Cánh cửa xuất khẩu sang thị trường EU đã rộng mở

Ngày 1-8-2020 là dấu mốc quan trọng với cộng đồng DN Việt Nam khi Hiệp định EVFTA bắt đầu có hiệu lực. Đây là một dấu mốc mới trên hành trình cải cách và hội nhập của nền kinh tế Việt Nam. Việt Nam hiện là đối tác thương mại lớn thứ hai của EU (sau Singapore) tại ASEAN; đồng thời là quốc gia đang phát triển đầu tiên trong khu vực châu Á ký kết thỏa thuận thương mại tự do với EU. Ở chiều ngược lại, EU là thị trường vô cùng quan trọng đối với Việt Nam. Trước hết, đây là khu vực kinh tế với tổng GDP lên tới 18.000 tỷ USD; là thị trường có kim ngạch nhập khẩu (NK) đứng thứ hai thế giới, mỗi năm EU đã NK gần 2.400 tỷ USD hàng hóa các loại. Tuy nhiên, Việt Nam mới chiếm thị phần khoảng 2% trong tổng kim ngạch NK của EU. Điều đó cho thấy, cơ hội để tăng trưởng XK vào thị trường này còn rất lớn.

leftcenterrightdel
Trồng rau công nghệ cao tại Công ty TNHH Đầu Tư sản xuất và Phát triển nông nghiệp VinEco Tam Đảo, Vĩnh Phúc.

Trong bối cảnh xu hướng kinh tế-thương mại và thị trường có nhiều biến động khó lường, EVFTA có ý nghĩa quan trọng giúp bù đắp sự suy giảm của nền kinh tế, giúp nền kinh tế Việt Nam sớm vượt qua giai đoạn khó khăn vì đại dịch. Có thể thấy, cơ hội rõ ràng nhất khi Hiệp định EVFTA có hiệu lực là DN Việt Nam có khả năng tham gia các chuỗi cung ứng mới thay thế cho các chuỗi cung ứng truyền thống vốn đang bị đứt đoạn hoặc đình trệ do dịch Covid-19, đồng thời mở rộng và đa dạng hóa hơn thị trường xuất nhập khẩu, giảm sự lệ thuộc vào một nhóm thị trường nhất định. Cùng với đó, DN có thể nâng cao năng lực cạnh tranh thông qua cắt giảm thuế quan và đơn giản hóa thủ tục XK sang thị trường này. Ngay khi hiệp định có hiệu lực, sau một lộ trình ngắn, gần 100% kim ngạch XK của Việt Nam sang EU sẽ được xóa bỏ thuế NK. Cho đến nay, đây là mức cam kết cao nhất mà một đối tác dành cho Việt Nam trong các hiệp định thương mại tự do (FTA) đã được ký kết. Lợi ích này đặc biệt có ý nghĩa khi EU hiện là một trong hai thị trường XK lớn nhất của Việt Nam.

Nhưng theo Bộ trưởng Bộ Công Thương Trần Tuấn Anh, khi thực hiện các cam kết mở cửa thị trường, cắt giảm thuế quan theo FTA thì quốc gia NK cũng tìm nhiều cách tăng cường biện pháp kỹ thuật về kiểm dịch, an toàn thực phẩm, truy xuất nguồn gốc; thậm chí, yêu cầu trách nhiệm với môi trường và tính bền vững trong sản xuất. “EU là một thị trường khó tính với những quy định nghiêm ngặt thuộc loại cao nhất thế giới. Chính vì vậy, EVFTA không là “bữa tiệc” có sẵn, những ưu đãi từ hiệp định được xem là yếu tố hỗ trợ; tiên quyết vẫn phải là nội lực DN và quyết tâm đổi mới chính mình”, Bộ trưởng Trần Tuấn Anh nêu rõ.

Cơ quan quản lý sốt ruột nhưng doanh nghiệp vẫn thờ ơ?

EVFTA là hiệp định thương mại tự do với những cam kết phức tạp bậc nhất như ràng buộc về cắt giảm thuế; quy tắc xuất xứ; mua sắm của Chính phủ; lao động; môi trường... Muốn được hưởng các lợi ích mà hiệp định mang đến, nhất là hưởng mức thuế nhập khẩu ưu đãi thì các cơ quan quản lý, DN phải rất hiểu các cam kết để thực hiện tốt và hóa giải các thách thức. Nhấn mạnh về quan điểm này, chuyên gia kinh tế Võ Trí Thành phân tích: EU không phải là một thị trường đồng nhất mà là 27 thị trường khác nhau, mỗi thị trường có nhu cầu, thị hiếu khác nhau. Khi DN muốn thâm nhập vào một thị trường mới thì việc tìm hiểu về các thông lệ của thị trường là vấn đề rất quan trọng. Theo đó, DN cần "nhập gia tùy tục", hiểu biết rõ thị trường mới để có những thay đổi phù hợp, cùng với đó phòng ngừa các rủi ro pháp lý trong hoạt động thương mại quốc tế. “EVFTA mang tới nhiều tiềm năng phát triển cho DN. Vấn đề là bản thân DN đã thực sự dành sự quan tâm tìm hiểu, thực sự chủ động thay đổi mình để đáp ứng các yêu cầu mới trong thời kỳ hội nhập hay chưa”, chuyên gia kinh tế Võ Trí Thành đặt câu hỏi.

leftcenterrightdel
Trồng dưa lưới công nghệ cao tại Công ty Cổ phần Đầu tư và Phát triển Nông nghiệp Công nghệ cao Hà Nam.

