Việt Nam cũng cần xây dựng một kế hoạch dài hơi nhằm thúc đẩy phục hồi kinh tế. Tiếp tục đẩy mạnh cải cách thể chế kinh tế được xác định là cách để thích ứng với tình hình mới, phục hồi tăng trưởng nhanh và bền vững hơn, ngay cả khi kinh tế thế giới còn nhiều bất định.
Điểm sáng về cải cách môi trường đầu tư kinh doanh
Đến nay, vượt qua những tác động từ đại dịch Covid-19, kinh tế Việt Nam vẫn giữ được ổn định vĩ mô và là điểm sáng trong khu vực và thế giới. Nhiều ý kiến cho rằng, để có được kết quả này bên cạnh sự chỉ đạo, điều hành quyết liệt, kịp thời của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ và sự nỗ lực của các cấp, các ngành, người dân, doanh nghiệp thì các giải pháp cải cách thể chế, cải cách về môi trường kinh doanh, hỗ trợ doanh nghiệp được Chính phủ kiên trì thực hiện trong nhiều năm qua đã tăng khả năng chống chịu của nền kinh tế.
Theo Chủ tịch Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) Vũ Tiến Lộc, cải cách môi trường đầu tư kinh doanh và phát triển doanh nghiệp được xem là một trong những điểm sáng về chính sách trong thời gian qua tại Việt Nam. Từ năm 2014, Chính phủ đã thực hiện cải cách, cải thiện môi trường kinh doanh theo thông lệ quốc tế nhằm tạo bước chuyển mạnh mẽ từ tư duy tới hành động cải cách, bảo đảm quyền tự do và an toàn kinh doanh cho nhà đầu tư, doanh nghiệp. Các bộ, ngành, địa phương và cộng đồng doanh nghiệp đã từng bước thấm nhuần và nhận thức đầy đủ về tầm quan trọng của hoạt động cải cách này. Nhờ đó, hàng nghìn quy định không còn phù hợp đã bị bãi bỏ, sửa đổi, đơn giản hóa; số rào cản tương ứng đối với hoạt động đầu tư, kinh doanh đã được bãi bỏ; môi trường kinh doanh đã trở nên an toàn hơn, bình đẳng hơn giữa các thành phần kinh tế, thủ tục hành chính đã được cải thiện, chi phí không chính thức có chiều hướng giảm... Với kết quả nỗ lực đó năm 2019, nước ta ở vị trí thứ 70/190 trên bảng xếp hạng Môi trường kinh doanh của Ngân hàng thế giới; và thứ 67/141 trên bảng xếp hạng Năng lực cạnh tranh 4.0 của Diễn đàn kinh tế thế giới (tăng 10 bậc so với năm 2018). Năm 2020, Tổ chức sở hữu trí tuệ thế giới duy trì công bố chỉ số Đổi mới sáng tạo, theo đó, chỉ số này của nước ta giữ ở thứ hạng tốt, vị trí 42/131 nền kinh tế (đây cũng là thứ hạng của năm 2019)... Những kết quả này phản ánh sự đánh giá tích cực của cộng đồng quốc tế đối với những tiến bộ của Việt Nam, ghi nhận những kết quả đạt được từ sự chỉ đạo quyết liệt của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ và nỗ lực của các cấp, các ngành trong việc chú trọng cải thiện môi trường kinh doanh, nâng cao năng lực cạnh tranh.
Nhấn mạnh, hiệu quả hoạt động cải cách môi trường kinh doanh trong thời gian qua đã được ghi nhận bằng thứ hạng của Việt Nam trên các bảng xếp hạng quốc tế, bà Trần Thị Hồng Minh, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Quản lý Kinh tế Trung ương (CIEM) cho rằng, hai vấn đề trọng tâm đã có cải thiện tích cực là cải cách về điều kiện kinh doanh và quản lý, kiểm tra chuyên ngành. Tuy nhiên, theo bà Trần Thị Hồng Minh, hiện nay môi trường kinh doanh vẫn còn nhiều trở ngại với doanh nghiệp, vẫn còn tình trạng điều kiện kinh doanh chồng chéo, không cần thiết, không minh bạch, hoặc can thiệp sâu vào quyền tự quyết của doanh nghiệp; hoạt động kiểm tra chuyên ngành chuyển biến chậm; cơ chế một cửa chưa thực sự hiệu quả khi doanh nghiệp vẫn phải nộp kèm bản giấy, thiếu kết nối giữa các bộ, ngành, hệ thống công nghệ thông tin bị nghẽn...
