.

TS Đặng Kim Sơn, chuyên gia về nông nghiệp nhận xét: "Trung Quốc bây giờ không còn là thị trường dễ tính khi mà số người có thu nhập cao ngày càng tăng, đương nhiên, họ sẽ có yêu cầu cao hơn về chất lượng, mẫu mã sản phẩm. Đây là xu thế tất yếu từ thị trường Trung Quốc cũng như các thị trường nhập khẩu trên thế giới. Để khai thác tốt thị trường Trung Quốc một cách bền vững, sản phẩm nông, lâm, thủy sản của Việt Nam phải nâng cao chất lượng, mẫu mã, mã số vùng trồng, bao bì... Nếu nắm được quy định, yêu cầu thị trường này thì việc tiêu thụ nông sản của chúng ta sẽ ổn định và rất giàu tiềm năng".

Bài và ảnh: NGUYỄN KIỂM