Bộ Công Thương, với vai trò là cơ quan đầu mối thực thi EVFTA tại Việt Nam thời gian qua đã chủ động triển khai nhiều giải pháp đồng bộ để chuẩn bị trong giai đoạn trước và sau khi EVFTA có hiệu lực, trong đó đặc biệt quan tâm đến công tác tuyên truyền, phổ biến về hiệp định. Theo Phó vụ trưởng Vụ Chính sách thương mại đa biên (Bộ Công Thương) Ngô Chung Khanh, hình thức, thông tin tuyên truyền về hiệp định được Bộ Công Thương tiến hành khá đa dạng. Không chỉ là hội nghị, khóa tập huấn như truyền thống mà còn có khóa tập huấn online; thiết lập mạng xã hội chuyên đề về FTA để trao đổi, cập nhật thông tin liên quan... Song, sự quan tâm của DN với EVFTA còn hạn chế. Ví dụ, mới đây, Bộ Công Thương đã mở khóa online tập huấn về 3 nội dung, gồm: Thuế và tiếp cận thị trường, quy tắc xuất xứ, dịch vụ đầu tư. Tuy nhiên, số lượng DN đăng ký khá hạn chế. Đặc biệt, nội dung về tiếp cận thị trường và thuế, đối tượng đăng ký lại chủ yếu là sinh viên.

Có chung cách nhìn nhận, bà Nguyễn Thị Thu Trang, Giám đốc Trung tâm WTO và hội nhập của Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) nhìn nhận, có nhiều yếu tố cản trở DN hưởng lợi từ FTA nhưng nguyên nhân lớn nhất chính là tính chủ động, sẵn sàng của DN chưa cao. Nhận thức của DN về các FTA nói chung, về EVFTA nói riêng còn hạn chế, hầu hết DN đều đã “nghe nói” tới các FTA nhưng tỷ lệ các DN hiểu biết sâu về các FTA rất thấp. “Nếu ví EVFTA là đường “cao tốc” kết nối với châu Âu, thì Nhà nước đã mở con đường, còn đi hay không là do DN. Do đó, DN cần phải chủ động về nắm bắt thông tin, tìm kiếm thị trường, chủ động thay đổi”, bà Nguyễn Thị Thu Trang nhấn mạnh.

Ví von “muốn có vụ mùa bội thu phải dậy sớm để đi ra đồng”, Thứ trưởng Bộ Công Thương Trần Quốc Khánh cho rằng, để tận dụng được hiệu quả từ EVFTA, hơn lúc nào hết, các DN cần phải thay đổi tư duy tiếp cận toàn cầu, cần chủ động tìm hiểu kỹ lưỡng nội dung về hiệp định, chuẩn bị đầy đủ nhân lực, tài lực, đừng để DN nước ngoài tận dụng hết.

Nhiều ý kiến cũng cho rằng, trong bối cảnh dịch Covid-19 hoành hành hiện nay, nỗ lực chuyển đổi số, tập trung vào thương mại điện tử được coi là giải pháp hữu hiệu giúp các DN vượt qua “bão” Covid-19 để thâm nhập và mở rộng thị trường XK tại EU. Nhìn từ công việc xúc tiến thương mại quốc tế cho thấy, trước đây, chủ yếu, các hoạt động này được tổ chức “offline” bằng cách mang hàng hóa tới các quốc gia khác và trưng bày, giới thiệu tại các hội chợ, phòng giới thiệu sản phẩm. Tuy nhiên, khi dịch Covid-19 xảy ra, các đơn vị mới dần nghĩ tới việc dịch chuyển sang hình thức xúc tiến thương mại trực tuyến, giúp loại bỏ được 3 hạn chế chính của hình thức trực tiếp gặp phải là về địa lý, về khả năng và số lượng tiếp cận, và cuối cùng là chi phí.

Lợi ích của chuyển đổi số đã rất rõ trong bối cảnh hiện nay, tuy nhiên, theo Chủ tịch VCCI Vũ Tiến Lộc, đến thời điểm hiện tại, vẫn còn không ít DN rất thờ ơ với kỹ thuật số và coi chuyển đổi số chỉ là chi phí phải gánh chịu chứ không phải khoản đầu tư quan trọng hàng đầu để nâng cao lợi thế cạnh tranh. Tư duy “sợ mất mát, ngại thay đổi” chính là rào cản lớn nhất cho sự chuyển đổi số của DN. Để thúc đẩy thương mại điện tử, ông Vũ Tiến Lộc cho rằng, trách nhiệm của Chính phủ là phải tạo ra hệ thống thể chế hiện đại với các quy định pháp luật phù hợp, cơ sở hạ tầng đồng bộ, cung ứng nguồn nhân lực dồi dào có kỹ năng, tạo được hệ sinh thái cho thương mại điện tử, cho nền kinh tế số...

VŨ DUNG