Các ý kiến cho rằng, đại dịch Covid-19 bùng phát đã tác động tiêu cực và sẽ kéo dài đến kinh tế thế giới và Việt Nam. Chính vì vậy, để có thể phát triển buộc các nền kinh tế, dù phát triển hay đang phát triển, phải đẩy nhanh những cải cách thể chế, đặc biệt là gắn với tiếp cận Cách mạng công nghiệp 4.0 và kinh tế số. “Với Việt Nam, cải cách thể chế chính là giải pháp để thích ứng với tình hình mới, để phục hồi tăng trưởng nhanh và bền vững hơn, ngay cả khi kinh tế thế giới còn nhiều bất định. Và những nỗ lực cải cách cần sự vào cuộc mạnh mẽ và tăng tốc hơn nữa của các bộ, ngành, địa phương, cũng như sự chia sẻ thông tin và hợp tác từ phía cộng đồng doanh nghiệp”, bà Trần Thị Hồng Minh nêu rõ.
Nghiên cứu của CIEM cho thấy, nếu đạt được những đột phá trong chất lượng cải cách thể chế, cùng với các biện pháp nới lỏng tài khóa, tiền tệ đúng thời điểm; tốc độ tăng trưởng GDP trung bình giai đoạn 2021-2023 có thể đạt tới 6,76%/năm, đi kèm với cải thiện đáng kể về năng suất.
Còn nhiều dư địa để tiếp tục cải thiện
Với chủ trương xây dựng Chính phủ kiến tạo, phát triển phục vụ người dân và doanh nghiệp, tập trung tháo gỡ vướng mắc về thể chế, thúc đẩy hoạt động đầu tư, kinh doanh cho khởi nghiệp sáng tạo, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ đã xác định xây dựng và hoàn thiện thể chế là nhiệm vụ trọng tâm, ưu tiên hàng đầu trong công tác lãnh đạo, điều hành. Tuy nhiên, nhiều ý kiến chuyên gia nhấn mạnh, vấn đề đặt ra là phải xác định cải cách ở lĩnh vực nào, từ đó thiết kế được một chương trình hành động mạch lạc và hiệu quả. Nêu rõ vấn đề này, ông Đậu Anh Tuấn, Trưởng ban Pháp chế VCCI gợi ý, cần phải đổi mới quy trình, tăng cường chất lượng xây dựng văn bản pháp luật, giảm chồng chéo. Để thúc đẩy cạnh tranh, tăng cường kỷ luật thị trường, thúc đẩy đổi mới sáng tạo, việc cải cách môi trường kinh doanh Việt Nam không chỉ dừng lại ở tháo gỡ rào cản nữa mà cần phải tạo ra một môi trường kinh doanh minh bạch.
Nói thêm về vấn đề cải cách thể chế, theo ông Dương Đình Giám, nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu Chiến lược, Chính sách công nghiệp, Bộ Công Thương, cho rằng, vấn đề chọn ngành nào để ưu tiên trong phát triển kinh tế đã được đặt ra từ lâu. Tuy nhiên, thời điểm này càng cần thúc đẩy việc thực hiện quyết định này nhanh hơn. Có cùng quan điểm, nguyên Viện trưởng CIEM Lê Xuân Bá cho rằng, phải có chính sách để hình thành nhiều hơn những DN lớn có khả năng dẫn dắt chuỗi cung ứng; có chính sách ưu tiên, khuyến khích DN đổi mới sáng tạo phát triển; cùng với đó phải có các chính sách chọn lọc dòng vốn đầu tư nước ngoài. Đề cập tới một số giải pháp để tiếp tục tạo sự chuyển biến mạnh mẽ hơn nữa về môi trường kinh doanh, nâng cao năng lực cạnh tranh, Bộ Kế hoạch và Đầu tư đề nghị các bộ trưởng, thủ trưởng cơ quan ngang bộ, cơ quan thuộc Chính phủ, Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp tỉnh trực tiếp chỉ đạo, chịu trách nhiệm trước Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ về kết quả thực hiện các nghị quyết của Chính phủ về cải thiện môi trường kinh doanh, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia.
VŨ DUNG